Ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης και ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέϊ Λαβρόφ, ΚΥΠΕ
Οι σχέσεις του ελληνισμού με τη Ρωσία πάνε πίσω μερικούς αιώνες, στα χρόνια της Οθωμανοκρατίας. Τότε που μιλούσαν για «Μόσκοβο» και για «ξανθό γένος»! Και περίμεναν τη ρωσική βοήθεια για την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό. Αλλά και τότε οι απογοητεύσεις ήταν πολλές όπως και σήμερα! Τα Ορλωφικά (1770), τότε που η τσαρική Ρωσία ξεσήκωσε τους Έλληνες και ύστερα τους εγκατέλειψε στο έλεος των Τούρκων είναι ένα παράδειγμα. Είχαν, όμως, και οφέλη οι Έλληνες από τη Ρωσία την ίδια περίοδο. Όπως για παράδειγμα όταν με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) τα ελληνικά εμπορικά πλοία είχαν το δικαίωμα να υψώνουν τη ρωσική σημαία, κάτι που επέτρεψε τη μεγάλη ανάπτυξη του εμπορικού στόλου των ελληνικών νησιών.
Στα νεότερα χρόνια δύο θέματα προκαλούσαν τριβές στις ελληνορωσικές σχέσεις: ο πανσλαβισμός και η Ορθοδοξία. Ο πανσλαβισμός οδηγούσε τη Ρωσία να παίρνει θέση υπέρ των σλαβικών κρατών στα Βαλκάνια που ήταν αντίθετες με τα ελληνικά συμφέροντα. Και στο θέμα της Ορθοδοξίας το Πατριαρχείο της Μόσχας φιλοδοξούσε πάντα να αναλάβει την ηγεσία του ορθόδοξου κόσμου, να γίνει η «Τρίτη Ρώμη», υποκαθιστώντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Θα προσθέταμε εδώ και τον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ελλάδα που δημιούργησε επίσης ένταση στις σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας μολονότι ξεπεράστηκε νωρίς. Ίσως η ανακίνηση του Κυπριακού και η στήριξη που έδινε η τότε Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα, κυρίως στα Ηνωμένα Έθνη, δημιούργησε ένα φιλορωσικό ρεύμα στην ελληνική κοινή γνώμη που οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν μπορούσαν να αγνοήσουν ή να το αντιμετωπίσουν με αντικομμουνιστικά κηρύγματα. Πλήγμα στις ελληνορωσικές σχέσεις υπήρξε επίσης η βοήθεια που η μόλις αναδυθείσα τότε Σοβιετική Ένωση έδωσε στον Μουσταφά Κεμάλ την περίοδο της Μικρασιατικής Καταστροφής. Είχε όμως προηγηθεί η αποστολή ελληνικής δύναμης από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στον πόλεμο της Δύσης κατά του σοβιετικού καθεστώτος που βρισκόταν σε εμφύλιο πόλεμο με τους τσαρικούς.
Στη Μεταπολίτευση οι ελληνορωσικές σχέσεις γνώρισαν μια σημαντική ανάπτυξη. Αυτό οφειλόταν εν μέρει στον αντιαμερικανισμό που επικρατούσε στην ελληνική κοινωνία λόγω της δικτατορίας αλλά και στην ένταση ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία κάτι που υποχρέωνε τις ελληνικές κυβερνήσεις να επιδιώκουν την στήριξη της Μόσχας. Αυτή την περίοδο με τις ευλογίες της Σοβιετικής Ένωσης αναπτύχθηκαν οι σχέσεις με χώρες του ανατολικού μπλοκ και ειδικά με τη Βουλγαρία που προσφερόταν για μια συμμαχία ενάντια στον τουρκικό επεκτατισμό. Ακόμη και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ανέπτυξε ξεχωριστές σχέσεις με τον βούλγαρο κομμουνιστή ηγέτη Τόντορ Ζίβκοφ που έγιναν ακόμη πιο εγκάρδιες με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ιδιαίτερες προσπάθειες ανάπτυξης των ελληνορωσικών σχέσεων κατέβαλε και ο Κώστας Καραμανλής αλλά δέχτηκε την έντονη αμερικανική αντίδραση γι’ αυτό ενώ και στο εσωτερικό της ΝΔ η Ντόρα Μπακογιάννη έκανε ό,τι μπορούσε για να τις σαμποτάρει, ειδικά την περίοδο που ήταν υπουργός Εξωτερικών.
Μελανό σημείο στις σχέσεις των δύο χωρών υπήρξε η απέλαση, επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ, δύο ρώσων διπλωματών που κατηγορήθηκαν για ενέργειες που απέβλεπαν να εμποδίσουν συμφωνία με τα Σκόπια για την εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών και την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ που προωθούσαν τότε οι Αμερικανοί. Έκτοτε οι σχέσεις των δύο χωρών επανήλθαν σε πιο ήρεμα νερά, μολονότι κάποια ένταση παρατηρήθηκε και επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη.
Η Κυπριακή Δημοκρατία διατήρησε διαχρονικά καλές σχέσεις με τη Ρωσία. Η Μόσχα στήριξε σταθερά την Κύπρο στα Ηνωμένα Έθνη και ειδικά στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Εξάλλου με σταθερούς ρυθμούς αναπτύχθηκε και η οικονομική συνεργασία ανάμεσα στις δύο χώρες. Σκιές βεβαίως υπήρξαν, ειδικά τον τελευταίο καιρό με την ανάπτυξη στενών σχέσεων ανάμεσα στη Μόσχα και την Άγκυρα. Εντούτοις οι σχέσεις Λευκωσίας-Μόσχας διατηρήθηκαν σε ένα καλό επίπεδο όπως αυτό φάνηκε με την επίσκεψη του ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην Κύπρο την περασμένη εβδομάδα. Παρά τις κάποιες επικρίσεις που ακούστηκαν ότι οι θέσεις Λαβρόφ ήταν σε μερικά σημεία διφορούμενες, αυτή καθεαυτή η επίσκεψη ήταν μια πολιτική στήριξη στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Η Ρωσία είναι μια μεγάλη δύναμη με τεράστια γεωπολιτικά συμφέροντα και στην περιοχή αλλά και παγκόσμια. Και στο πλαίσιο αυτών των συμφερόντων διατηρεί και καλές σχέσεις με την Τουρκία. Θα ήταν επομένως ουτοπικό να περιμένει κανείς ανοιχτή καταδίκη της Άγκυρας. Ποτέ άλλωστε δεν έγινε αυτό. Πάντα στόχευε στη διαφύλαξη των συμφερόντων της με την Τουρκία, πολύ δε περισσότερο σήμερα. Όμως κρατούμε τα θετικά της ρωσικής πολιτικής. Και δεν είναι λίγα. Στο κάτω-κάτω όταν εμείς διαπραγματευόμαστε λύση με τουρκικές εγγυήσεις και παρουσία τουρκικού στρατού και άλλα ων ουκ έστιν τέλος, και όταν ακούονται οι γνωστές φωνές στη Λευκωσία και την Αθήνα να προτείνουν τα γνωστά, δεν θα είναι βασιλικότεροι οι Ρώσοι απέναντι στην Τουρκία. Και από μόνη της η επίσκεψη του Λαβρόφ -ανεξαρτήτως αποτελεσμάτων- ενισχύει την υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και επιπλέον δεν έκανε και το προσκύνημα που κάνουν οι Αμερικανοί, οι Εγγλέζοι και οι της ΕΕ στα κατεχόμενα για να συναντήσει τους εγκάθετους του Ερντογάν!
Τέλος ας έχουμε την πολιτική κρίση να αναγνωρίσουμε κάποια πράγματα:
Α. Χωρίς τον ρωσικό οπλισμό δεν θα υπήρχε Εθνική Φρουρά!
Β. Χωρίς τη ρωσική στήριξη στο Συμβούλιο Ασφαλείας οι Εγγλέζοι και οι Αμερικανοί θα είχαν προχωρήσει σε αποαναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Θα είχαμε μετατραπεί προ πολλού από κράτος σε κοινότητα.
Γ. Όσο και αν η ρωσική πολιτική δεν είναι αυτή που θα θέλαμε να είναι, μας ζημίωσε πολύ λιγότερο από τη βρετανική, την αμερικανική και τη ΝΑΤΟϊκή πολιτική.
Συμπερασματικά Ελλάδα και Κύπρος έχουν κάθε συμφέρον να διατηρήσουν τις καλύτερες δυνατές σχέσεις με τη Ρωσία. Είναι μια μεγάλη δύναμη την οποία δεν μπορεί κανείς να παρακάμψει χωρίς συνέπειες. Επιπλέον θα ήταν τραγικό λάθος οι δύο χώρες να βάλουν όλα τους τα αυγά στο ίδιο καλάθι, δηλαδή το αμερικανικό.
*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019
stephanos.constantinides@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου