O Φόβος των Μαζών

του Ηλία Καραβόλια -Εuropean Business Review
Ο τίτλος που επέλεξα είναι τίτλος βιβλίου του Γάλλου διανοητή Etienne Ballibar (σημ: κυκλοφορεί στα ελληνικά απο εκδ. Πλέθρον). Αυτό στο οποίο θέλω να αναφερθώ το τοποθετώ έξω από την τρέχουσα γεωπολιτική αναστάτωση στη Μεσόγειο και στην Μ. Ανατολή όπου τα αμερικανο-ρωσικά συμφέροντα και το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα σέρνουν τις χώρες σε μιλιταρισμό και τεχνητές αντιπαλότητες (σημ: αυτό συμβαίνει τόσο με την διπλωματία των αγωγών όσο και με τις ΑΟΖ).
Υπάρχει εδώ και καιρό μια άλλη αναταραχή σε παγκόσμιο επίπεδο: Χιλή, Χογκ Κογκ, Ιραν, Λίβανος, Υεμένη, Κογκό. Οι μάζες εξεγείρονται και αυτές οι εξεγέρσεις μοιάζουν σαν μια ενιαία διαπλανητική διαμαρτυρία των πολλών που δεν απολαμβάνουν τα οφέλη της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας αλλά εισπράττουν τις ανισότητες και τις αδικίες που αυτή γεννάει.
Είτε αφορά τις αυξήσεις στα δημόσια αγαθά (τιμή εισιτηρίου στη Χιλή) είτε τους καθεστωτικούς αποκλεισμούς από την δημοκρατία και τα βασικά αγαθά επιβίωσης (Υεμένη, Κογκό, Χογκ Κογκ) οι πλατείες γεμίζουν πλέον με ετερόκλητα πλήθη που συνασπίζονται ως «μάζα». Απέναντι τους έχουν δύο εχθρούς (θεωρητικά): τις ελίτ και την εξουσία. Και εδώ χρειάζεται να μιλήσουμε με απλή γλώσσα.
Οι φτωχοί στους δρόμους, με τις μάσκες του Joker και του Γκάι Φωκς από το V for Vendetta, αντιδρούν απέναντι στο δικό τους συλλογικό ασυνείδητο, δηλαδή απέναντι στο γλωσσολογικό και νομικο-λογοθετικό σύστημα, που ρυθμίζει την καθημερινότητα τους με όρους ακραίας λιτότητας και εξουσιαστικής επιβολής. 

Ξέρω ότι αυτές οι θεωρητικές εκδοχές δεν ωφελούν τα σχήματα ορθολογικής ανάλυσης. Διότι φρονώ ότι χρειαζόμαστε εκλογικευμένες προσεγγίσεις για να κατανοήσουμε τουλάχιστον την βίαιη καταστολή σε δρόμους και πλατείες της υφηλίου. Και αυτό γιατί είναι ανομοιογενείς οι ρίζες των συμβάντων. Και ως τέτοιες χρήζουν προσοχής όσον αφορά γενικεύσεις και υπεραπλούστευση συμπερασμάτων και θέσεων.

Ας ξετυλίξουμε το κουβάρι των νοημάτων. Η εξουσία παντού ζει από την καταστολή. Την ίδια ώρα που επιβάλλεται από τον μανιακό παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό μια βιοπολιτική που συμβαδίζει με το σιδερένιο χέρι του Κράτους και το δόγμα «νόμος και τάξη». Οι μάζες φωνάζουν για περισσότερο εισόδημα, για περισσότερο κοινωνικό Κράτος και φυσικά για περισσότερη ελευθερία επιλογών κατανάλωσης και τρόπου ζωής. Τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα, αφού πρώτα έχουν εκχωρηθεί σχεδόν εκουσίως στις πολιτικές ελίτ και στις ισχυρές οικονομικές ολιγαρχίες, επανέρχονται ως ζητούμενα δικαιοσύνης, ως διακυβεύματα ισότητας.

Το σύστημα παγκοσμίως στηρίζεται στην αιώνια σύμπραξη κράτους-αγορών. Στην συνεργασία εξουσίας-οικονομίας. Διαφεύγει από τις μάζες ο πυρήνας του χαώδους συστημικού status. Διαφεύγει από τις μάζες η ουσία του συμβάντος, η ουσία της εξέγερσης. Ανάκτορα δεν φαίνονται σε κανέναν ορίζοντα. Καμία επανάσταση δεν μοιάζει πιθανή να πετύχει. Είναι όμως ορατός στον ορίζοντα ο φόβος των μαζών. Και αν οι ελίτ της πλανητικής οικονομίας-καζίνο δεν τον νιώθουν τόσο το χειρότερο για αυτές, τόσο το χειρότερο για το ασταθές πολυπολικό σύστημα οικονομικής και γεωπολιτικής ισχύος. Πρέπει οι πολιτικές ηγεσίες και τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα να ζουν με τον φόβο της μάζας. Χωρίς αυτόν θα αυθαιρετούν στον σχεδιασμό τους και θα μετατρέπουν τις κοινωνίες σε μόνιμες εστίες ανάφλεξης…