Γιατί η κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας πονάει την Γερμανία

Της Μαίρης Βενέτη από το liberal.gr
Δέκα σχεδόν δισεκατομμύρια δολάρια επενδύσεις και επτάμισι χιλιάδες επιχειρήσεις γερμανικών συμφερόντων στην τουρκική επικράτεια. Ογδόντια χιλιάδες γερμανοτουρκικές επιχειρήσεις στην Γερμανία με ετήσιο τζίρο 52 δισ. ευρώ. Εξαγωγές όπλων κοντά στα 400 εκατομμύρια δολάρια μόνο το 2019. Γερμανικές τράπεζες έχουν χρηματοδοτήσει πάνω από 7.400 γερμανικές και τουρκικές επιχειρήσεις στην Τουρκία.
Η εξάρτηση των δύο χωρών είναι κάτι παραπάνω από προφανής. Η Γερμανία είναι μια από τις χώρες που θα “πονούσε” περισσότερο από τυχόν κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας, καθώς αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της γείτονος. Εκθεση που εξηγεί ως ένα βαθμό και την ήπια στάση της γερμανικής διπλωματίας απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα στην Αν. Μεσόγειο.

Οι γερμανοτουρκικές σχέσεις ανάγονται από την εποχή της Γερμανικής Αυτοκρατορίας και της αντίστοιχης Οθωμανικής και συνεχίζονται μέχρι σήμερα με ισχυρούς πολιτικούς, στρατιωτικούς και οικονομικούς δεσμούς.
Καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατείχε μια στρατηγική γεωγραφική θέση για την εποχή, όσον αφορά τον έλεγχο της Διώρυγας του Σουέζ, η Γερμανία άνοιξε τις πόρτες της και έγινε ο πρώτος οικονομικός εταίρος στην Ευρώπη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μια σχέση που παραμένει παρά τα σκαμπανεβάσματα ισχυρή εώς τις ημέρες μας, καθώς η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος οικονομικός εταίρος της Τουρκίας, με το διμερές εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών να κυμαίνεται σε αξία πέριξ των 35-38 δισ. δολαρίων ετησίως και να αυξάνεται διαρκώς.
Το εμπόριο λοιπόν έχει δημιουργήσει άρρηκτους δεσμούς μεταξύ των δύο οικονομιών.

Το 2019, οι εξαγωγές πρώτων υλών της Τουρκίας – ενδιάμεσα αγαθά – ανήλθαν σε 85 δισ. δολάρια, τα καταναλωτικά αγαθά ήταν 72,7 δισεκατομμύρια δολάρια και τα κεφαλαιουχικά αγαθά σε 21,5 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με δελτίο τύπου του υπουργείου Εμπορίου.
Τα αυτοκίνητα ήταν το μεγαλύτερο είδος εξαγωγής της χώρας με 26,88 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η Γερμανία ήταν ο κύριος προορισμός για τις τουρκικές εξαγωγές το 2019 με ύψος 16,6 δισ. δολάρια. Ακολούθησε το Ηνωμένο Βασίλειο (11,28 δισ. δολάρια) και το Ιράκ (10,2 δισ. δολάρια).
Αμφίδρομη η σχέση όπως φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί, με τις γερμανικές εξαγωγές προς την Τουρκία να προσεγγίζουν τα 22 δισ. δολάρια κατά τη διάρκεια του 2019, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων των Ηνωμένων Εθνών COMTRADE για το διεθνές εμπόριο.
Ενώ όμως για την Τουρκία η Γερμανία αποτελεί την πρώτη χώρα για τις εξαγωγές της, για τη Γερμανία αντίστοιχα η Τουρκία βρίσκεται στη 16η θέση.
Υπάρχει δηλαδή μια «ασυμμετρία» στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δύο χωρών σαφέστατα υπέρ της Γερμανίας.

Η σχέση των δύο χωρών δεν σταματάει στην σφαίρα το εμπορικού ισοζυγίου.
Η Γερμανία είναι η πιο σημαντική χώρα επενδύσεων στην Τουρκία.
Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, οι γερμανικές ξένες άμεσες επενδύσεις στην Τουρκία ανήλθαν το διάστημα 2002-2018 σε 9,469 δισ. δολάρια, ενώ περίπου 7.500 γερμανικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην τουρκική επικράτεια.
Από την άλλη, σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Εμπορικών Επιμελητηρίων GürselBaran, περίπου 80.000 γερμανοτουρκικές επιχειρήσεις λειτουργούν στην Γερμανία, με ετήσιο τζίρο περί τα 52 δισ. ευρώ, απασχολώντας σχεδόν 500.000 άτομα σε 50 διαφορετικούς κλάδους.
Σημειωτέον ότι περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι τουρκικής καταγωγής ζουν στην Γερμανία ενώ 3 μέλη του Ευρωκοινοβουλίου, 16 μέλη του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου, 48 μέλη Κοινοβουλίων Κρατιδίων και 423 μέλη Δημοτικών Συμβουλίων που είναι τουρκικής καταγωγής.
Την ίδια περίοδο, οι άμεσες ξένες επενδύσεις από την Τουρκία προς τη Γερμανία, ήταν 2,443 δισ. δολάρια.
Το συμπέρασμα είναι ότι η ασυμμετρία στο εμπορικό ισοζύγιο φαίνεται και στον όγκο των Αμεσων Ξένων Επενδύσεων μεταξύ των δύο χωρών.
Οι συσχετισμοί είναι κάτι παραπάνω από προφανείς.

Οι γερμανικές εξαγωγές οπλικών συστημάτων

Την ίδια στιγμή η Γερμανία έχει μειώσει τις αποστολές οπλικών συστημάτων στην Τουρκία λόγω της επίθεσης της Άγκυρας στη Βόρεια Συρία.
Ωστόσο, παρά τις μειωμένες παραδόσεις, οι πωλήσεις οπλικών συστημάτων του Βερολίνου στην Άγκυρα έχουν φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο τους σε 14 χρόνια. Οι γερμανικές εξαγωγές οπλικών συστημάτων στην Τουρκία στο υψηλότερο επίπεδο από το 2005.
Είναι λογικό να προκαλεί αίσθηση το γεγονός ότι παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ψήφισε τον περιορισμό των πωλήσεων όπλων στην Τουρκία, εντούτοις πέρυσι η Τουρκία παρέμεινε ο Νο 1 εισαγωγέας γερμανικών όπλων, με συμβάσεις τους πρώτους 8 μήνες ύψους 250,4 εκατ. ευρώ, παρά τη διακοπή ορισμένων παραδόσεων.
Η έκθεση για την εξαγωγή όπλων για το 2019, την οποία δημοσίευσε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση νωρίτερα αυτό το έτος, δεν περιελάμβανε τον τελικό εξαγωγικό αριθμό για την Τουρκία, για την προστασία των επιχειρηματικών και εμπορικών μυστικών. Οι βουλευτές λαμβάνουν τις πληροφορίες κατόπιν αιτήματος, αλλά παραμένουν «ταξινομημένες». Σύμφωνα όμως με «διαρροές» στον γερμανικό Τύπο για το σύνολο του 2019, η Τουρκία έλαβε όπλα αξίας 388,6 εκατομμυρίων δολαρίων.
Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομίας, οι πωλήσεις όπλων ήταν «αποκλειστικά εμπορεύματα για τον ναυτιλιακό τομέα», με τις περισσότερες παραγγελίες να σχετίζονται με υλικό για έξι υποβρύχια τύπου 214 που κατασκευάστηκαν σε συνεργασία με τη γερμανική εταιρεία Thyssenkrupp Marine Systems.

Τα στοιχεία όμως που δημοσίευσε το υπουργείο οικονομίας της Γερμανίας αφορούν όπλα όπως υποβρύχια, άρματα μάχης, αεροσκάφη μάχης και όπλα, αλλά αποκλείουν οχήματα όπως θωρακισμένα ασθενοφόρα και στρατιωτικά φορτηγά. Έτσι, το πραγματικό ποσοστό των εξαγωγών όπλων δεν αποκλείεται να είναι πολύ υψηλότερο.
Καθώς οι πωλήσεις οπλικών συστημάτων είναι ένας σημαντικός τομέας για την Γερμανία, κατανοεί κανείς ακόμα καλύτερα τόσο την αλληλοεξαρτόμενη σχέση μεταξύ των δύο χωρών, όσο και το «άγχος» της Γερμανίας σε μια τυχόν οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας.
Για να κατανοήσουμε τον μείζονα ρόλο της πώλησης εξοπλισμών για την ευημερία της γερμανικής οικονομίας να αναφέρουμε ότι η Γερμανία εξήγαγε όπλα αξίας 928,6 εκατ. δολαρίων το 2019, συμπεριλαμβανομένων υποβρυχίων, δεξαμενών, μαχητικών αεροσκαφών και όπλων, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομίας της. Όταν προστίθενται άλλοι εξοπλισμοί, όπως θωρακισμένα ασθενοφόρα και στρατιωτικά φορτηγά, οι εξαγωγές ανέρχονται σε πάνω από 8 δισ.δολάρια.
Αυτό το ρεκόρ ήταν σχεδόν διπλάσιο από την αξία των αδειών εξαγωγής το 2018, η οποία εκτιμήθηκε στα 4,8 δισεκατομμύρια ευρώ.

Οι δεσμοί χρηματοδότησης

Σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας, πάνω από 7400 γερμανικές και τουρκικές επιχειρήσεις στην Τουρκία έχουν εισπράξει γερμανική χρηματοδότηση.
Παρά το γεγονός ότι η γερμανικός τραπεζικός τομέας είναι λιγότερο εκτεθειμένος στην Τουρκία σε σχέση με την Ισπανία και την Ιταλία και την Γαλλία, εντούτοις να υπενθυμίσουμε ότι ήδη από το 2018 ο επικεφαλής οικονομικός παρατηρητής της ευρωζώνης ανησυχούσε για την έκθεση ορισμένων από τους μεγαλύτερους δανειστές της νομισματικής περιοχής στην Τουρκία – κυρίως BBVA, UniCredit και BNP Paribas – καθώς η τουρκική λίρα είχε ξεκινήσει από τότε να κατρακυλάει.
Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός – παρακολουθεί τη δραστηριότητα των μεγαλύτερων τραπεζών της περιοχής – ξεκίνησε έγκαιρα πριν δύο χρόνια να εξετάζει πιο στενά τους δεσμούς των Ευρωπαίων δανειστών με την Τουρκία, δίνοντας τις «ανάλογες» συστάσεις.
Ο βασικός φόβος ήταν και παραμένει, οι Τούρκοι δανειολήπτες να μην μπορέσουν από ένα σημείο και μετά να αντισταθμίσουν την αδυναμία της λίρας, με αποτέλεσμα να αρχίσουν οι αθετήσεις στα δάνεια σε ξένο νόμισμα, τα οποία αποτελούν περίπου το 40% των περιουσιακών στοιχείων του τουρκικού τραπεζικού τομέα.