Το κράτος λάφυρο - Πώς κάποιοι με τη φιλανθρωπία θεσμοθετούν τις ανισότητες

Του Γιώργου Αλοίμονου

Δεν είναι μόνο η πανδημία, ούτε οι συνέπειες του άκρατου ωφελιμισμού που έχουν φτάσει την ανθρωπότητα στο χείλος της καταστροφής. Η απληστία που βαφτίζεται βολικά οικονομία της αγοράς καταδεικνύει ότι σήμερα ο άνθρωπος και τα ταπεινά του ένστικτα είναι συγχρόνως και δύναμη για το καλό, αλλά υπό συνθήκες μπορούν να γίνουν το μεγαλύτερο όπλο εναντίον της συνολικής κοινωνικής προόδου. Σήμερα, βρισκόμαστε στο σημείο μηδέν, όπου σε μια προσπάθεια αναδίπλωσης η δημοκρατία γίνεται «συμφωνία μετόχων», το κράτος λάφυρο και έρμαιο της ανεξέλεγκτης φιλανθρωπίας και η καθημερινότητα «αιχμάλωτος» πολιτικών πρακτικών ατομικής πυγμής και όχι αποτέλεσμα αξιών, θεσμών και νόμων για το κοινό καλό. 

Ο καλός καπιταλισμός

Το διαδίκτυο και τα ΜΜΕ έχουν γεμίσει με άρθρα και αναλύσεις για το πώς ο καπιταλισμός χρειάζεται και πρέπει να αναμορφωθεί, ότι μπορεί να αποτελέσει τη λύση στο πρόβλημα που το ίδιο το σύστημα του έχει δημιουργήσει. Στον αντίποδα, οι αμετανόητοι της άλλης πλευράς συνεχίζουν να θεωρούν ότι μόνο η κατάργησή του μπορεί να επιφέρει την (αν)ισορροπία και φλερτάρουν με ερντογανικές λαϊκίστικες συνταγές, οι οποίες χρησιμοποιούν την «κάρτα» του πληθυσμού και της θρησκείας για μια σιδηρά «δημοκρατία» που απλά δεν είναι δημοκρατία. 

Η αθώα φιλανθρωπία

Σε όλη αυτή την εξίσωση εισέρχεται και η νέα μόδα, που μόνο αθώα δεν είναι: η ανεξέλεγκτη και βολική φιλανθρωπία. Αυτή η νέα τάση που θέλει ιδιώτες να χρηματοδοτούν τον ΠΟΥ, ιδιώτες να στηρίζουν τα Εθνικά Συστήματα Υγείας, ιδιώτες χρηματοδοτούν την Παιδεία και την έρευνα. Και ενώ, εν πρώτοις, αυτό μοιάζει θεάρεστο, ουσιαστικά αλλοιώνει το «δημόσιο αγαθό» ως μια προσφορά χωρίς έλεγχο, χωρίς κανόνες και κυρίως χωρίς κριτήριο.

Το κράτος ως λάφυρο

Το σταυροδρόμι της τωρινής πραγματικότητας κινείται ανάμεσα στη Σκύλλα του λαϊκισμού και τη Χάρυβδη του κράτους δυνάστη με χορηγούς. Αν κοιτάξουμε τον παγκόσμιο χάρτη, θα βρούμε πολλά παραδείγματα: Ερντογάν με Ισλάμ, Πούτιν με Ορθοδοξία και Εθνικισμό, Τραμπ με ακροδεξιά και λαϊκισμό, Μπολσονάρου δικτατορία με ψήφο, είναι μόνο μερικά παραδείγματα. Ακόμα και στην Ε.Ε. υπάρχουν τρομακτικά παραδείγματα, όπως αυτά της Πολωνίας, της Ουγγαρίας αλλά και της Ρουμανίας όπου κυβερνά η διαφθορά.

Η πανδημία απέδειξε τον κομβικό και αναντικατάστατο ρόλο του κράτους: το Δημόσιο Σύστημα Υγείας δεν μπορεί να επαφίεται στους οικειοθελείς χορηγούς και η σοβαρότητα δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο franchise. Ήδη υπάρχουν κινήσεις, όπως η B Corp, που καλούν τις επιχειρήσεις και την αγορά εν γένει να αλλάξουν ολιστικά. Να υποχρεωθούν σε αλλαγές και κριτήρια που θα σέβονται το κοινωνικό σύνολο, θα προάγουν το κοινό καλό και τελικά θα ενισχύουν την κοινωνική συνοχή. 

Η δημοκρατία των μετόχων 

Σωστό και ελπιδοφόρο. Όμως, χωρίς να δημιουργήσουμε ένα κράτος δυνάστη, ίσως η λύση είναι να δομήσουμε ένα κράτος με αρχές, ευέλικτο και ικανό να προσαρμόζεται. Αυτό επικαλούνται και όσοι μιλούν για «επανατοποθέτηση», «επανασύσταση» ή ακόμα και για «επανέναρξη του κοινωνικού καπιταλισμού». 

Υπάρχει τρόπος να γίνει αυτό; «Ναι» λένε οι ειδικοί, αν ακολουθήσουμε συγκεκριμένα βήματα. Όλα ξεκινάνε από τη συνειδητότητα ότι η εμμονή πως το κέρδος uber alles είναι βασική αρχή δεν βοηθάει. Η οικονομία είναι η κινητήριος δύναμη για την κοινωνική συνοχή, αλλά με κοινωνικά κριτήρια.

Και για να μιλήσουμε με αριθμούς: η κοινωνική δυσαρέσκεια, η φτώχεια, οι ανισότητες, η κλιματική αλλαγή και η διαφθορά κοστίζουν πολύ περισσότερο ως διαχείριση κρίσης παρά αν προβλεφθούν και ληφθούν τα ανάλογα μέτρα. 

Δεν φταίνε μόνο οι επιχειρήσεις αλλά και οι πολιτικοί. Για να φτιαχτεί ένα κράτος, με διάθεση συντονισμού και σεβασμό στον νόμο, χρειάζονται πολιτικοί με όραμα, διάθεση για προσφορά και με σαφή γνώση πού αρχίζει το συνολικό, το κοινό καλό και πού τελειώνει το ατομικό, η δίψα για τα κέρδη των λίγων έναντι των πολλών.

Πρόσφατα, ο Δημοκρατικός υποψήφιος για την Προεδρία των ΗΠΑ δήλωσε ότι «πρέπει να μετακινηθούμε από τη Δημοκρατία των Μετόχων στη Δημοκρατία των πολιτών». Σωστό. Αλλά, ακόμα και τώρα, οι απόψεις του σοσιαλίζοντος Σάντερς μοιάζουν ουτοπικές. Σάμπως δεν ήταν και παραμένουν δυστοπικές οι απόψεις των Τραμπ, Σαλβίνι, Ερντογάν, Πούτιν και Όρμπαν; Δεν ήταν εναντίον της κοινωνικής Ευρώπης των αξιών οι εμμονές του Σόιμπλε, του ΔΝΤ και των κεντρικών τραπεζιτών; Η αλήθεια δεν είναι πάντα στη μέση αλλά και στην ισορροπία. Και αυτή τη χρονική στιγμή, με την πανδημία να καλπάζει και τη φτώχεια να προελαύνει, ή θα πάρουμε το μήνυμα ή απλά θα βουλιάξουμε.

Πηγή: ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ