Πώς ο Καπιταλισμός μετατοπίζει το Όριο του

Ο θάνατος ταιριάζει στον καπιταλισμό. Ως μεγάλος επόπτης της οικονομικής κανονικότητας, καθυποτάσσει τις μάζες σε εποχή μόνιμης στασιμότητας.

του Ηλία Καραβόλια
Καθηλώνοντας λοιπόν ο κορωναϊός κυρίως την προσφορά και φυσικά αναστέλλοντας δαπάνες νοικοκυριών και επιχειρήσεων, μετατρέπει τον φόβο του θανάτου στο colpo grosso του συστήματος. Ο φόβος άλλωστε είναι η πρώτη ύλη της ανασυγκρότησης των συναλλακτικών δομών ακόμα και αν αναστέλλεται για κάποιο διάστημα η κατανάλωση και η παραγωγή.
Μπορεί το αντικαπιταλιστικό φαντασιακό να πυροδοτείται, αφού εκατομμύρια άνθρωποι διεθνώς ζουν με την ανασφάλεια και εξεγείρονται, αλλά η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική κατά την ταπεινή μου γνώμη.
Ζούμε στο ιδανικό timing που έψαχνε ο καπιταλισμός ώστε να επανεκκινήσει το στάσιμο κεφάλαιο: ανάγκη αναχρηματοδότησης χρεών, αρνητικά επιτόκια, βιοπολιτική καθυπόταξη και καθήλωση μαζών, μόνιμη εγκατάσταση του γνωσιακού/ιντερνετικού μοντέλου εργασίας. Το στοίχημα είναι αν θα καταφέρει το σύστημα να ξαναβάλει μπροστά τις μηχανές συσσώρευσης κεφαλαίου σε μακροπρόθεσμη βάση την ώρα που οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι κρατικές παρεμβάσεις χαλούν τον ύπνο των νεοφιλελεύθερων εκτυπώνοντας σχεδόν απεριόριστο χρήμα.
Ζούμε την κορύφωση της μετάβασης στον γνωσιακό καπιταλισμό (όχι ακριβώς την έναρξη της 4ης βιομηχανικής επανάστασης που ξεκίνησε πολύ νωρίτερα). Και εδώ είναι που πάσχει το αντικαπιταλιστικό φαντασιακό. Οι ατελέσφορες εξεγέρσεις και οι κοινωνικές αντιδράσεις, η στασιμότητα, η γενικευμένη αναταραχή, δεν είναι φαινόμενα εκτός του συστήματος: είναι μύχια επιθυμία του συστήματος να φρακάρει και να επανεκκινείται. Η αναπαραγωγική επάρκεια του, τα εκτατικά του όρια, οι δομικοί μετασχηματισμοί, καταλήγουν στην μύχια καπιταλιστική επιθυμία: μετατόπιση του ορίου.
Ο κορωναϊός και η πανδημία είναι αυτό που «έψαχνε» το σύστημα. Η διέξοδος για παραγωγική ανασυγκρότηση. Το δε υπερσυσσωρευμένο σε λίγους χρήμα, με τον αρνητικό τόκο πλέον, έπρεπε να βρει και αυτό διέξοδο. Έπρεπε να βρεθούν νέα πεδία κέρδους αφού κατέρρευσαν παραδοσιακοί πυλώνες κερδοφορίας. Το Τέλος όμως δεν έρχεται γιατί όσο υπάρχει αγορά για νέες κερδοφορίες τόσο θα μετατοπίζεται το Όριο του συστήματος (ακόμα και αν χρειαστεί ο Θάνατος να εγγράψει νέους αριθμούς στο βιοπολιτικό πεδίο).
Η Ζουμπόφ στο εξαιρετικό νέο της βιβλίο (Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού, εκδ. Καστανιώτη) περιγράφει την νέα αγορά που έψαχνε το σύστημα: την αγορά της «συμπεριφορικής έκβασης» λόγω της εκμετάλλευσης του «συμπεριφορικού πλεονάσματος» από το γνωστό ιντερνετικό ολιγοπώλιο. Η διέξοδος του στάσιμου κεφαλαίου είναι αυτό το ατομικό συμπεριφορικό πλεόνασμα: κοινώς η διαχείριση των εμπειριών, των συμπεριφορών, των αισθήσεων, των συγκινήσεων μας, από τα δεδομένα που αβίαστα εκχωρούμε στις περιηγήσεις μας στο διαδίκτυο. Μια ατελείωτη αγορά όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε υποθέτω.
Η αλήθεια είναι ότι οι προσδοκώμενοι κύκλοι κέρδους/συσσώρευσης που ανοίγονται με τις αγορές συμπεριφορικής έκβασης των υποκειμένων και με το «διαδίκτυο των πραγμάτων» είναι πολύ μεγαλύτεροι από τα κλασικά περιθώρια βιομηχανικού και χρηματοπιστωτικού κέρδους. Πιο απλά: η Google και η Amazon έχoυν μπροστά τους ανοριοθέτητα περιθώρια κερδοφορίας (λόγω του αχανούς πληθυσμού που εισέρχεται στο ίντερνετ) σε σχέση με τα πεπερασμένα όρια πελατείας και τζίρων παραδοσιακών κολοσσών όπως η General Motors και η Goldman Sachs. Και ο καπιταλισμός ήθελε αυτό ακριβώς: να ξεπεράσει με ένα νέο ατέρμονο κανάλι δυνητικής κερδοφορίας τα στάσιμα νερά της παραδοσιακής βιομηχανικής και τραπεζικής λειτουργίας.
Ο δε οικονομικός εθνικισμός που αναδιατάσσει το παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό και στηρίζεται στον προστατευτισμό του κρατικού καπιταλισμού της παρέμβασης και της διάσωσης εταιρειών, άρχισε να δείχνει το άλλο του πρόσωπο: μέχρι και προμήθεια(!) έφθασε να ζητάει ο Τραμπ υπέρ της κυβέρνησης του κάνοντας τον μεσίτη ώστε να εξαγοραστεί η κινεζική Tik-tok στις ΗΠΑ από την Microsoft! Είναι εμφανές ότι οι νέοι εμπορικοί πόλεμοι στήνονται γύρω από τους ιντερνετικούς κολοσσούς και όχι γύρω από το τραπεζικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα. Η πανδημία θρέφει τα κέρδη τους και τα ολιγοπώλια ενδυναμώνονται. Και ξέρουμε καλά τις συνέπειες για τις κοινωνίες στο μέλλον…

www.europeanbusiness.gr