Γιάννης Περάκης
Τα τελευταία χρόνια ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός μέσω των think tanks «δεξαμενών σκέψης», «περνάει» τις απόψεις του σχεδόν «αμάσητα». Αυτές οι «δεξαμενές σκέψεις» λειτουργούν ως ενδιάμεσοι ανάμεσα αφενός στην παραγωγή της πληροφόρησης και αφετέρου τους πολίτες και τους πολιτικούς. Ο ρόλος τους είναι να «ενημερώσουν, να πείσουν να συνεγείρουν». Το πρόγραμμα Think Tanks and Civil Societies του πανεπιστημίου της Πεννσυλβάνια δημοσίευσε τον δείκτη Global Go To Think Tank που εξετάζει και κατατάσσει 8.162 «δεξαμενές σκέψεις» από ολόκληρο τον πλανήτη βάσει μιας σειράς κριτηρίων όπως το μέγεθος η αποτελεσματικότητα και η χρηστή τους διαχείριση.
Κατά συνέπεια οι απαντήσεις μας θα πρέπει να είναι τεκμηριωμένες και ολοκληρωμένες. Στο κείμενο αυτό, θα επιχειρηθεί να απαντηθεί το θέμα των ιδιωτικοποιήσεων, με βάση το προηγούμενο σκεπτικό. Πρωτεύον βεβαίως κίνητρο αποτελεί το κέρδος αλλά υπάρχουν και «παράπλευρες» αναγνώσεις. Λίγα λόγια περί Φρόυντ.
Στα «Τρία δοκίμια για την σεξουαλικότητα» ο Φρόυντ υπογραμμίζει ότι μαζοχισμός και σαδισμός, είναι δυο εκδοχές μιας και μόνο διαστροφής, της οποίας η ενεργητική και παθητική μορφή ανευρίσκεται στο άτομο κατά ποικίλες αναλογίες. Χαρακτηριστικά αναφέρει: «΄Ένας σαδιστής, είναι πάντοτε ταυτόχρονα μαζοχιστής, πράγμα που δεν εμποδίζει την υπερίσχυση της ενεργητικής ή της παθητικής πλευρές της διαστροφής, χαρακτηρίζοντας την σεξουαλική δραστηριότητα που προεξάρχει.
Στο «Οικονομικό πρόβλημα του μαζοχισμού»(1924), περιγράφει τον ερωτογενή, τον θηλυκό, και τον ηθικό μαζοχισμό. «Στο έκδηλο περιεχόμενο των μαζοχιστικών φαντασιώσεων, εκφράζεται επίσης ένα αίσθημα ενοχής, καθώς υποτίθεται ότι το εν λόγο άτομο έχει υποπέσει σε παράπτωμα, που αφήνεται απροσδιόριστο, οπότε δέχεται όλες τις επώδυνες και βασανιστικές διαδικασίες για να εξιλεωθεί.
Αυτός ο παράγοντας ενοχής, οδηγεί στον ηθικό μαζοχισμό. Στον ηθικό μαζοχισμό δεν έχει καμιά σημασία εάν η ταλαιπωρία η οποία μπορεί να προκαλείται από απρόσωπες δυνάμεις ή συνθήκες… «ο σωστός μαζοχιστής στρέφει την πορεία του πάντοτε προς το σημείο από το οποίο υπάρχει η προοπτική να δεχθεί χτύπημα».
Τα άτομα αυτά δημιουργούν με την συμπεριφορά τους στην θεραπευτική διαδικασία και στην ζωή την εντύπωση πως έχουν υπερβολικές ηθικές αναστολές, που διατελούν υπό την κυριαρχία μιας ιδιαίτερης ευαίσθητης συνείδησης, μολονότι μια τέτοια υπέρ-ηθική δεν τους είναι συνειδητή.
Στον ηθικό μαζοχιστή το βάρος πέφτει στον μαζοχισμό του ίδιου του Εγώ, το οποίο επιζητεί την τιμωρία είτε από το Υπερεγώ, είτε από τις γονικές προβολές σε καταστάσεις του έξω-περιβάλλοντος. Και στις δυο περιπτώσεις η κατάληξη είναι μια ανάγκη ικανοποιούμενη με την τιμωρία και την οδύνη.
Ο σαδισμός του Υπερεγώ συνήθως είναι έντονα συνειδητός ενώ η μαζοχιστική τάση του Εγώ, είναι κατά κανόνα ασυνείδητη και πρέπει να την συμπεράνουμε από την συμπεριφορά του.
Ο μαζοχιστής, ενεργεί αντιστρατευόενος το ίδιο το συμφέρον του καταστρέφοντας τις προοπτικές που του παρουσιάζονται στον κόσμο της πραγματικότητας και ίσως εκμηδενίζοντας την ίδια του την ύπαρξη.
Η εξήγηση επικεντρώνεται στην λογική του Κυρίου και του δούλου. Πράγματι, ο σαδιστής(Κύριος) και μαζοχιστής(Δούλος) εξαντλούνται: ο μεν πρώτος να καταστήσει τον δεύτερο ένα άψυχο αντικείμενο, ένα εργαλείο χωρίς επιθυμία, ο δε δεύτερος στο να τοποθετήσει τον πρώτο στην θέση ενός ειδώλου. Όμως στο βαθμό που ο σαδιστής τοποθετείται σε αυτή την θέση, τελικά προσπαθεί να αναγνωρισθεί από ένα σχεδόν άψυχο αντικείμενο. Φαίνεται, ότι είναι ένας πειρασμός να θυσιάσεις και να θυσιαστείς, να καταστρέψεις και να καταστραφείς!!!
Με μια δόση «αυθαιρεσίας» ας τοποθετήσουμε στην θέση του Κυρίου μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση «λάτρη» των ιδιωτικοποιήσεων και στη θέση του Δούλου τους καταναλωτές που είναι υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων.
α) Από «μακροοικονομική» σκοπιά
Η απελευθέρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΕ) και φυσικού αερίου (ΦΑ) στην Ευρώπη ξεκινά από τη δεκαετία του ’90 και συμπίπτει με μια ριζική αλλαγή στην ενεργειακή πολιτική της ΕΕ υπέρ των ΑΠΕ, τη χρήση του φυσικού αερίου (ΦΑ) για ηλεκτροπαραγωγή, και του διασυνοριακού εμπορίου ενεργειακών αγαθών. Απώτερος στόχος, η δημιουργία μιας κοινής Ευρωπαϊκής αγοράς με ενιαίους κανόνες για όλες τις χώρες μέλη, η οποία θα διέπεται από το πνεύμα του ανταγωνισμού και της ελεύθερης αγοράς. Η τάση προς ιδιωτικοποίηση των ενεργειακών κλάδων στηρίχτηκε από μια σειρά τεχνολογικούς και πολιτικούς παράγοντες. Σε ότι αφορά την τεχνολογία, μειώθηκε το κόστος κατασκευής των απαραίτητων υποδομών ενώ η ανάπτυξη των ΑΠΕ έδωσε τη δυνατότητα υλοποίησης εγκαταστάσεων «διεσπαρμένης παραγωγής», δηλαδή την κατασκευή πολλών μικρών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΕ) κοντά στα κέντρα κατανάλωσης. Οι μονάδες αυτές, δεν εξαρτώνται από κάποιο ορυκτό καύσιμο, είναι αυτοματοποιημένες, η συντήρηση και η λειτουργία τους χρειάζεται ελάχιστο προσωπικό.
Σε ότι αφορά το πολιτικό σκέλος, οι ιδιωτικοποιήσεις στο χώρο της ενέργειας συνέπεσαν με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, τη μαζική εισαγωγή Ρωσικού ΦΑ στις βόρειες Ευρωπαϊκές χώρες, την κυριαρχία του φιλελευθερισμού και την κατάργηση των κοινωνικών συμβολαίων. Ιστορικά, η πρώτη ιδιωτικοποίηση στο χώρο της ενέργειας έγινε στα μέσα της δεκαετίας του ‘80 από τη Θάτσερ, σαν απάντηση στην απεργία των ανθρακωρύχων στη Μ. Βρετανία.
Η απελευθέρωση της αγοράς ΗΕ στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η απελευθέρωση της αγοράς ΗΕ έγινε σε συμμόρφωση των Ευρωπαϊκών Οδηγιών. Οι ΑΠΕ ήταν ο πολιορκητικός κριός της απελευθέρωσης και μάλιστα με στοιχεία «λαϊκού καπιταλισμού» καθώς, μέχρι και το 2009, ήταν ενταγμένες στους αναπτυξιακούς νόμους και στηρίχτηκαν σε δημόσιες επιχορηγήσεις ιδιωτικών επενδύσεων, σε ποσοστό μέχρι και 40%.
Η τιμή λιανικής καθορίζονταν από το Υπουργείο Οικονομικών. Από την 1η Ιουλίου 2013 το κόστος ηλεκτροπαραγωγής (χονδρική) έχει μεταφερθεί πλήρως στους καταναλωτές (λιανική).
Όσο η ΔΕΗ Α.Ε. διαθέτει πλούσιο ενεργειακό μείγμα (μονοπώλιο στα κοιτάσματα λιγνίτη και στους μεγάλους υδροηλεκτρικούς σταθμούς (ΥΗΣ) κανείς ιδιώτης δεν μπορεί να παράγει ενέργεια σε πραγματικά ανταγωνιστικές τιμές.
Η απορρύθμιση της Ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού την περίοδο 2001-2012 και η μαζική είσοδος επενδυτών άλλαξε ριζικά το ηλεκτρικό ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Η εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής στο διασυνδεδεμένο σύστημα (πλην νησιών) για το 2012 δίνεται στον Πίνακα 1.
Το φυσικό αέριο (ΦΑ) που εισάγεται στην Ελλάδα, έχει την υψηλότερη τιμή σε όλη την ΕΕ και μια από τις υψηλότερες τιμές σε όλο τον κόσμο, παράμετρος που από την πρώτη στιγμή έκανε προβληματική τη βιωσιμότητά τους (13,27 €/GJ σε σύγκριση με τα 10,55 €/GJ που είναι ο μέσος όρος της ευρωζώνης).
Σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΚΑ («Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός-Οδικός Χάρτης για το 2050», Μάρτιος 2012) o «εκσυγχρονισμός» του ενεργειακού μείγματος με την κατασκευή νέων σταθμών ΦΑ και την εισαγωγή των ΑΠΕ κόστισε πάνω από €15 δις μέσα σε 10 χρόνια. Τα επιτόκια δανεισμού των επενδύσεων αυτών κυμαίνονταν από 8-11% (οι επενδύσεις σε ενεργειακά έργα θεωρούνται ιδιαίτερα επισφαλείς) με ρήτρες απόσβεσης εντός δεκαετίας. Οι επισφάλειες αυτές, καλύφθηκαν από την κατακόρυφη αύξηση της τιμής της ΗΕ και όπως θα φανεί στη συνέχεια, από το δανεισμό της κρατικά ελεγχόμενης ΔΕΗ Α.Ε.
Συνοπτικά, με το ελληνικό μοντέλο απορρύθμισης της αγοράς:
β) Από «μικροοικονομική» σκοπιά
Η ανάλυση του λογαριασμού της ΔΕΗ σε ετήσια βάση: Τα ευρήματα που ευερέθησανήταν «εντυπωσιακά!!» όπως εμφανίζονται στο παρακάτω Πίνακα 2:
Το 43,1% της συνολικής αξίας του ετήσιου λογ/μού της ΔΕΗ, αφορά την κατανάλωση του ρεύματος. Το 56,9% αφορά όλα τα υπόλοιπα (ως σχ. Πίνακας-2). Η ανάλυση του όρου «ρυθμιζόμενες χρεώσεις» και οι αντίστοιχες αυξήσεις διαχρονικά:
Θυμίζουμε ότι το 2009 είδαμε για πρώτη φορά στους λογαριασμούς της ΔΕΗ (εκτός από τις χρεώσεις για δημοτικά τέλη, Τ.Α.Π και ΕΡΤ που πάντοτε αναφέρονταν χωριστά ως συνεισπραττόμενες χρεώσεις υπέρ τρίτων) τη χρέωση για ηλεκτρικό ρεύμα να αναλύεται σε: «ΑΔΜΗΕ» (Σύστημα μεταφοράς), «ΔΕΔΔΗΕ» (Δίκτυο Διανομής), «ΥΚΩ» (Υπηρεσίες Κοινής Ωφελείας), «ΕΤΜΕΑΡ» και «ΛΟΙΠΕΣ ΧΡΕΩΣΕΙΣ». Οι χρεώσεις αυτές σταδιακά αυξήθηκαν και έφθασαν τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος στο ύψος που έχουν σήμερα.
Βασικά συμπεράσματα απο την «απελευθέρωση της αγοράς»
Επιδότηση Νο-1-το κόστος ενός ΜWh: Η παραγωγή Ενέργειας από ΑΠΕ σύμφωνα με το νόμο, που έγινε με βάση οδηγίες της ΕΕ, μπαίνει με προτεραιότητα στο σύστημα, ασχέτου τιμής. Ομως επειδή η οριακή τιμή συστήματος (ΟΤΣ) είναι πιο χαμηλή από το κόστος ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ δημιουργείται ένα τεράστιο έλλειμμα στον ΛΑΓΗΕ, που καλείται να το πληρώσει ο καταναλωτής (μέσω ΕΤΜΕΑΡ) και μάλιστα ο οικιακός καταναλωτής αφού οι βιομήχανοι πληρώνουν 2,5 €/ΜWhκαι ο μικροί καταναλωτές 24 και 27€/ ΜWh. Πιο συγκεκριμένα κατά το έτος 2017 ο Μέσος όρος της τιμής χοντρικής (ΟΤΣ) της Η/Ε ήταν 53 € ανά ΜWh το 2017:
Η ουσία όμως είναι ότι οι καταναλωτές ρεύματος πληρώνουν 1 έως 2 δις € ετησίως στους ιδιοκτήτες ΑΠΕ μέσω ΕΤΜΕΑΡ αλλά και πάλι δεν φτάνουν. Επειδή δεν έφταναν τα λεφτά του ΕΤΜΕΑΡ δημιουργήθηκε κι άλλο έλλειμμα της τάξης των 600 εκατ.€. Αυτό η «αριστερή» κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, λόγω που είναι «υπέρ του λαού και κατά του Κεφαλαίου» αποφάσισε να μην το βάλει στο ΕΤΜΕΑΡ αλλά να το πληρώσουν οι πάροχοι δηλαδή όσες εταιρείες πουλάνε ρεύμα (ΔΕΗ, ιδιώτες έμποροι κλπ) και ονομάστηκε Ειδικός Λογαριασμός ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ). Μόνο η ΔΕΗ πλήρωσε 320 εκατ.€.στους ΑΠΕτζήδες μέσω αυτού του λογαριασμού μέσα στο 2017 και φυσικά τα πήρε από το γνωστό υποζύγιο.
Επιδότηση Νο-2: Επειδή εκτός από στοχαστική η παραγωγή από ΑΠΕ κυρίως αιολικών παρουσιάζει και μεγάλες διακυμάνσεις αφού ο άνεμος δεν φυσάει ποτέ σταθερά. Έτσι όταν στο δίκτυο («κουβά») εγχέεται αιολική ενέργεια, χρειάζεται και μια άλλη πηγή ενέργειας, που συνήθως είναι από μονάδες φυσικού αερίου, για να καλύπτει την έλλειψη από τις διακυμάνσεις. Μέσα στη διάρκεια ενός λεπτού η ένταση του αέρα αλλάζει μέχρι και 70 φορές οπότε δημιουργεί έλλειψη κάποιων ΜW οι οποίες στη διάρκεια τα ώρας γίνονται δεκάδες και εκατοντάδες (η στάθμη του νερού στον κουβά πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ επιτρεπτών ορίων). Επειδή η ενέργεια που δίνουν, για να καλύψουν τις ΑΠΕ, οι μονάδες Φ/Α είναι μικρή, σε σχέση με την εγκατεστημένη τους ισχύ, αποζημιώνονταν μέσω ενός μηχανισμού που ονομάστηκε Μηχανισμός Ανάκτησης Μεταβλητού Κόστους (Μ.Α.Μ.Κ.). Αυτός ο μηχανισμός προβλέπει ετήσια αποζημίωση για το μεταβλητό κόστος 30.000 € ανά εγκατεστημένη ΜWh.
Επιδότηση Νο-3: Επίσης οι ΑΠΕ επιδοτούνται από το τέλος που έχει επιβληθεί στο λιγνίτη και αντιστοιχεί σε 2€ ανά ΜWh και από αποζημιώσεις που προέρχονται από δημοπρατήσεις αδιάθετων δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Επιδότηση Νο-4: Αδειες ΔιαθεσιμότηταςΙσχύος (Α.Δ.Ι.) 90.000€ ανά εγκατεστημένη ΜWh γιατί έχουν «στη διάθεσή μας» μονάδες που μπορούν κάποια στιγμή να παράγουν Ενέργεια. Ομως τον Γενάρη του 2017 που τους χρειαστήκαμε δεν μπορούσαν γιατί «δεν υπήρχαν οι αναγκαίες ποσότητες φυσικού αερίου». Με βάση τα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ που λέει ότι η μέγιστη ωφέλιμη ισχύς των αιολικών δεν ξεπερνάει το 10% της εγκατεστημένης, η αιολική χρειάζεται 10πλάσια εγκατάσταση δηλαδή 20 εκατ.€ για εγκατάσταση ενός πραγματικού παραγόμενου ΜW Η/Ε ενώ η λιγνιτική, που κοστίζει 1,4 δις €, θα παράγει ολόκληρη την ονομαστική της ισχύ που είναι απαραίτητη για τη λειτουργία της τηλεθέρμανσης μιας ολόκληρης Πόλης, της Πτολεμαΐδας.
Μπορούν οι ΑΠΕ να αντικαταστήσουν τις θερμικές μονάδες;
Με την τεχνολογία που υπάρχει σήμερα και χωρίς αποθήκευση του ρεύματος σε καμία περίπτωση! Αντιθέτως όσο περισσότερες ΑΠΕ τοποθετούνται τόσο περισσότερες μονάδες βάσης, κυρίως με καύσιμο φυσικό αέριο ή υδροηλεκτρικά χρειάζονται για να τις υποστηρίξουν.
γ) Η διεθνής εμπειρία ιδιωτικοποιήσεων
Αυστραλία: Η καταγραφή μιας αποτυχίας».Πρόκειται για έκθεση 40 σελίδων, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο και την έχει γράψει ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κουήνσλαντ J. Quiggin, ένας από τους πολύ γνωστούς Αυστραλούς Οικονομολόγους, τακτικός αρθρογράφος και του βρετανικού Guardian. Συντάχθηκε με χρηματοδότηση της Electrical Trades Union (Ένωσης Σωματείων Ηλεκτρισμού), με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 20 ετών από την ιδιωτικοποίηση του ηλεκτρισμού στην Πολιτεία της Βικτόρια (εκεί που είναι η Μελβούρνη). Από την περίληψη στην αρχή του κειμένου, ο συγγραφέας «τα λέει όλα»: «από το 1950 μέχρι το 1990 οι τιμές του ηλεκτρικού, που προσέφερε το καθετοποιημένο δημόσιο σχήμα, ...έπεφταν και ήταν από τις χαμηλότερες στον κόσμο. Στη δεκαετία του 1990, με βάση τις θεωρίες του Ρήγκαν και της Θάτσερ, δημιουργήθηκε το «National Grid-Εθνικό Δίκτυο» και η «National Electricity Market-(ΝΕΜ)-Εθνική Αγορά Ηλεκτρισμού».
Αυτές οι αποτυχίες δεν είναι τυχαίες. Αντίθετα, οφείλονται σε θεμελιώδεις και μη ιάσιμες ατέλειες της ΝΕΜ, σε ό,τι αφορά την τιμολόγηση, τις ρυθμίσεις και τα κίνητρα για επενδύσεις. Το σύστημα δεν επιδέχεται οριακές βελτιώσεις, πρέπει να φύγουμε από τις τεχνητές αγορές και να επιστρέψουμε στο στρατηγικό και επιχειρησιακό προγραμματισμό του δικτύου ηλεκτροδότησης.
Και η περίληψη καταλήγει: «Είναι καιρός να παραδεχθούμε ότι η διαδικασία της μεταρρύθμισης, ως σύνολο, ήταν μια αποτυχία. Οι οικονομικές αρχές και η διεθνής εμπειρία δείχνουν ότι ένα πιο επικεντρωμένο σύστημα με δημόσια ιδιοκτησία των κρίσιμων υποδομών, είναι η μόνη λογική επιλογή».
Οι ιδιωτικοποιήσεις στο Νερό: «Επιτυχίες» και αποτυχίες
Η ένταξη των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στο υπερταμείο έχει πυροδοτήσει ποταμό αντιδράσεων, αλλά έχει ανοίξει και μία μεγάλη συζήτηση για την ιδιωτικοποίηση του νερού. Οι υπέρμαχοι υποστηρίζουν ότι το να περάσει ο έλεγχος των δικτύων στον ιδιωτικό τομέα θα ήταν προς όφελος των καταναλωτών, προσφέροντας τη δυνατότητα για επενδύσεις που θα βελτιώσουν τις υποδομές και την ποιότητα.
Οι ενάντιοι βλέπουν μεγάλη αύξηση του κόστους για τα νοικοκυριά με αμφίβολα οφέλη στο μέτωπο των υποδομών και κινδύνους για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, ενώ υπογραμμίζουν ότι ένα τόσο σημαντικό δημόσιο αγαθό δεν μπορεί να περνάει στον έλεγχο του ιδιωτικού τομέα. Πέρα από τις όποιες θεωρητικού ή ιδεολογικού χαρακτήρα αντιπαραθέσεις, έχει ενδιαφέρον να δούμε τι αποκαλύπτει η εμπειρία στην Ευρώπη και αλλού.
Η μεγάλη στροφή
Η ιδιωτικοποίηση του νερού ήταν εξαιρετικά δημοφιλής επιλογή τη δεκαετία του ‘90 και στις αρχές του 2000. Σύμφωνα με στοιχεία του Journal of Water Resources Planning and Management, ο αριθμός των ανθρώπων που εξυπηρετούνταν από ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης ανά την υφήλιο αυξήθηκε από 51 εκατομμύρια το 1990 σε σχεδόν 300 εκατομμύρια έως το 2002. Και κάπου εκεί άρχισε η δυσφορία για τις «παρενέργειες». Η Παγκόσμια Τράπεζα υπολογίζει ότι το 2007 ο αριθμός αυτός είχε μειωθεί περίπου στα 270 εκατ. ανθρώπους, ενώ σήμερα είναι πιθανότατα ακόμη μικρότερος. Τα τελευταία περίπου 15 χρόνια είχαμε ανάκτηση της ιδιοκτησίας των δικτύων ύδρευσης από τις δημοτικές αρχές σε τουλάχιστον 180 πόλεις 35 χωρών. Οι 136 περιπτώσεις ήταν σε χώρες υψηλού εισοδήματος και οι 44 σε μεσαίου και χαμηλού.
Η εμπειρία της Ευρώπης
Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ύδρευσης έχουν κυρίαρχο ρόλο στη Γαλλία για περισσότερο από έναν αιώνα. Στην Αγγλία και την Ουαλία πρωταγωνιστούν για σχεδόν τριάντα χρόνια, ενώ ελέγχουν επίσης σημαντικό μερίδιο αγοράς στην Ισπανία, τη Δανία, την Ιταλία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Την τελευταία οκταετία, ωστόσο, η παρουσία τους περιορίζεται. Το 2008 το Παρίσι ανέκτησε τον έλεγχο της ύδρευσης, ενώ τρία χρόνια αργότερα οι Ιταλοί απέρριψαν με δημοψήφισμα την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του νερού. Στα τέλη του 2013 ακολούθησε το Βερολίνο. Πλέον σε ολόκληρη σχεδόν τη Γερμανία οι υπηρεσίες ύδρευσης ανήκουν στον δημόσιο τομέα, όπως συμβαίνει και στην Ολλανδία, όπου από το 2004 έχει κηρυχθεί παράνομη η συμμετοχή ιδιωτικού οργανισμού σε υπηρεσίες ύδρευσης.
Γαλλία
Στη Γαλλία έχουμε το σύστημα των συμπράξεων δημοσίου-ιδιωτικού τομέα, με τον ρόλο του δεύτερου ωστόσο να είναι πιο ισχυρός. Το 2008 ο δήμαρχος αρνήθηκε να ανανεώσει τις συμβάσεις με τις δύο ιδιωτικές επιχειρήσεις που ήλεγχαν το δίκτυο διανομής της γαλλικής πρωτεύουσας από το 1985, τη Veolia και τη Suez. Από το 2010 ανέλαβε να εξυπηρετεί τους περισσότερους από 2 εκατομμύρια κατοίκους η δημόσια επιχείρηση Eau de Paris, η οποία μέσα στον πρώτο χρόνο εμφάνισε κέρδη, παρά το γεγονός ότι μείωσε τα τιμολόγια κατά 8%. Το παράδειγμα ακολούθησαν αρκετές πόλεις, μεταξύ των οποίων η Ρουέν και η Νίκαια, συνολικού πληθυσμού 1,4 εκατομμυρίου ανθρώπων, σύμφωνα με την Aqua Publica Europea. Επιστροφή του ελέγχου στο Δημόσιο έχουμε πλέον σε 49 γαλλικές πόλεις. Προς το παρόν βέβαια οι Veolia, Suez και μικρότεροι ανταγωνιστές όπως η Saur εξακολουθούν να ελέγχουν πάνω από το 50% της γαλλικής αγοράς.
Γερμανία
Στο Βερολίνο, στα 12 χρόνια ιδιωτικής ιδιοκτησίας των δικτύων ύδρευσης, το κόστος για τα νοικοκυριά αυξήθηκε σχεδόν 25% σύμφωνα με στοιχεία της Deutsche Welle. Η δυσφορία απέναντι στην κοινοπραξία των Veolia, RWE και Allianz για τους φουσκωμένους λογαριασμούς είχε ως αποτέλεσμα η πόλη να επαναγοράσει τις μετοχές της στην Berlinwasser το 2013. Στα βήματα της γερμανικής πρωτεύουσας βάδισαν πολύ γρήγορα ακόμη οκτώ πόλεις της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Στουτγάρδης.
Βρετανία
Το δίκτυο ύδρευσης στην Αγγλία και την Ουαλία ιδιωτικοποιήθηκε το 1989 επί διακυβέρνησης Μ. Θάτσερ. Καταγράφεται πάντως αυξανόμενη δυσαρέσκεια για το υψηλό κόστος. Στα πρώτα εννέα χρόνια οι τιμές αυξήθηκαν κατά σχεδόν 50%. Έκθεση της UNISON έδειξε ότι από το 2004 έως το 2013 οι ανατιμήσεις ήταν ακόμη πιο απότομες, με το ύψος των λογαριασμών να κάνει «άλμα» 64%. Στην έκθεση επισημαίνεται μάλιστα πως παρά το γεγονός ότι δραστηριοποιούνται τέσσερις ιδιωτικές επιχειρήσεις ύδρευσης, στην πράξη «δεν υπάρχει καθόλου ανταγωνισμός, αλλά μονοπώλια». Υπολογίζεται ότι το 30% του λογαριασμού ενός μέσου νοικοκυριού πηγαίνει στα κέρδη των εταιρειών.
Έξι χρόνια μετά την ιδιωτικοποίηση, έχει αυξηθεί η αποδοτικότητα; Ρωτήστε τους εκατοντάδες που δεν μπορούν να ποτίσουν τα λουλούδια τους. Έπεσαν οι τιμές; Ρωτήστε τα εκατομμύρια που οι λογαριασμοί τους έχουν διπλασιαστεί. Ανταγωνιστικότητα; Ούτε κατά διάνοια, εκτός αν συγκρίνουμε με το Perrier. Έτσι σχολίαζε τα επιτεύγματα της αγγλικής ιδιωτικοποίησης η WallStreetJournal, το 1994 ακόμα κι αυτή... Η DailyMail θα κάνει μια περιεκτική σύνοψη:Η βιομηχανία νερού έχει μετατραπεί στη μεγαλύτερη κλοπή στη Βρετανία. Οι λογαριασμοί του νερού, τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τη βιομηχανία, έχουν εκτοξευτεί. Και οι διευθυντές και οι μέτοχοι των δέκα μεγαλύτερων εταιρειών νερού της Βρετανίας μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν τη θέση τους ως μονοπωλιακοί προμηθευτές, για να φέρουν σε πέρας την μεγαλύτερη ενέργεια εγκεκριμένης ληστείας στην ιστορία μας.
Η εικόνα στις ΗΠΑ
Από το 2000 έως το 2014 η ύδρευση επέστρεψε από τα ιδιωτικά χέρια σε εκείνα των τοπικών αρχών σε 59 αμερικανικές πόλεις. Σύμφωνα με στοιχεία της Food&Water Watch για τα 500 μεγαλύτερα δίκτυα ύδρευσης των ΗΠΑ, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις χρεώνουν κατά μέσο όρο 59% περισσότερο για τις υπηρεσίες τους απ’ ό,τι οι δημόσιες. Η εμπειρία των ΗΠΑ αποκαλύπτει ότι μετά την ιδιωτικοποίηση το κόστος της ύδρευσης αυξάνεται με ρυθμό τρεις φορές ταχύτερο του πληθωρισμού.
Επιστρέφοντας στην αρχή του κειμένου, τίθεται το ερώτημα. Μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση (που είναι ο Κύριος σύμφωνα με τον Φρουδικό όρο), οι καταναλωτές της ΔΕΗ ή της ΕΥΔΑΠ που είναι υπέρ της ιδιωτικοποίησης παραμένουν οι Δούλοι. Για μην εξαντληθεί ο ρόλος μας απλά στον ακούσιο μαζοχισμό,μπορούμε να μεταμορφωθούμε σε Προμηθείς που τάχθηκαν υπέρ των ανθρώπων, κλέβοντας τη φλόγα και αψήφησαν το Δία γεγονός που τον κατέστησε δέσμιο και βασανιζόμενο. Ας αλλάξουμε το τέλος του μύθου που ολοκληρώνεται με την απελευθέρωση του Προμηθέα και την κατάληψη της θέσης του όχι από το Δούλο αλλά απο τον Κύριο αφού άπαξ και το μαρτύριο ξεκίνησε θα συνεχίζεται στους αιώνες.
Τα τελευταία χρόνια ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός μέσω των think tanks «δεξαμενών σκέψης», «περνάει» τις απόψεις του σχεδόν «αμάσητα». Αυτές οι «δεξαμενές σκέψεις» λειτουργούν ως ενδιάμεσοι ανάμεσα αφενός στην παραγωγή της πληροφόρησης και αφετέρου τους πολίτες και τους πολιτικούς. Ο ρόλος τους είναι να «ενημερώσουν, να πείσουν να συνεγείρουν». Το πρόγραμμα Think Tanks and Civil Societies του πανεπιστημίου της Πεννσυλβάνια δημοσίευσε τον δείκτη Global Go To Think Tank που εξετάζει και κατατάσσει 8.162 «δεξαμενές σκέψεις» από ολόκληρο τον πλανήτη βάσει μιας σειράς κριτηρίων όπως το μέγεθος η αποτελεσματικότητα και η χρηστή τους διαχείριση.
Κατά συνέπεια οι απαντήσεις μας θα πρέπει να είναι τεκμηριωμένες και ολοκληρωμένες. Στο κείμενο αυτό, θα επιχειρηθεί να απαντηθεί το θέμα των ιδιωτικοποιήσεων, με βάση το προηγούμενο σκεπτικό. Πρωτεύον βεβαίως κίνητρο αποτελεί το κέρδος αλλά υπάρχουν και «παράπλευρες» αναγνώσεις. Λίγα λόγια περί Φρόυντ.
Μαζοχιστικές (αυτοηττώμενες) προσωπικότητες
Στα «Τρία δοκίμια για την σεξουαλικότητα» ο Φρόυντ υπογραμμίζει ότι μαζοχισμός και σαδισμός, είναι δυο εκδοχές μιας και μόνο διαστροφής, της οποίας η ενεργητική και παθητική μορφή ανευρίσκεται στο άτομο κατά ποικίλες αναλογίες. Χαρακτηριστικά αναφέρει: «΄Ένας σαδιστής, είναι πάντοτε ταυτόχρονα μαζοχιστής, πράγμα που δεν εμποδίζει την υπερίσχυση της ενεργητικής ή της παθητικής πλευρές της διαστροφής, χαρακτηρίζοντας την σεξουαλική δραστηριότητα που προεξάρχει.
Στο «Οικονομικό πρόβλημα του μαζοχισμού»(1924), περιγράφει τον ερωτογενή, τον θηλυκό, και τον ηθικό μαζοχισμό. «Στο έκδηλο περιεχόμενο των μαζοχιστικών φαντασιώσεων, εκφράζεται επίσης ένα αίσθημα ενοχής, καθώς υποτίθεται ότι το εν λόγο άτομο έχει υποπέσει σε παράπτωμα, που αφήνεται απροσδιόριστο, οπότε δέχεται όλες τις επώδυνες και βασανιστικές διαδικασίες για να εξιλεωθεί.
Αυτός ο παράγοντας ενοχής, οδηγεί στον ηθικό μαζοχισμό. Στον ηθικό μαζοχισμό δεν έχει καμιά σημασία εάν η ταλαιπωρία η οποία μπορεί να προκαλείται από απρόσωπες δυνάμεις ή συνθήκες… «ο σωστός μαζοχιστής στρέφει την πορεία του πάντοτε προς το σημείο από το οποίο υπάρχει η προοπτική να δεχθεί χτύπημα».
Τα άτομα αυτά δημιουργούν με την συμπεριφορά τους στην θεραπευτική διαδικασία και στην ζωή την εντύπωση πως έχουν υπερβολικές ηθικές αναστολές, που διατελούν υπό την κυριαρχία μιας ιδιαίτερης ευαίσθητης συνείδησης, μολονότι μια τέτοια υπέρ-ηθική δεν τους είναι συνειδητή.
Στον ηθικό μαζοχιστή το βάρος πέφτει στον μαζοχισμό του ίδιου του Εγώ, το οποίο επιζητεί την τιμωρία είτε από το Υπερεγώ, είτε από τις γονικές προβολές σε καταστάσεις του έξω-περιβάλλοντος. Και στις δυο περιπτώσεις η κατάληξη είναι μια ανάγκη ικανοποιούμενη με την τιμωρία και την οδύνη.
Ο σαδισμός του Υπερεγώ συνήθως είναι έντονα συνειδητός ενώ η μαζοχιστική τάση του Εγώ, είναι κατά κανόνα ασυνείδητη και πρέπει να την συμπεράνουμε από την συμπεριφορά του.
Ο μαζοχιστής, ενεργεί αντιστρατευόενος το ίδιο το συμφέρον του καταστρέφοντας τις προοπτικές που του παρουσιάζονται στον κόσμο της πραγματικότητας και ίσως εκμηδενίζοντας την ίδια του την ύπαρξη.
Η εξήγηση επικεντρώνεται στην λογική του Κυρίου και του δούλου. Πράγματι, ο σαδιστής(Κύριος) και μαζοχιστής(Δούλος) εξαντλούνται: ο μεν πρώτος να καταστήσει τον δεύτερο ένα άψυχο αντικείμενο, ένα εργαλείο χωρίς επιθυμία, ο δε δεύτερος στο να τοποθετήσει τον πρώτο στην θέση ενός ειδώλου. Όμως στο βαθμό που ο σαδιστής τοποθετείται σε αυτή την θέση, τελικά προσπαθεί να αναγνωρισθεί από ένα σχεδόν άψυχο αντικείμενο. Φαίνεται, ότι είναι ένας πειρασμός να θυσιάσεις και να θυσιαστείς, να καταστρέψεις και να καταστραφείς!!!
Με μια δόση «αυθαιρεσίας» ας τοποθετήσουμε στην θέση του Κυρίου μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση «λάτρη» των ιδιωτικοποιήσεων και στη θέση του Δούλου τους καταναλωτές που είναι υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων.
Οι ιδιωτικοποιήσεις στην Ενέργεια: «Επιτυχίες» και αποτυχίες
α) Από «μακροοικονομική» σκοπιά
Η απελευθέρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΕ) και φυσικού αερίου (ΦΑ) στην Ευρώπη ξεκινά από τη δεκαετία του ’90 και συμπίπτει με μια ριζική αλλαγή στην ενεργειακή πολιτική της ΕΕ υπέρ των ΑΠΕ, τη χρήση του φυσικού αερίου (ΦΑ) για ηλεκτροπαραγωγή, και του διασυνοριακού εμπορίου ενεργειακών αγαθών. Απώτερος στόχος, η δημιουργία μιας κοινής Ευρωπαϊκής αγοράς με ενιαίους κανόνες για όλες τις χώρες μέλη, η οποία θα διέπεται από το πνεύμα του ανταγωνισμού και της ελεύθερης αγοράς. Η τάση προς ιδιωτικοποίηση των ενεργειακών κλάδων στηρίχτηκε από μια σειρά τεχνολογικούς και πολιτικούς παράγοντες. Σε ότι αφορά την τεχνολογία, μειώθηκε το κόστος κατασκευής των απαραίτητων υποδομών ενώ η ανάπτυξη των ΑΠΕ έδωσε τη δυνατότητα υλοποίησης εγκαταστάσεων «διεσπαρμένης παραγωγής», δηλαδή την κατασκευή πολλών μικρών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΕ) κοντά στα κέντρα κατανάλωσης. Οι μονάδες αυτές, δεν εξαρτώνται από κάποιο ορυκτό καύσιμο, είναι αυτοματοποιημένες, η συντήρηση και η λειτουργία τους χρειάζεται ελάχιστο προσωπικό.
Σε ότι αφορά το πολιτικό σκέλος, οι ιδιωτικοποιήσεις στο χώρο της ενέργειας συνέπεσαν με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, τη μαζική εισαγωγή Ρωσικού ΦΑ στις βόρειες Ευρωπαϊκές χώρες, την κυριαρχία του φιλελευθερισμού και την κατάργηση των κοινωνικών συμβολαίων. Ιστορικά, η πρώτη ιδιωτικοποίηση στο χώρο της ενέργειας έγινε στα μέσα της δεκαετίας του ‘80 από τη Θάτσερ, σαν απάντηση στην απεργία των ανθρακωρύχων στη Μ. Βρετανία.
Η απελευθέρωση της αγοράς ΗΕ στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η απελευθέρωση της αγοράς ΗΕ έγινε σε συμμόρφωση των Ευρωπαϊκών Οδηγιών. Οι ΑΠΕ ήταν ο πολιορκητικός κριός της απελευθέρωσης και μάλιστα με στοιχεία «λαϊκού καπιταλισμού» καθώς, μέχρι και το 2009, ήταν ενταγμένες στους αναπτυξιακούς νόμους και στηρίχτηκαν σε δημόσιες επιχορηγήσεις ιδιωτικών επενδύσεων, σε ποσοστό μέχρι και 40%.
Η τιμή λιανικής καθορίζονταν από το Υπουργείο Οικονομικών. Από την 1η Ιουλίου 2013 το κόστος ηλεκτροπαραγωγής (χονδρική) έχει μεταφερθεί πλήρως στους καταναλωτές (λιανική).
Όσο η ΔΕΗ Α.Ε. διαθέτει πλούσιο ενεργειακό μείγμα (μονοπώλιο στα κοιτάσματα λιγνίτη και στους μεγάλους υδροηλεκτρικούς σταθμούς (ΥΗΣ) κανείς ιδιώτης δεν μπορεί να παράγει ενέργεια σε πραγματικά ανταγωνιστικές τιμές.
The Greekmodel: Τυχοδιωκτισμός, κερδοσκοπία και απουσία Ενεργειακού Σχεδιασμού.
Η απορρύθμιση της Ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού την περίοδο 2001-2012 και η μαζική είσοδος επενδυτών άλλαξε ριζικά το ηλεκτρικό ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Η εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής στο διασυνδεδεμένο σύστημα (πλην νησιών) για το 2012 δίνεται στον Πίνακα 1.
Πίνακας 1: Εγκατεστημένη Ισχύς
μονάδων (MW) ηλεκτροπαραγωγής (ΔΕΗ + ιδιώτες) στο Ελληνικό Σύστημα (Πηγή:
ΛΑΓΗΕ, Συνοπτικό Πληροφοριακό Δελτίο Δεκέμβριος 2012)
|
||
Καύσιμο
|
Εγκατεστημένη Ισχύς (MW)
|
%
|
Λιγνίτης (100% ΔΕΗ)
|
4.456
|
28,43%
|
Φυσικό Αέριο (35% ΔΕΗ, 65%
ιδιώτες)
|
4.486
|
28,62%
|
Πετρέλαιο (100% ΔΕΗ)
|
698
|
4,45%
|
Μεγάλα Υδροηλεκτρικά (100% ΔΕΗ)
|
3.018
|
19,25%
|
ΑΠΕ (~100% ιδιώτες)
|
3.018
|
19,25%
|
ΣΥΝΟΛΟ
|
15.676
|
100,00%
|
Το φυσικό αέριο (ΦΑ) που εισάγεται στην Ελλάδα, έχει την υψηλότερη τιμή σε όλη την ΕΕ και μια από τις υψηλότερες τιμές σε όλο τον κόσμο, παράμετρος που από την πρώτη στιγμή έκανε προβληματική τη βιωσιμότητά τους (13,27 €/GJ σε σύγκριση με τα 10,55 €/GJ που είναι ο μέσος όρος της ευρωζώνης).
Σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΚΑ («Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός-Οδικός Χάρτης για το 2050», Μάρτιος 2012) o «εκσυγχρονισμός» του ενεργειακού μείγματος με την κατασκευή νέων σταθμών ΦΑ και την εισαγωγή των ΑΠΕ κόστισε πάνω από €15 δις μέσα σε 10 χρόνια. Τα επιτόκια δανεισμού των επενδύσεων αυτών κυμαίνονταν από 8-11% (οι επενδύσεις σε ενεργειακά έργα θεωρούνται ιδιαίτερα επισφαλείς) με ρήτρες απόσβεσης εντός δεκαετίας. Οι επισφάλειες αυτές, καλύφθηκαν από την κατακόρυφη αύξηση της τιμής της ΗΕ και όπως θα φανεί στη συνέχεια, από το δανεισμό της κρατικά ελεγχόμενης ΔΕΗ Α.Ε.
Συνοπτικά, με το ελληνικό μοντέλο απορρύθμισης της αγοράς:
- Η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας αυξήθηκε είτε άμεσα (χρήση ΦΑ) είτε έμμεσα (σχεδόν αποκλειστικά εισαγόμενος εξοπλισμός ΑΠΕ υψηλής τεχνολογίας, με μηδαμινή μεταφορά τεχνογνωσίας και δημιουργία ελάχιστων σταθερών θέσεων εργασίας.
- Προκάλεσε μια υδροκέφαλη αγορά ΗΕ με υπερβάλλουσα εγκατεστημένη ισχύ και ταυτόχρονη σταθερή μείωση της ζήτησης και των ετήσιων πωλήσεων.
- Κόστισε περίπου €15 δις με υψηλά επιτόκια δανεισμού, ο οποίος πρέπει να αποσβεστεί.
- Επέβαλε τη λειτουργία μονάδων ΦΑ με εισαγόμενο ενεργειακό καύσιμο και υψηλό λειτουργικό κόστος.
- Ο όποιος ενεργειακός σχεδιασμός αποδείχτηκε λανθασμένος και εξωπραγματικός για τα δεδομένα της χώρας.
β) Από «μικροοικονομική» σκοπιά
Η ανάλυση του λογαριασμού της ΔΕΗ σε ετήσια βάση: Τα ευρήματα που ευερέθησανήταν «εντυπωσιακά!!» όπως εμφανίζονται στο παρακάτω Πίνακα 2:
Πίνακας 2- Ανάλυση του Λογαριασμού της
ΔΕΗ
|
|||||||||
ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1)
|
Αξία
Ρεύματος
|
ΦΠΑ
|
Ρυθμιζόμενες Χρεώσεις
|
ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΕΛΗ
|
ΕΡΤ
|
ΕΦΚ
|
ΣΥΝΟΛΟ ΛΟΓ/ΜΟΥ
|
Ποσοστό αξίας Ρεύματος / Σύνολο Λογαριασμού
|
Ποσοστό αξίας Εκτός Ρεύματος / Σύνολο
Λογαριασμού
|
Α-ΔΙΜΗΝΟ-2017
|
261,99
|
34,06
|
0
|
40,43
|
5,62
|
-0,1
|
342
|
76,61%
|
23,39%
|
Β-ΔΙΜΗΝΟ-2017
|
136,79
|
61,61
|
326,71
|
41,14
|
5,72
|
13,03
|
585
|
23,38%
|
76,62%
|
Γ-ΔΜΗΝΟ-2017
|
49,84
|
6,48
|
0
|
45,39
|
6,31
|
-0,02
|
108
|
46,15%
|
53,85%
|
Δ-ΔΙΜΗΝΟ-2017
|
136,43
|
39,37
|
160,01
|
43,97
|
6,12
|
8,1
|
394
|
34,63%
|
65,37%
|
Ε-ΔΜΗΝΟ-2017
|
71
|
9,23
|
0
|
43,27
|
6,02
|
0,48
|
130
|
54,62%
|
45,38%
|
Ζ-ΔΜΗΝΟ-2017
|
48,79
|
18,62
|
90,39
|
41,85
|
5,82
|
4,53
|
210
|
23,23%
|
76,77%
|
704,84 (2)
|
169,37
|
577,11
|
265,05
|
35,61
|
26,02
|
1.769,00
|
43,1% (3)
|
56,9% (4)
|
|
(1).
Το κόκκινο χρώμα στην περίοδο κατανάλωσης υποδηλώνει τον εκκαθαριστικό
λογ/μό
(2).
Το ποσό που αφορά την αξία της κατανάλωσης
ρεύματος
(3). Το
ποσοστό συμμετοχής της ετήσιας
κατανάλωσης της αξίας του ρεύματος ση
συνολική χρέωση του
λογ/μού
(4).
Το ποσοστόσυμμετοχής της αξίας ολων των υπολοίπων χρεώσεων εκτός του
ρεύματος στη συνολική χρέωση του
λογ/μού
|
|||||||||
Το 43,1% της συνολικής αξίας του ετήσιου λογ/μού της ΔΕΗ, αφορά την κατανάλωση του ρεύματος. Το 56,9% αφορά όλα τα υπόλοιπα (ως σχ. Πίνακας-2). Η ανάλυση του όρου «ρυθμιζόμενες χρεώσεις» και οι αντίστοιχες αυξήσεις διαχρονικά:
Θυμίζουμε ότι το 2009 είδαμε για πρώτη φορά στους λογαριασμούς της ΔΕΗ (εκτός από τις χρεώσεις για δημοτικά τέλη, Τ.Α.Π και ΕΡΤ που πάντοτε αναφέρονταν χωριστά ως συνεισπραττόμενες χρεώσεις υπέρ τρίτων) τη χρέωση για ηλεκτρικό ρεύμα να αναλύεται σε: «ΑΔΜΗΕ» (Σύστημα μεταφοράς), «ΔΕΔΔΗΕ» (Δίκτυο Διανομής), «ΥΚΩ» (Υπηρεσίες Κοινής Ωφελείας), «ΕΤΜΕΑΡ» και «ΛΟΙΠΕΣ ΧΡΕΩΣΕΙΣ». Οι χρεώσεις αυτές σταδιακά αυξήθηκαν και έφθασαν τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος στο ύψος που έχουν σήμερα.
Βασικά συμπεράσματα απο την «απελευθέρωση της αγοράς»
- Μεταξύ 2009 και 2013 η συνολική αύξηση των φόρων στην οικιακή κατανάλωση (μέσα από νέους φόρους, τέλη και αυξήσεις φόρων) είναι της τάξης του 450%, όπως επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία της Eurostat. Μεταξύ 2009 και α΄ εξαμήνου 2014 φθάνουν στο 526%!!!. Η επιβάρυνση των φόρων, τελών κ.λπ. στην τιμή της κιλοβατώρας ανερχόταν σε 16,78%το 2009 και έφτασε το 42,25% το 2013 και το 47% το α’ εξάμηνο του 2014!!!.Δηλαδή το μισό κόστος κιλοβατώρας που πληρώνει ένα νοικοκυριό είναι φόροι.
- Η συνολική αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος μαζί με τέλη και φόρους ανήλθε μεταξύ 2009 και 2013 σε 64,5% και μεταξύ 2009-Α-εξάμηνο 2014 σε 71,22%!!!.
Πώς λειτουργεί το σύστημα Η/Ε - Επιδοτήσεις δίχως τέλος
Επιδότηση Νο-1-το κόστος ενός ΜWh: Η παραγωγή Ενέργειας από ΑΠΕ σύμφωνα με το νόμο, που έγινε με βάση οδηγίες της ΕΕ, μπαίνει με προτεραιότητα στο σύστημα, ασχέτου τιμής. Ομως επειδή η οριακή τιμή συστήματος (ΟΤΣ) είναι πιο χαμηλή από το κόστος ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ δημιουργείται ένα τεράστιο έλλειμμα στον ΛΑΓΗΕ, που καλείται να το πληρώσει ο καταναλωτής (μέσω ΕΤΜΕΑΡ) και μάλιστα ο οικιακός καταναλωτής αφού οι βιομήχανοι πληρώνουν 2,5 €/ΜWhκαι ο μικροί καταναλωτές 24 και 27€/ ΜWh. Πιο συγκεκριμένα κατά το έτος 2017 ο Μέσος όρος της τιμής χοντρικής (ΟΤΣ) της Η/Ε ήταν 53 € ανά ΜWh το 2017:
- Η αιολική ενέργεια κόστισε 92 €/ ΜWh και διαφορά απο τα 92-53=39 €/ ΜWh
- Στα Φωτοβολταϊκά κόστισε 285 €/ΜWh!!! και διαφορά απο τα 285-53=232 €/ ΜWh.
Η ουσία όμως είναι ότι οι καταναλωτές ρεύματος πληρώνουν 1 έως 2 δις € ετησίως στους ιδιοκτήτες ΑΠΕ μέσω ΕΤΜΕΑΡ αλλά και πάλι δεν φτάνουν. Επειδή δεν έφταναν τα λεφτά του ΕΤΜΕΑΡ δημιουργήθηκε κι άλλο έλλειμμα της τάξης των 600 εκατ.€. Αυτό η «αριστερή» κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, λόγω που είναι «υπέρ του λαού και κατά του Κεφαλαίου» αποφάσισε να μην το βάλει στο ΕΤΜΕΑΡ αλλά να το πληρώσουν οι πάροχοι δηλαδή όσες εταιρείες πουλάνε ρεύμα (ΔΕΗ, ιδιώτες έμποροι κλπ) και ονομάστηκε Ειδικός Λογαριασμός ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ). Μόνο η ΔΕΗ πλήρωσε 320 εκατ.€.στους ΑΠΕτζήδες μέσω αυτού του λογαριασμού μέσα στο 2017 και φυσικά τα πήρε από το γνωστό υποζύγιο.
Επιδότηση Νο-2: Επειδή εκτός από στοχαστική η παραγωγή από ΑΠΕ κυρίως αιολικών παρουσιάζει και μεγάλες διακυμάνσεις αφού ο άνεμος δεν φυσάει ποτέ σταθερά. Έτσι όταν στο δίκτυο («κουβά») εγχέεται αιολική ενέργεια, χρειάζεται και μια άλλη πηγή ενέργειας, που συνήθως είναι από μονάδες φυσικού αερίου, για να καλύπτει την έλλειψη από τις διακυμάνσεις. Μέσα στη διάρκεια ενός λεπτού η ένταση του αέρα αλλάζει μέχρι και 70 φορές οπότε δημιουργεί έλλειψη κάποιων ΜW οι οποίες στη διάρκεια τα ώρας γίνονται δεκάδες και εκατοντάδες (η στάθμη του νερού στον κουβά πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ επιτρεπτών ορίων). Επειδή η ενέργεια που δίνουν, για να καλύψουν τις ΑΠΕ, οι μονάδες Φ/Α είναι μικρή, σε σχέση με την εγκατεστημένη τους ισχύ, αποζημιώνονταν μέσω ενός μηχανισμού που ονομάστηκε Μηχανισμός Ανάκτησης Μεταβλητού Κόστους (Μ.Α.Μ.Κ.). Αυτός ο μηχανισμός προβλέπει ετήσια αποζημίωση για το μεταβλητό κόστος 30.000 € ανά εγκατεστημένη ΜWh.
Επιδότηση Νο-3: Επίσης οι ΑΠΕ επιδοτούνται από το τέλος που έχει επιβληθεί στο λιγνίτη και αντιστοιχεί σε 2€ ανά ΜWh και από αποζημιώσεις που προέρχονται από δημοπρατήσεις αδιάθετων δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Επιδότηση Νο-4: Αδειες ΔιαθεσιμότηταςΙσχύος (Α.Δ.Ι.) 90.000€ ανά εγκατεστημένη ΜWh γιατί έχουν «στη διάθεσή μας» μονάδες που μπορούν κάποια στιγμή να παράγουν Ενέργεια. Ομως τον Γενάρη του 2017 που τους χρειαστήκαμε δεν μπορούσαν γιατί «δεν υπήρχαν οι αναγκαίες ποσότητες φυσικού αερίου». Με βάση τα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ που λέει ότι η μέγιστη ωφέλιμη ισχύς των αιολικών δεν ξεπερνάει το 10% της εγκατεστημένης, η αιολική χρειάζεται 10πλάσια εγκατάσταση δηλαδή 20 εκατ.€ για εγκατάσταση ενός πραγματικού παραγόμενου ΜW Η/Ε ενώ η λιγνιτική, που κοστίζει 1,4 δις €, θα παράγει ολόκληρη την ονομαστική της ισχύ που είναι απαραίτητη για τη λειτουργία της τηλεθέρμανσης μιας ολόκληρης Πόλης, της Πτολεμαΐδας.
Μπορούν οι ΑΠΕ να αντικαταστήσουν τις θερμικές μονάδες;
Με την τεχνολογία που υπάρχει σήμερα και χωρίς αποθήκευση του ρεύματος σε καμία περίπτωση! Αντιθέτως όσο περισσότερες ΑΠΕ τοποθετούνται τόσο περισσότερες μονάδες βάσης, κυρίως με καύσιμο φυσικό αέριο ή υδροηλεκτρικά χρειάζονται για να τις υποστηρίξουν.
γ) Η διεθνής εμπειρία ιδιωτικοποιήσεων
Αυστραλία: Η καταγραφή μιας αποτυχίας».Πρόκειται για έκθεση 40 σελίδων, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο και την έχει γράψει ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κουήνσλαντ J. Quiggin, ένας από τους πολύ γνωστούς Αυστραλούς Οικονομολόγους, τακτικός αρθρογράφος και του βρετανικού Guardian. Συντάχθηκε με χρηματοδότηση της Electrical Trades Union (Ένωσης Σωματείων Ηλεκτρισμού), με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 20 ετών από την ιδιωτικοποίηση του ηλεκτρισμού στην Πολιτεία της Βικτόρια (εκεί που είναι η Μελβούρνη). Από την περίληψη στην αρχή του κειμένου, ο συγγραφέας «τα λέει όλα»: «από το 1950 μέχρι το 1990 οι τιμές του ηλεκτρικού, που προσέφερε το καθετοποιημένο δημόσιο σχήμα, ...έπεφταν και ήταν από τις χαμηλότερες στον κόσμο. Στη δεκαετία του 1990, με βάση τις θεωρίες του Ρήγκαν και της Θάτσερ, δημιουργήθηκε το «National Grid-Εθνικό Δίκτυο» και η «National Electricity Market-(ΝΕΜ)-Εθνική Αγορά Ηλεκτρισμού».
- Από τότε που έγινε η ΝΕΜ οι τιμές του ηλεκτρικού αντέστρεψαν την πτωτική τάση και από το 2005 άρχισαν να ανεβαίνουν απότομα, Τα παράπονα των πελατών αυξήθηκαν κατακόρυφα από 500 το χρόνο σε πάνω από 50.000.
- Η αξιοπιστία της ηλεκτροδότησης έχει μειωθεί στη Βικτόρια, καθώς το σύστημα έχει γίνει πιο ευάλωτο σε φυσικούς παράγοντες και σε μέτρα οικονομικού χαρακτήρα, Επενδύσεις δεν έγιναν καθώς "οι μηχανισμοί διαμόρφωσης των τιμών δεν έδωσαν ισχυρά σήματα" για επενδύσεις.
- Η λειτουργία έγινε λιγότερο αποτελεσματική, καθώς εγινε διασπάθιση των πόρων, σε υψηλότερα κόστη και χειρότερη εξυπηρέτηση.
- Η παραγωγικότητα των εργαζομένων έχει μειωθεί, καθώς μειώθηκε η εκπαίδευση του προσωπικού και αυξήθηκε υπέρμετρα η πρόσληψη ανειδίκευτου διοικητικού κι εργατικού προσωπικού, Υπάρχουν μεγάλες και αδικαιολόγητες αποδόσεις κεφαλαίων προς τους «επενδυτές», για επενδύσεις πολύ χαμηλού ρίσκου, που φτάνουν σχεδόν το 10% ΜΕΤΑ τους φόρους από το 2006.
Αυτές οι αποτυχίες δεν είναι τυχαίες. Αντίθετα, οφείλονται σε θεμελιώδεις και μη ιάσιμες ατέλειες της ΝΕΜ, σε ό,τι αφορά την τιμολόγηση, τις ρυθμίσεις και τα κίνητρα για επενδύσεις. Το σύστημα δεν επιδέχεται οριακές βελτιώσεις, πρέπει να φύγουμε από τις τεχνητές αγορές και να επιστρέψουμε στο στρατηγικό και επιχειρησιακό προγραμματισμό του δικτύου ηλεκτροδότησης.
Και η περίληψη καταλήγει: «Είναι καιρός να παραδεχθούμε ότι η διαδικασία της μεταρρύθμισης, ως σύνολο, ήταν μια αποτυχία. Οι οικονομικές αρχές και η διεθνής εμπειρία δείχνουν ότι ένα πιο επικεντρωμένο σύστημα με δημόσια ιδιοκτησία των κρίσιμων υποδομών, είναι η μόνη λογική επιλογή».
Οι ιδιωτικοποιήσεις στο Νερό: «Επιτυχίες» και αποτυχίες
Η ένταξη των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στο υπερταμείο έχει πυροδοτήσει ποταμό αντιδράσεων, αλλά έχει ανοίξει και μία μεγάλη συζήτηση για την ιδιωτικοποίηση του νερού. Οι υπέρμαχοι υποστηρίζουν ότι το να περάσει ο έλεγχος των δικτύων στον ιδιωτικό τομέα θα ήταν προς όφελος των καταναλωτών, προσφέροντας τη δυνατότητα για επενδύσεις που θα βελτιώσουν τις υποδομές και την ποιότητα.
Οι ενάντιοι βλέπουν μεγάλη αύξηση του κόστους για τα νοικοκυριά με αμφίβολα οφέλη στο μέτωπο των υποδομών και κινδύνους για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, ενώ υπογραμμίζουν ότι ένα τόσο σημαντικό δημόσιο αγαθό δεν μπορεί να περνάει στον έλεγχο του ιδιωτικού τομέα. Πέρα από τις όποιες θεωρητικού ή ιδεολογικού χαρακτήρα αντιπαραθέσεις, έχει ενδιαφέρον να δούμε τι αποκαλύπτει η εμπειρία στην Ευρώπη και αλλού.
Η μεγάλη στροφή
Η ιδιωτικοποίηση του νερού ήταν εξαιρετικά δημοφιλής επιλογή τη δεκαετία του ‘90 και στις αρχές του 2000. Σύμφωνα με στοιχεία του Journal of Water Resources Planning and Management, ο αριθμός των ανθρώπων που εξυπηρετούνταν από ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης ανά την υφήλιο αυξήθηκε από 51 εκατομμύρια το 1990 σε σχεδόν 300 εκατομμύρια έως το 2002. Και κάπου εκεί άρχισε η δυσφορία για τις «παρενέργειες». Η Παγκόσμια Τράπεζα υπολογίζει ότι το 2007 ο αριθμός αυτός είχε μειωθεί περίπου στα 270 εκατ. ανθρώπους, ενώ σήμερα είναι πιθανότατα ακόμη μικρότερος. Τα τελευταία περίπου 15 χρόνια είχαμε ανάκτηση της ιδιοκτησίας των δικτύων ύδρευσης από τις δημοτικές αρχές σε τουλάχιστον 180 πόλεις 35 χωρών. Οι 136 περιπτώσεις ήταν σε χώρες υψηλού εισοδήματος και οι 44 σε μεσαίου και χαμηλού.
Η εμπειρία της Ευρώπης
Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ύδρευσης έχουν κυρίαρχο ρόλο στη Γαλλία για περισσότερο από έναν αιώνα. Στην Αγγλία και την Ουαλία πρωταγωνιστούν για σχεδόν τριάντα χρόνια, ενώ ελέγχουν επίσης σημαντικό μερίδιο αγοράς στην Ισπανία, τη Δανία, την Ιταλία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Την τελευταία οκταετία, ωστόσο, η παρουσία τους περιορίζεται. Το 2008 το Παρίσι ανέκτησε τον έλεγχο της ύδρευσης, ενώ τρία χρόνια αργότερα οι Ιταλοί απέρριψαν με δημοψήφισμα την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του νερού. Στα τέλη του 2013 ακολούθησε το Βερολίνο. Πλέον σε ολόκληρη σχεδόν τη Γερμανία οι υπηρεσίες ύδρευσης ανήκουν στον δημόσιο τομέα, όπως συμβαίνει και στην Ολλανδία, όπου από το 2004 έχει κηρυχθεί παράνομη η συμμετοχή ιδιωτικού οργανισμού σε υπηρεσίες ύδρευσης.
Γαλλία
Στη Γαλλία έχουμε το σύστημα των συμπράξεων δημοσίου-ιδιωτικού τομέα, με τον ρόλο του δεύτερου ωστόσο να είναι πιο ισχυρός. Το 2008 ο δήμαρχος αρνήθηκε να ανανεώσει τις συμβάσεις με τις δύο ιδιωτικές επιχειρήσεις που ήλεγχαν το δίκτυο διανομής της γαλλικής πρωτεύουσας από το 1985, τη Veolia και τη Suez. Από το 2010 ανέλαβε να εξυπηρετεί τους περισσότερους από 2 εκατομμύρια κατοίκους η δημόσια επιχείρηση Eau de Paris, η οποία μέσα στον πρώτο χρόνο εμφάνισε κέρδη, παρά το γεγονός ότι μείωσε τα τιμολόγια κατά 8%. Το παράδειγμα ακολούθησαν αρκετές πόλεις, μεταξύ των οποίων η Ρουέν και η Νίκαια, συνολικού πληθυσμού 1,4 εκατομμυρίου ανθρώπων, σύμφωνα με την Aqua Publica Europea. Επιστροφή του ελέγχου στο Δημόσιο έχουμε πλέον σε 49 γαλλικές πόλεις. Προς το παρόν βέβαια οι Veolia, Suez και μικρότεροι ανταγωνιστές όπως η Saur εξακολουθούν να ελέγχουν πάνω από το 50% της γαλλικής αγοράς.
Γερμανία
Στο Βερολίνο, στα 12 χρόνια ιδιωτικής ιδιοκτησίας των δικτύων ύδρευσης, το κόστος για τα νοικοκυριά αυξήθηκε σχεδόν 25% σύμφωνα με στοιχεία της Deutsche Welle. Η δυσφορία απέναντι στην κοινοπραξία των Veolia, RWE και Allianz για τους φουσκωμένους λογαριασμούς είχε ως αποτέλεσμα η πόλη να επαναγοράσει τις μετοχές της στην Berlinwasser το 2013. Στα βήματα της γερμανικής πρωτεύουσας βάδισαν πολύ γρήγορα ακόμη οκτώ πόλεις της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Στουτγάρδης.
Βρετανία
Το δίκτυο ύδρευσης στην Αγγλία και την Ουαλία ιδιωτικοποιήθηκε το 1989 επί διακυβέρνησης Μ. Θάτσερ. Καταγράφεται πάντως αυξανόμενη δυσαρέσκεια για το υψηλό κόστος. Στα πρώτα εννέα χρόνια οι τιμές αυξήθηκαν κατά σχεδόν 50%. Έκθεση της UNISON έδειξε ότι από το 2004 έως το 2013 οι ανατιμήσεις ήταν ακόμη πιο απότομες, με το ύψος των λογαριασμών να κάνει «άλμα» 64%. Στην έκθεση επισημαίνεται μάλιστα πως παρά το γεγονός ότι δραστηριοποιούνται τέσσερις ιδιωτικές επιχειρήσεις ύδρευσης, στην πράξη «δεν υπάρχει καθόλου ανταγωνισμός, αλλά μονοπώλια». Υπολογίζεται ότι το 30% του λογαριασμού ενός μέσου νοικοκυριού πηγαίνει στα κέρδη των εταιρειών.
Έξι χρόνια μετά την ιδιωτικοποίηση, έχει αυξηθεί η αποδοτικότητα; Ρωτήστε τους εκατοντάδες που δεν μπορούν να ποτίσουν τα λουλούδια τους. Έπεσαν οι τιμές; Ρωτήστε τα εκατομμύρια που οι λογαριασμοί τους έχουν διπλασιαστεί. Ανταγωνιστικότητα; Ούτε κατά διάνοια, εκτός αν συγκρίνουμε με το Perrier. Έτσι σχολίαζε τα επιτεύγματα της αγγλικής ιδιωτικοποίησης η WallStreetJournal, το 1994 ακόμα κι αυτή... Η DailyMail θα κάνει μια περιεκτική σύνοψη:Η βιομηχανία νερού έχει μετατραπεί στη μεγαλύτερη κλοπή στη Βρετανία. Οι λογαριασμοί του νερού, τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τη βιομηχανία, έχουν εκτοξευτεί. Και οι διευθυντές και οι μέτοχοι των δέκα μεγαλύτερων εταιρειών νερού της Βρετανίας μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν τη θέση τους ως μονοπωλιακοί προμηθευτές, για να φέρουν σε πέρας την μεγαλύτερη ενέργεια εγκεκριμένης ληστείας στην ιστορία μας.
Η εικόνα στις ΗΠΑ
Από το 2000 έως το 2014 η ύδρευση επέστρεψε από τα ιδιωτικά χέρια σε εκείνα των τοπικών αρχών σε 59 αμερικανικές πόλεις. Σύμφωνα με στοιχεία της Food&Water Watch για τα 500 μεγαλύτερα δίκτυα ύδρευσης των ΗΠΑ, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις χρεώνουν κατά μέσο όρο 59% περισσότερο για τις υπηρεσίες τους απ’ ό,τι οι δημόσιες. Η εμπειρία των ΗΠΑ αποκαλύπτει ότι μετά την ιδιωτικοποίηση το κόστος της ύδρευσης αυξάνεται με ρυθμό τρεις φορές ταχύτερο του πληθωρισμού.
Επιστρέφοντας στην αρχή του κειμένου, τίθεται το ερώτημα. Μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση (που είναι ο Κύριος σύμφωνα με τον Φρουδικό όρο), οι καταναλωτές της ΔΕΗ ή της ΕΥΔΑΠ που είναι υπέρ της ιδιωτικοποίησης παραμένουν οι Δούλοι. Για μην εξαντληθεί ο ρόλος μας απλά στον ακούσιο μαζοχισμό,μπορούμε να μεταμορφωθούμε σε Προμηθείς που τάχθηκαν υπέρ των ανθρώπων, κλέβοντας τη φλόγα και αψήφησαν το Δία γεγονός που τον κατέστησε δέσμιο και βασανιζόμενο. Ας αλλάξουμε το τέλος του μύθου που ολοκληρώνεται με την απελευθέρωση του Προμηθέα και την κατάληψη της θέσης του όχι από το Δούλο αλλά απο τον Κύριο αφού άπαξ και το μαρτύριο ξεκίνησε θα συνεχίζεται στους αιώνες.
Πηγές:
- Ειρήνη Ρόκα:Μέλος του Δ.Σ της Ε.Ε.Ψ.Ε ( Εθνική Εταιρεία Ψυχοθεραπείας Ελλάδος)
- Φλώρα Παπαδέδε: Πολιτικός Επιστήμονας–Οικονομολόγος ΜSC. Μέλος του Δ.Σ. του ΣΕΠ/ΔΕΗ και Μέλος της Ε.Ε. της ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ. Το άρθρο γράφτηκε στο τέλος του 2014.
- Χριστιάννα Κούσιου-«Αθήνα 9,84»
- Δίκτυο Ενεργών Καταναλωτών - Δ.Ε.ΚΑ
- Energia.gr – Ανάλυση Αγορών – ΙΕΝΕ
- Ασαλουμίδης Κων/νος: Εργαζόμενος στο Ορυχείο Νοτίου Πεδίου, Πρόεδρος του ΣΕΕΝ «Εργατική Αλληλεγγύη».
- Πράσσος Στέφανος: Συνταξιούχος, πρώην εργαζόμενος στο Ορυχείο Καρδιάς και πρώην Πρόεδρος του ΣΕΕΝ «Εργατική Αλληλεγγύη». Συντάχθηκε στις 08 Φεβρουαρίου 2018.
- Ν. Στασινού nstas@naftemporiki.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου