Το ελάττωμα του Έλληνα

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.

Λέγεται συχνά ότι το ιστορικό ελάττωμα του Έλληνα είνα η διχόνοια. Στη σύγχρονη ιστορική συγκυρία ορσιμένοι προσθέτουν τη ροπή στη συνομωσιολογία και τα βεβιασμένα συμπεράσματα στα οποία βασίζεται. Επιχειρώντας να ανιχνεύσω μία κοινή βάση, ένα εφαλτήριο από το οποίο τροφοδοτούνται τα αρνητικά στοιχεία του συλλογικού μας χαρακτήρα, ανεξάρτητα από επίπεδο μόρφωσης ή νόησης, καταλήγω στο ότι ότι μία απαραίτητη προϋπόθεση για αυτά είναι η υπερβολική ταχύτητα της σκέψης, όταν ξεπερνά, κατά πολύ, την ροή των πραγμάτων και τα υπερβαίνει σε βαθμό διαστρεβλωτικό για την πραγματικότητα.

Θα ξεκινήσω με ένα παράδειγμα. Γνωρίζει κάποιος έναν άνθρωπο μέσω κοινού

φίλου και το πρώτο θέμα συζήτησης μετά τις συστάσεις είναι η οικονομική κρίση. Αμέσως μετά την πρώτη πολύ σύντομη φράση τοποθέτησης, η απάντηση από τον άγνωστο -ουσιαστικά- συνομιλητή είναι «σίγουρα, εργάζεσαι με μπλοκάκι». Έμφαση στο «σίγουρα». Μετά την άμεση αρνητική απόκριση, ήρθε το δεύτερο συμπέρασμα: «τότε είσαι ελεύθερος επαγγελματίας». Πάλι αρνητική απάντηση.

Γιατί αυτή η βία; Η βία δηλαδή από τις πρώτες κι όλας λέξεις να κατηγοριοποιηθεί ο συνομιλητής· η αντοχή μόλις ολίγων δευτερολέπτων να αφιερώνεται στην πραγματική ανάγνωση του περιεχομένου, όχι ως αυτοσκοπός, αλλά μόνο ως δεδομένα με σκοπό να εισαχθεί σε ένα «κουτάκι», ώστε να «γνωρίσουμε» αυτομάτως όχι το πρόσωπο, αλλά όλες τις υπόλοιπες απόψεις του και να απαντήσουμε, ενδεχομένως, με φράσεις όπως «εσείς οι …» και «ξέρουμε τώρα…», εκτός βέβαια αν τοποθοτηθεί στο ίδιο στρατόπεδο.

Δεν ενδιαφέρει τι λέει κανείς, ούτε καν ποιος το λέει, αλλά περισσότερο για ποιον λόγο το λέει, ποιο συμφέρον κρύβει, τι ρόλο παίζει, τι θέλει να πετύχει. Έτσι γεννάται η καχυποψία και κατόπιν η διχόνοια. Η κατηγοριοποίηση αυτή μπορεί να είναι και τελεσίδικη, για πρόσωπα περισσότερο γνωστά μας με το σκεπτικό «Ο τάδε πήρε την δείνα θέση τότε, άρα δεν μπορεί παρά να πιστεύει αυτά ή εκείνα σήμερα, διότι αυτά λένε οι υπόλοιποι». Αφαιρούνται λοιπόν τα χρώματα και ο κόσμος γίνεται ολοένα και πιο ασπρόμαυρος.

Το ίδιο συμβαίνει και με τα γεγονότα. Αντίστοιχη βία να ενταχθούν αυτομάτως σε ένα προκατασκευασμένο μακροσκοπικό πλαίσιο ερμηνείας του κόσμου. Καμία διάθεση να παραμείνει μία είδηση, μία πληροφορία, ορφανή, μετέωρη, ώστε να αναζητηθούν πιθανές ερμηνείες αργότερα, όταν ίσως αποκτήσουμε ευρύτερη οπτική, ή και ποτέ, διότι δεν υπάρχει λόγος να μπορούμε να εξηγούμε τα πάντα. Όχι, πρέπει αμέσως να επιβεβαιωθούν οι πρότερες πεποιθήσεις μας. Ο κόπος για να εκπονηθεί το σχέδιο που απορρέει από όλα αυτά, δεν λαμβάνεται υπόψιν.

Λέγεται ότι τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα είναι συνήθως τα ίδια με τα θετικά του στοιχεία, όμως δοσμένα σε υπερβολικό βαθμό. Η ταχύτητα της σκέψης είναι θετικό χαρακτηριστικό, διότι χωρίς αυτήν δεν μπορεί να προχωρήσει η αέναη θεώρηση των πραγμάτων από εναλλακτικές γωνίες. Συσχετίζεται και με τη νοημοσύνη να σκεφτόμαστε ανά πάσα στιγμή πώς βλέπει το ίδιο φαινόμενο κάποιος άλλος, με άλλες αξίες, άλλες προσλαμβάνουσες ή έστω άλλη οπτική γωνία. Αποτελεί πτώσητης ικανότητας, να διοχετεύεται στο να τρέχει η σκέψη σε συμπεράσματα με ιλλιγγιώδη ταχύτητα , αντί να περιστρέφεται ψύχραιμα και κυκλικά ώστε να αντιληφθεί τον κόσμο καλύτερα. Μία θεωρία που απλώς «σώζει τα φαινόμενα» δεν είναι απαραίτητα απόλυτη ή ορθή.

 http://www.antibaro.gr/article/17219