του Κώστα Ράπτη
Τις πρόσφατες εντάσεις στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο δεν θα πρέπει να τις δούμε ως απλή συνέχεια της ούτως ή άλλως βεβαρυμένης ελληνοτουρκικής ατζέντας, ούτε όμως και ως απλή εξαγωγή εσωτερικών προβλημάτων της γείτονος.
Την ποιοτική διαφορά που δημιουργεί η εμπέδωση με τον Ταγίπ Ερντογάν μιας «μεσσιανικής» εθνικής ιδεολογίας με αναθεωρητικά χαρακτηριστικά φωτίζει αποκαλυπτικά συνέντευξη που έδωσε στον Γιαβούζ Μπαϊντάρ του Ahval News ο δρ. Χαμίτ Μποζαρσλάν της Σχολής Προχωρημένων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες (EHESS) του Παρισιού.
Κατά τον Μποζαρσλάν, ο Ερντογάν πιστεύει ότι έχει φτάσει η ώρα για να πάρει η Τουρκία την ιστορική εκδίκησή της και να λύσει τους λογαριασμούς του παρελθόντος, στρεφόμενη ενάντια σε όλες τις μεγάλες δυνάμεις.
Σύμφωνα με αυτό το αφήγημα, η ιστορική αποστολή των Τούρκων διεκόπη τον 19ο αιώνα με την δυτικοποίηση και ακολούθως τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Για να επανασυνδεθεί με αυτήν τη διακοπείσα ιστορική αποστολή, το τουρκικό έθνος οφείλει, πάντα κατά τον Ερντογάν, να επανεύρει την «οντολογική καθαρότητά» του. Σε αυτό το πλαίσιο σκέψης, η ιδιότητα του Τούρκου ορίζεται από την ισλαμική πίστη και με τη σειρά της επανορίζει το ίδιο το Ισλάμ, αναλαμβάνοντας την αποστολή να κυριαρχήσει στον κόσμο.
Ήδη άλλωστε η ρητορική του Ερντογάν έχει, πολύ χαρακτηριστικά, μετατοπιστεί από το ορόσημο του 2023, δηλαδή της συμπλήρωσης 100 ετών από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, σε αυτό του 2071 δηλαδή τη συμπλήρωση χιλίων ετών από την εμφάνιση των Τούρκων στη Μικρά Ασία και την πρώτη νίκη τους επί των Βυζαντινών στη μάχη του Μαντζικέρτ.
Ο ίδιος ερευνητής υποστηρίζει ότι η ύβρις αποτελεί πλέον το κύριο χαρακτηριστικό της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Από αρκετές απόψεις, η τουρκική εξωτερική πολιτική μοιάζει με αυτήν του Ιράν, μόνο που η Τεχεράνη έχει μία καθαρή στρατηγική για το πώς θα ηγεμονεύσει στη Μέση Ανατολή. Την ίδια στιγμή, ο συνδυασμός των κρίσεων σε Συρία, Λιβύη, Ανατολική Μεσόγειο και Καύκασο με την πανδημία συνεπάγεται συνέχιση των οικονομικών αναταράξεων της Τουρκίας.
Ωστόσο, επισημαίνει ο Μποζαρσλάν, η διαρκής σύγκρουση δεν αποτελεί ανεπιθύμητη κατάσταση από την οπτική γωνία της εσωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, καθώς το καθεστώς Ερντογάν δεν μπορεί να επιβιώσει παρά μέσω της διαρκούς ριζοσπαστικοποίησης του. Και όσο περισσότερο εμφανίζονται δυσεπίλυτα τα εσωτερικά προβλήματα τόσο περισσότερο θα μετατρέπονται τα εξωτερικά μέτωπα σε εργαλείο νομιμοποίησης και καθεστώτος
Οι στρατιωτικές δυνατότητες της Τουρκίας έχουν αναμφίβολα ενισχυθεί επί Ερντογάν. Αλλά κατά τον Μποζαρσλάν, ο πολλαπλασιασμός τους δεν αντιστοιχεί στον πολλαπλασιασμό των εχθρών το ίδιο διάστημα – δεν μπορεί κανείς να αναμετρηθεί με την Ε.Ε., τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία ταυτόχρονα.
Οι δυτικές δυνάμεις μπορεί να θέλουν αποφύγουν την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, αλλά σε κάποια χρονική στιγμή θα υποχρεωθούν να τις υιοθετήσουν.
Μέχρι στιγμής κανένας τρίτος δεν έχει αναλάβει δράση, μολονότι πιθανότατα η Τουρκία έχει ήδη παραβιάσει «κόκκινες γραμμές» στην Μεσόγειο και έχει εγκαινιάσει την εμπλοκή της στη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Όπως, όμως, δείχνει η περίπτωση του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον, ο οποίος είχε συλληφθεί στη Σμύρνη, αρκεί το ελάχιστο των κυρώσεων, άπαξ και οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφασίσουν να ακολουθήσουν αυτό τον δρόμο, ώστε η Τουρκία να οπισθοχωρήσει.
Η Ρωσία, πάλι, ακόμη και αν ανεχθεί την τουρκική ανάμειξη στον Καύκασο, δεν πρόκειται επ’ ουδενί, μετά και τις δικές της περιπέτειες στην Τσετσενία, να ανεχθεί την μεταφορά Σύρων τζιχαντιστών.
Όλα αυτά ερμηνεύονται βέβαια από το κενό ισχύος στη διεθνή σκηνή, το οποίο προκύπτει λόγω της αμερικανικής στάσης, καθώς για πρώτη φορά από την προεδρία του Άντριου Τζάκσον τον 19ο αιώνα, υπάρχει διακυβέρνηση με τόσο παράδοξες πολιτικές χωρίς καμία συνέχεια, καταλήγει η πολύ ενδιαφέρουσα αυτή συνέντευξη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου