Η Θεολογία του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού

 

 

Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος

Ομιλία στην παρουσίαση τής έκδοσης «Μαξιμιανόν Ταμείον» Γιάννενα 30-10-2016. Περιοδικό "Εκκλησιαστική Παρέμβασις" Τεύχος 248 - Μάρτιος 2017. ΟΟΔΕ

 

Η κοπιώδης εργασία τού Ιερομονάχου π. Βενεδίκτου Αγιορείτου - Νεοσκητιώτου με την έκδοση τού «Μαξιμιανού Ταμείου», αλλά και η αγάπη τού Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιωαννίνων κ. Μαξίμου για τον άγιο Μάξιμο, τού οποίου φέρει το όνομα, μάς συγκέντρωσε στην πνευματική αυτή πανδαισία για να δούμε την ζωή και το έργο τού μεγάλου αυτού θεολόγου και Πατρός τής Εκκλησίας. 

Τα σχετικά με τον βίο του τα ακούσατε προηγουμένως, εμένα μού δόθηκε το θέμα να παρουσιάσω μέσα σε λίγη ώρα την θεολογία τού αγίου Μαξίμου.

Σκεπτόμενος το θέμα αυτό αισθάνθηκα μεγάλη δυσκολία για το πώς θα μπορέσω να παρουσιάσω σε λίγα λεπτά τής ώρας την μεγαλειώδη σύνθεση τής θεολογίας τού μεγάλου αυτού Πατρός τής Εκκλησίας, ο οποίος είναι η σημαντικότερη μορφή τής Εκκλησίας κατά τον 7ον αιώνα. Είναι σημαντικό ότι ο άγιος Μάξιμος εξέφρασε την διδασκαλία τών προγενεστέρων Πατέρων τής Εκκλησίας, αλλά και προετοίμασε το έδαφος για την μεταγενέστερη θεολογία, όπως  για παράδειγμα τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά. Ο άγιος Μάξιμος άρχισε την διδασκαλία του με την νηπτική και ησυχαστική ζωή τής Εκκλησίας και κατέληξε στην λεγόμενη «πολεμική θεολογία», όταν αντιμετώπισε την αίρεση τού μονοενεργητισμού και τού μονοθελητισμού.

 

Η αγάπη είναι γέννημα τής απαθείας ,αφού «αγάπην μεν τίκτει απάθεια». Οπότε για να αποκτήση κανείς αγάπη πρέπει να απαλλαγή από τα πάθη.

 

Ο Θεός οικονόμησε να μελετήσω την διδασκαλία τού αγίου Μαξίμου, σχεδόν με την σειρά με την οποία αναπτύχθηκε από τον ίδιο. Άρχισα να μελετώ την θεολογία τού αγίου Μαξίμου τού Ομολογητού, η οποία προφανώς είναι θεολογία τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, από την δεκαετία τού ’70,  μετά την αποφοίτησή μου από την Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης. Και κατά έναν εκπληκτικό τρόπο άρχισα από τα πρώιμα έργα του, τα λεγόμενα νηπτικά και ησυχαστικά, έπειτα προχώρησα στα ερμηνευτικά και εκκλησιολογικά και κατέληξα στα αντιαιρετικά του έργα, με τα οποία ανέπτυσσε τα περί τής θελήσεως τού Χριστού, αντιμετωπίζοντας τον μονοενεργητισμό και τον μονοθελητισμό τής εποχής του.

Θα εκθέσω με συντομία αυτήν την πορεία τής διδασκαλίας τού αγίου Μαξίμου, με τον χρονική διαδικασία που την μελέτησα και στην ουσία, όπως προείπα, ανταποκρίνεται στην εξέλιξη τής διδασκαλίας του.

 

1. Από την αρχή ενδιαφέρθηκα για την αγάπη, όπως την αναλύει ο άγιος στα κεφάλαια περί τής αγάπης, σύμφωνα με την δημοσίευσή τους στην Φιλοκαλία τών ιερών Νηπτικών. Προσπαθούσα να δω τι είναι η αγάπη κατά τον άγιο Μάξιμο. Βρήκα τον ορισμό της ότι η αγάπη είναι γέννημα τής απαθείας, αφού «αγάπην μεν τίκτει απάθεια». Οπότε για να αποκτήση κανείς αγάπη πρέπει να απαλλαγή από τα πάθη.

Η αναζήτησή μου προχώρησε στο τι είναι πάθος. Ορίζοντας ο άγιος Μάξιμος την έννοια τού πάθους γράφει ότι «πάθος εστι ψεκτόν, κίνησις ψυχής παρά φύσιν», δηλαδή είναι η παρά φύση κίνηση τών δυνάμεων τής ψυχής. Επίσης, έκανε λόγο και για πάθη τού σώματος. Ακόμη, μιλώντας για την απάθεια γράφει ότι είναι «ειρηνική κατάστασις ψυχής, καθ' ην δυσκίνητος γίνεται ψυχή προς κακίαν».

Ο άγιος διδάσκει ότι το μεγαλύτερο πάθος είναι η φιλαυτία που είναι «η τού σώματος άλογος φιλία». Ο φίλαυτος είναι μισόθεος και μισάνθρωπος, οπότε εκείνος  που ελευθερώνεται από την φιλαυτία αποκτά την φιλοθεΐα και την φιλανθρωπία. Έτσι,  ο φίλαυτος δεν μπορεί να αγαπά πραγματικά τον Θεό και τον άνθρωπο. Ο φιλόθεος είναι και φιλόπονος, δηλαδή αγαπά την άσκηση.

 

Στις ημέρες μας που αναπτύσσεται μια θεολογία, η οποία δεν συνδέει στενά τον ησυχασμό, την Εκκλησιολογία, την Ευχαριστιολογία και την εσχατολογία, η γνώση και κατανόηση τής διδασκαλίας τού αγίου Μαξίμου είναι καταλυτική.

 

Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη τών παθών, την παρά φύσιν κίνηση τών δυνάμεων τής ψυχής, έχει ο νους τού ανθρώπου, αφού «νους αποστάς τού Θεού ή δαιμονιώδης γίνεται ή κτηνώδης». Αυτό σημαίνει ότι με την κάθαρση τού νου και την επαναφορά του στον Θεό, μεταμορφώνονται και όλες οι δυνάμεις τής ψυχής και τού σώματος και έτσι μπορεί κανείς να φθάση στην αληθινή αγάπη, να αποβάλη την φιλαυτία και να αποκτήση την φιλοθεΐα και την φιλανθρωπία. Μέσα σε αυτήν την προοπτική κάνει λόγο για τον πρακτικό και θεωρητικό άνθρωπο, ήτοι την πράξη και την θεωρία. Πρακτικός άνθρωπος είναι ο κτηνοτρόφος, που ακόμη προσπαθεί να κατευνάση τα πάθη, τα οποία συμπεριφέρονται ως άγρια κτήνη, και θεωρητικός άνθρωπος είναι ο ποιμήν τών προβάτων, ο οποίος ανάγει τον νου στο ύψος τής θεωρίας.

Μέσα σε όλα αυτά γίνεται αναφορά στην ησυχαστική και ασκητική διδασκαλία τής Εκκλησίας, ότι για να φθάση ο άνθρωπος στην πραγματική αγάπη πρέπει να φθάση στην απάθεια και αυτό γίνεται με όλη την ησυχαστική μέθοδο καθάρσεως τού νου και την μεταστροφή όλων τών ψυχικών δυνάμεων προς τον Θεό, πράγμα που είχε επίδραση και στο σώμα.

 

2. Μετά την μελέτη τών ησυχαστικών έργων τού αγίου Μαξίμου  προχώρησα στην ανάγνωση τών κεφαλαίων περί τής Θεολογίας, όπως καταγράφηκαν στην Φιλοκαλία τών ιερών Νηπτικών. Στα έργα αυτά είδα το ύψος τής θεολογίας τού αγίου Μαξίμου για τον Θεό, την δημιουργία τού κόσμου, τους λόγους τών όντων, τον άνθρωπο ως κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση Θεού, την πτωτική κατάστασή του και την αναγέννησή του εν Χριστώ και πολλά άλλα. Ο λόγος τού αγίου Μαξίμου για τα θέματα αυτά είναι συνοπτικός, αυθεντικός, αλλά τις περισσότερες φορές είναι ελλειπτικός, γι’ αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή κατά την ανάγνωση.

Το κυριότερο που μπορώ να αναφέρω εδώ είναι ότι ο άγιος Μάξιμος παντού κάνει λόγο για την πρακτική φιλοσοφία, ήτοι την κάθαρση∙ την φυσική θεωρία, ήτοι τον φωτισμό τού νου∙ και την μυστική θεολογία, ήτοι την θέωση τού ανθρώπου. Παρουσιάζει με καταπληκτικό τρόπο την πορεία τού ανθρώπου προς την ένωσή του με τον Θεό εν Χριστώ Ιησού δια τής καθάρσεως, τού φωτισμού και τής θεώσεως. Γράφει ότι η εμπειρική γνώση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την θεολογία, γιατί «δαιμόνων εστί θεολογία η δίχα πράξεως γνώσις».

Φωτο από εδώ

Ο άγιος διδάσκει ότι το μεγαλύτερο πάθος είναι η φιλαυτία που είναι «η τού σώματος άλογος φιλία». Ο φίλαυτος είναι μισόθεος και μισάνθρωπος, οπότε εκείνος που ελευθερώνεται από την φιλαυτία αποκτά την φιλοθεΐα και την φιλανθρωπία.

 

Στα θέματα αυτά είναι διάχυτος ο επηρεασμός του από το άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, τού οποίου τα συγγράμματα σχολίασε εκτενώς, αλλά και από την προγενέστερη ευαγγελική και πατερική παράδοση.     

 

3. Συνεχίζοντας την ανάγνωση τών έργων τού αγίου Μαξίμου τού Ομολογητού από την έκδοση τής Φιλοκαλίας τών ιερών Νηπτικών έφθασα στην προσευχή «Πάτερ ημών», δηλαδή την ερμηνεία τής Κυριακής προσευχής, τής προσευχής που παρέδωκε ο Χριστός στους Μαθητές Του και δι’ αυτών σε όλους τους Χριστιανούς, δια μέσου τών αιώνων. Πρόκειται για μια τέλεια και καταπληκτική ερμηνεία τής περίφημης αυτής προσευχής,  μέσα από την οποία ερμήνευσε το μυστήριο τής θείας οικονομίας.

Είναι γνωστόν ότι η προσευχή «Πάτερ ημών» περιλαμβάνει εννέα αιτήματα-δεήσεις προς τον Θεό. Ο άγιος Μάξιμος βλέπει μέσα στα αιτήματα αυτά τα επτά μυστήρια τής θείας οικονομίας, τού μυστηρίου τής ενανθρωπήσεως τού Υιού και Λόγου τού Θεού.

Στα πρώτα αιτήματα (Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το όνομά σου, ελθέτω η Βασιλεία σου) εντοπίζει την θεολογία, τον λόγο περί τού Θεού, αφού εκεί περιγράφεται ο Τριαδικός Θεός, δηλαδή ο Πατήρ, ο Υιος που φανέρωσε το θέλημα τού Πατρός και το Άγιον Πνεύμα δια τού οποίου αποκτάμε γνώση τής Βασιλείας τού Τριαδικού Θεού.

Το δεύτερο μυστήριο (ελθέτω η βασιλεία σου) είναι η κατά Χάρη υιοθεσία με το να μάς χαρίση ο Χριστός την υπερφυσική και ουράνια γέννηση και συνθέωση με την Χάρη τού αγίου Πνεύματος.

Το τρίτο μυστήριο (γενηθήτω το θέλημά σου ως εν ουρανώ και επί τής γης) είναι η ισοτιμία με τους αγγέλους, διότι ο Χριστός με τον Σταυρό Του ήνωσε τα εν τοις ουρανοίς και τα επί γης, και με την Ανάληψή Του συνήψε τα αισθητά με τα νοητά  και ενοποίησε ολόκληρη την κτιστή φύση.

Το τέταρτο μυστήριο (τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον) είναι η μέθεξη στην θεία ζωή, με το μυστήριο τής θείας Ευχαριστίας.

 

Δίδασκε ότι η θέληση είναι όρεξη τής φύσεως και εφ΄ όσον στον Χριστό υπάρχουν δύο φύσεις υπάρχουν και δύο θελήσεις. Έκανε την διάκριση μεταξύ φυσικού και  γνωμικού θελήματος, την διαφορά μεταξύ σύνθετης φύσεως και σύνθετης υποστάσεως, και έδωσε αυθεντική ερμηνεία στην φράση τού αγίου Διονυσίου τού Αρεοπαγίτου «μία θεανδρική ενέργεια».

 

Το πέμπτο μυστήριο (και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών) είναι η αποκατάσταση  τής πεπτωκυίας φύσεώς μας στην απαθή φύση, που έγινε με την ένωση τής άκτιστης και τής κτιστής φύσεως στο πρόσωπο τού Λόγου. 

Το έκτο μυστήριο (και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν) είναι η κατάλυση τού νόμου τής αμαρτίας με την υπέρβαση τού  ενηδόνου και τού επωδύνου πειρασμού.

Και το έβδομο μυστήριο τής θείας οικονομίας (αλλά ρύσαι ημάς από τού πειρασμού) είναι  η καθαίρεση τής τυραννίας τού πονηρού, δηλαδή τού διαβόλου, αφού ο Χριστός προσέλαβε αυτήν την σάρκα που νικήθηκε από τον διάβολο στο πρόσωπο τού Αδάμ, και με αυτήν δηλητήριασε τον διάβολο, ώστε αυτός στην συνέχεια να αποβάλη όλους εκείνους που είχε καταπιή με την αμαρτία.

Αυτή η ερμηνευτική ανάλυση τού «Πάτερ ημών» από τον  άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή δείχνει τα επτά μυστήρια τής θείας οικονομίας, δηλαδή το τι έκανε ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του στον άνθρωπο και πώς ο άνθρωπος εν Χριστώ μπορεί να προχωρήση από το παρά φύση, στο κατά φύση και το υπέρ φύση.

 

4. Στην συνέχεια, όταν εκδόθηκαν τα έργα τού αγίου Μαξίμου από τις «Πατερικές εκδόσεις Γρηγόριος Παλαμάς», στην σειρά «Φιλοκαλία τών νηπτικών και ασκητικών», διάβασα το υπέροχο έργο του «Μυσταγωγία», στο οποίο αναλύεται με καταπληκτικό και θεόπνευστο τρόπο τι είναι Εκκλησία και τι είναι η θεία Ευχαριστία.

Ο άγιος Μάξιμος στο έργο του αυτό συμπλέκει την Εκκλησία ως Σώμα Χριστού, με τον Ιερό Ναό όπου συγκεντρώνονται οι πιστοί για την τέλεση τού μυστηρίου τής θείας Ευχαριστίας, και την ζωή τών εσχάτων, όπως επίσης και την λειτουργία μέσα στην καρδιά τού ανθρώπου. Πρόκειται για μια εκπληκτική περιχώρηση μεταξύ Εκκλησίας, θείας Ευχαριστίας, εσχατολογίας και ησυχαστικής ζωής. Στην θεία Ευχαριστία ο άγιος Μάξιμος βλέπει τις τρεις κινήσεις, ήτοι την κίνηση τού ανθρώπου από τον πεπτωκότα κόσμο στην Εκκλησία, την κίνηση τού ανθρώπου προς τα έσχατα, προς την Βασιλεία τού Θεού από αυτήν την ζωή, αλλά και την κίνηση τού νου από τον κόσμο τής περιπλανήσεως στα αισθητά, στο ιερό βήμα τής καρδίας.

Με την περιχωρητική αυτή ερμηνεία του ο άγιος Μάξιμος αναδεικνύεται μεγάλος θεολόγος και μεγάλος Πατέρας τής Εκκλησίας, γιατί ενώνει στενά την ιστορία με την εσχατολογία, την θεία Ευχαριστία με την Εκκλησία, τον αισθητό ναό με τον πνευματικό ναό τού σώματος κάθε πιστού, την θεία Ευχαριστία με την ασκητική και την ησυχαστική ζωή.

 

5. Μετά από αυτά προχώρησα στα ερμηνευτικά έργα τού αγίου Μαξίμου τού Ομολογητού πάνω σε αγιογραφικά χωρία, αλλά και σε χωρία τού αγίου Γρηγορίου τού Θεολόγου. Ερμηνεύει τα αγιογραφικά και πατερικά χωρία, χρησιμοποιώντας τις ερμηνευτικές αναλύσεις άλλων Πατέρων, αλλά κυρίως προσθέτοντας πρωτότυπες δικές του αναλύσεις.

 

Στην θεία Ευχαριστία ο άγιος Μάξιμος βλέπει τις τρεις κινήσεις, ήτοι την κίνηση τού ανθρώπου από τον πεπτωκότα κόσμο στην Εκκλησία, την κίνηση τού ανθρώπου προς τα έσχατα, προς την Βασιλεία τού Θεού από αυτήν την ζωή, αλλά και την κίνηση τού νου από τον κόσμο τής περιπλανήσεως στα αισθητά, στο ιερό βήμα τής καρδίας.

 

Μέσα στην προοπτική αυτή εντάσσονται και οι ερμηνευτικές αναλύσεις πάνω στα έργα τού αγίου Διονυσίου τού Αρεοπαγίτου, αφού αυτές οι αναλύσεις συνετέλεσαν σε μεγάλο βαθμό στο να καταλάβουμε την ορθόδοξη διδασκαλία τών εκπληκτικών αυτών μυστικών συγγραμμάτων, για την Θεαρχία, τις θεωνυμίες, την ουράνια και την εκκλησιαστική ιεραρχία, την καταφατική και την αποφατική θεολογία, την συμβολική θεολογία, τον θείο γνόφο και όλα τα άλλα σημαντικά θέματα που συναντάμε στα αρεοπαγητικά συγγράμματα.

 

6. Στην συνέχεια προχώρησα στην ανάγνωση τών αντιρρητικών και πολεμικών έργων τού αγίου Μαξίμου τού Ομολογητού, σχετικά με τον μονοενεργητισμό και τον μονοθελητισμό. Αυτή η περίοδος τής ζωής τού αγίου Μαξίμου τού προσέδωσε τον τίτλο τού Ομολογητού.

Ο άγιος Μάξιμος υπερασπίστηκε τις αποφάσεις τής Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, λόγω τής υπάρξεως τών αντιχαλκηδονίων, ή μονοφυσιτών τής εποχής του, αλλά στην συνέχεια προχώρησε στην αντιμετώπιση και τού μονοενεργητισμού και τού μονοθελητισμού, όταν οι Αυτοκράτορες προσπαθούσαν να ενώσουν τους Χριστιανούς. Ο άγιος Μάξιμος αγωνίσθηκε για να μη αλλοιωθή η πίστη, χάρη μιας εξωτερικής και επίπλαστης ενώσεως με την χρήση τής διπλωματίας, γιατί δεν χωρεί διπλωματία στα θεολογικά ζητήματα.

Από το 633 μ.Χ. έγινε προσπάθεια με τον μονοενεργητισμό να γίνη ένας συμβιβασμός μεταξύ τών θεολογικών διαφορών αυτών που υποστήριζαν τις αποφάσεις τής Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου τής Χαλκηδόνος με τους αντιχαλκηδονίους που δεν δέχονταν αυτές τις αποφάσεις. Έπειτα, το 638 ο αυτοκράτωρ Ηράκλειτος δημοσίευσε την «Έκθεση» (διάταγμα) με την οποία επέβαλε τον μονοθελητισμό. Στην συνέχεια το 647 ο αυτοκράτωρ Κώνστας εξέδωσε τον «Τύπο» με τον οποίον απαγορεύονταν οι συζητήσεις περί τής μιας ή δύο θελήσεων και ενεργειών στον Χριστό.

 

Ο άγιος Μάξιμος παντού κάνει λόγο για την πρακτική φιλοσοφία, ήτοι την κάθαρση∙ την φυσική θεωρία, ήτοι τον φωτισμό τού νου∙ και την μυστική θεολογία, ήτοι την θέωση τού ανθρώπου.

 

Ο άγιος Μάξιμος αποδύθηκε σε ένα θεολογικό και μαρτυρικό αγώνα για να ανατρέψη την αίρεση τού μονοεργητισμού, κυρίως δε τού μονοθελητισμού. Δίδασκε ότι η θέληση είναι όρεξη τής φύσεως και εφ΄ όσον στον Χριστό υπάρχουν δύο φύσεις υπάρχουν και δύο θελήσεις. Έκανε την διάκριση μεταξύ φυσικού και  γνωμικού θελήματος, την διαφορά μεταξύ σύνθετης φύσεως και σύνθετης υποστάσεως, και έδωσε αυθεντική ερμηνεία στην φράση τού αγίου Διονυσίου τού Αρεοπαγίτου «μία θεανδρική ενέργεια». Δίδασκε ορθοδόξως ότι όπως στον Χριστό υπάρχουν δύο φύσεις, οι οποίες είναι ενωμένες στον υπόσταση τού Λόγου ατρέπτως, ασυγχύτως, αχωρίστως και αδιαιρέτως και η κάθε φύση ενεργεί «μετά τής θατέρου κοινωνίας», το ίδιο ισχύει και για τις δύο θελήσεις στον Χριστό. Εκτός τών άλλων, ομίλησε για την αντίδοση τών θελημάτων τών δύο φύσεων, για την συμφυΐα θείου και ανθρωπίνου θελήματος, για τον όρο λόγος φύσεως και τρόπος ενώσεως τών δύο φύσεων στον Χριστό κ.α.

Ο άγιος Μάξιμος με την διδασκαλία του απορρίπτει την αιρετική άποψη περί υποστατικών θελημάτων, γιατί αν η θέληση συνδέεται με την υπόσταση, τότε καταλύεται η Τριαδικότητα τού Θεού, αλλά και η πραγματική ένωση τών δύο φύσεων στον Χριστό.

Η διδασκαλία τού αγίου Μαξίμου στα θέματα αυτά κατοχυρώθηκε από την ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο και έτσι αναδείχθηκε ένας μεγάλος Πατέρας τής  Εκκλησίας κατά τον 7ο αιώνα.

Το θεολογικό έργο τού αγίου Μαξίμου τού Ομολογητού είναι μεγαλειώδες. Ο άγιος ξεκίνησε από τον ησυχασμό, δείχνοντας ότι η θεολογία τής Εκκλησίας είναι κατ’ εξοχήν εμπειρική. Η εμπειρία δείχνει την διαφορά μεταξύ τής θεολογίας τών Πατέρων τής Εκκλησίας και τών αιρετικών. Οι Πατέρες είχαν εμπειρία τών ακτίστων ρημάτων και στην συνέχεια την κατέγραψαν, όταν χρειάστηκε, με κτιστά ρήματα, νοήματα και εικονίσματα, όπως έλεγε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ενώ οι αιρετικοί χρησιμοποιούσαν την φιλοσοφία, στην οποία αναμειγνύεται η φαντασία και ο στοχασμός για να ομιλήσουν για τον Θεό. Ο εμπειρικός λόγος τού αγίου Μαξίμου φαίνεται στην ανάλυση τού μυστηρίου τής θείας οικονομίας, όπως βιώνεται μέσα στην Εκκλησία και την θεία Ευχαριστία.

Ο άγιος Μάξιμος γνώριζε πολύ καλά την εμπειρική θεολογία τής Εκκλησίας, γι’ αυτό και μπορούσε να αντιμετωπίση και την αίρεση τού μονοενεργητισμού και τού μονοθελητισμού. Με τον τρόπο αυτό καθόρισε την θεολογία τής ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου που είναι θεολογία τής Εκκλησίας. Έτσι έγινε και μεγάλος Ομολογητής τής πίστεως.

 

Ενώνει στενά την ιστορία με την εσχατολογία, την θεία Ευχαριστία με την Εκκλησία, τον αισθητό ναό με τον πνευματικό ναό τού σώματος κάθε πιστού, την θεία Ευχαριστία με την ασκητική και την ησυχαστική ζωή.

 

Με τον τρόπο αυτό ο άγιος Μάξιμος δείχνει ότι η αυθεντική εκκλησιαστική ησυχαστική εμπειρία καθιστά έναν άνθρωπο θεολόγο και Πατέρα τής Εκκλησίας. Μέσα από αυτήν την εμπειρία γίνεται κανείς αυθεντικός ερμηνευτής όλης τής εκκλησιαστικής ζωής, και οπωσδήποτε μέσα από αυτήν την εμπειρία μπορεί κανείς να κάνη λόγο για την Εκκλησία, την θεία Ευχαριστία και την ζωή τών εσχάτων.

Η επικαιρότητα τής διδασκαλίας τού αγίου Μαξίμου τού Ομολογητού είναι προφανής. Στις ημέρες μας που αναπτύσσεται μια θεολογία, η οποία δεν συνδέει στενά τον ησυχασμό, την Εκκλησιολογία, την Ευχαριστιολογία και την εσχατολογία, η γνώση και κατανόηση τής διδασκαλίας τού αγίου Μαξίμου είναι καταλυτική. Γι’ αυτό θεωρώ ότι η έκδοση  τού «Μαξιμιανού Ταμείου» από τον Ιερομόναχο π. Βενέδικτο Αγιορείτη – Νεοσκητιώτη, με την θεολογική ανάλυση τού θέματος «Το δόγμα τών δύο θελημάτων και τών ενεργειών τού Χριστού» κατά τον άγιο Μάξιμο, από τον κ. Γεώργιο Σίσκο, και η παρουσίασή του σήμερα  είναι πολύ σημαντική.

Συγχρόνως θεωρώ ότι το όνομα τού αγίου Μαξίμου που θα ακούγεται στα Γιάννενα, λόγω τού Μητροπολίτου Ιωαννίνων που φέρει το όνομά του, θα δώση την δυνατότητα στους αγαπητούς μου συμπατριώτες Ιωαννίτες να γνωρίσουν καλύτερα τον μεγάλο και εκπληκτικό αυτόν θεολόγο τής Εκκλησίας μας.

Επίσης:

Ο Χριστός, ως Σωτηρία τής Δημιουργίας δια τού Ανθρώπου κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή * Άνθρωπος και κόσμος στη θεολογία τού αγίου Μαξίμου * Διδασκαλίες Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού * Οι λόγοι των όντων. Εισαγωγή στην «Ευχαριστιακή Οντολογία»