Τι είπαν για τον Καποδίστρια

Ο Σπύρος Δέ Βιάζης, ο οποίος σε μελέτη του τον εξετάζει «ως ιατρόν και συγγραφέα», γράφει χαρακτηριστικά: «Οι πάσχοντες πτωχοί τον εκάλουν παρήγορον ιατρόν, ευεργέτην, πατέρα. Τοιαύτην απέκτησε φήμην, διότι ήρχισεν αμέσως να επιδαψιλεύει της πεφωτισμένης διανοίας του τους θησαυρούς εις τους πάσχοντας μετά μεγίστης αυταπαρνήσεως και ενθέρμου ζήλου. Οξυδέρκεια εις την διάγνωσιν των ασθενειών, η αρίστη συμπεριφορά και υπομονή, μετά των οποίων συμπεριφέρετο προς όλους γενικώς τους πάσχοντας, αμέσως ανύψωσαν αυτόν εις την περιωπήν του εμβριθούς επιστήμονος και του εξόχου φιλανθρώπου».
Όπως γράφουν οι σύγχρονοί του, γυναίκες και άνδρες του πνεύματος και της αριστοκρατίας «Όταν ο Έλληνας διπλωμάτης εμφανιζόταν στα σαλόνια της υψηλής αριστοκρατίας, επεσκίαζε τους πάντες. Όλων τα βλέμματα επικεντρώνονταν επάνω του, χωρίς καθόλου να το προκαλεί. Υψηλός, ωραίος, με
άψογους αριστοκρατικούς τρόπους πηγαίας και πραγματικής ευγένειας, προσηνής και απόμακρος, με τη σιωπηλή μελαγχολία στα μεγάλα και εκφραστικά μάτια του, μαγνήτιζε άθελά του τους πάντες. Η μόρφωσή του απέραντη: Ποταμός γνώσεων σε θέματα ιστορικά, φιλολογικά, φιλοσοφικά, λογοτεχνικά, ποιητικά. Άκουγε με σιωπηλή προσοχή τους άλλους, χωρίς ποτέ να κάνει επίδειξη γνώσεων, και όταν ακόμα είχε διαφορετικές απόψεις. Όταν όμως επίμονα ζητούσαν τις δικές του κρίσεις και γνώμες, με θαυμαστή επιδεξιότητα, χωρίς να υποτιμά κανέναν από τους άλλους ομιλητές, κατέπλησσε όλους με τη γλαφυρότητα του λόγου του, με τον πλούτο της σοφίας του, με τα ακλόνητα επιχειρήματά του ... Και αυτοί ακόμη οι πολιτικοί αντίπαλοί του, ανίκανοι να τον αντικρούσουν, τον επαινούσαν ... Αληθινά, τί άλλο μπορούσαν να κάνουν, όταν έβλεπαν τη γενική εντύπωση της γοητευτικής παρουσίας του;»

Όταν όμως επίμονα ζητούσαν τις δικές του κρίσεις και γνώμες, με θαυμαστή επιδεξιότητα, χωρίς να υποτιμά κανέναν από τους άλλους ομιλητές, κατέπλησσε όλους με τη γλαφυρότητα του λόγου του, με τον πλούτο της σοφίας του, με τα ακλόνητα επιχειρήματά του

Ο Τύπος και άλλα δημοσιεύματα, κατά το συνέδριο της Βιέννης, έγραφαν: «Οι αυτοκράτορες χορεύουν, οι βασιλείς χορεύουν, οι πρωθυπουργοί χορεύουν, ο Μέττερνιχ χορεύει, ο Καστλερέη χορεύει, όλος ο κόσμος χορεύει. Μόνον ο Γάλλος πρίγκιπας Ταλλεϋράνδος παίζει χαρτιά. Και ο Καποδίστριας δεν χορεύει».
Η κόμησσα Λυδία Βλούδωφ γράφει: «Κατά την διάρκεια των εργασιών του Συνεδρίου της Βιέννης η προσωπικότητα του Καποδίστρια επεσκίαζε τους πάντες... Ήταν η προσωποποίηση των ποιητικών εικόνων των αγαπημένων μας συγγραφέων και σοφών, που τους θεωρούμε ως υπερφυσικά και αθάνατα όντα, απρόσιτα στις απόπειρες της ανθρώπινης κακίας ... Τα ωραία χαρακτηριστικά του, το ευγενικό του ήθος, το βαθιά μελαγχολικό του βλέμμα, των ωραίων μελανών ματιών του, όπου μέσα τους σπινθηροβολούσαν οι ιερές ιδέες, η ευφυϊα, η διορατικότητα, η γλυκύτητα, κατέθελγαν τους πάντες ... Μιά γαλήνια, καθαρή ατμόσφαιρα τον περικύκλωνε, ωσάν να φωτιζόταν από τον δύοντα ήλιο, που η αντανάκλασή του σχημάτιζε φεγγοβολή γύρω από το πρόσωπό του, με την καλλονή αρχαίου αγάλματος ...».
Μερικές αναφορές σχετικά με τον Καποδίστρια στον τύπο της εποχής είναι οι ακόλουθες:

Βρισκόταν στην πιό υψηλή εκτίμηση όλων εκείνων των πολιτικών, των οποίων η γνώμη βάρυνε ως η μόνη έγκυρη στην Ευρώπη. Και, ακόμη, πολλοί τον θεωρούσαν υπόδειγμα, πρότυπο της τελειότητος της διπλωματίας

«Ο κόμης Καποδίστριας είναι μία από τις πιό εξέχουσες και αξιοπρόσεκτες φυσιογνωμίες που συναντά κανείς στα συνέδρια, όπως και σε αυτό του Aachen. Με μαύρα μάτια, που σε εντυπωσιάζουν συγκλονιστικά, με ευχάριστο χαμόγελο γεμάτο γλυκύτητα και ευγένεια, με καλλίγραμμη μύτη, καθαρά Ελληνική, με χλωμό δέρμα προσώπου και γκρίζα μαλλιά, αρκετά υψηλός, με αριστοκρατική εμφάνιση και με γοητευτικό τόνο φωνής. Όταν ομιλεί αναγκάζει και τον πιό αδιάφορο συνομιλητή του, και τους πολιτικούς του αντιπάλους, να τον προσέξουν... Αρχίζει τον διάλογο κάνοντας υποχωρήσεις στις γνώμες του συνομιλητού του, για να επιβάλλει τελικά τις δικές του, που αφοπλίζουν και πείθουν με τη θέρμη με την οποία υποστηρίζει ό,τι πιστεύει ως δίκαιο και σωστό. Τέλος, εάν το «καλός καγαθός» αποτελεί το βαθύτερο πιστεύω του, οι ιδιότητες αυτές συνυπάρχουν στον χαρακτήρα του, όπως τις περιγράφει ο Πλάτων και όπως τις αναζητά η σύγχρονη εποχή μας» (O. Hoetzsch)
«Επί επτά χρόνια η προσωπικότητα του Καποδίστρια εδέσποζε στην ευρωπαϊκή διπλωματία με μιά αληθινή φυσική και ηθική ομορφιά ... που αγωνιζόταν να φτιάξει έναν κόσμο που θα τον αποτελούσαν άνθρωποι τόσο τέλειοι όσο και αυτός...» (F. Huiller)
«Ο Καποδίστριας ένιωθε άνετα και ελεύθερα στον διπλωματικό κόσμο των αρχών του 19^ου αιώνα. Σαν να ήταν ο δικός του κόσμος. Βρισκόταν στην πιό υψηλή εκτίμηση όλων εκείνων των πολιτικών, των οποίων η γνώμη βάρυνε ως η μόνη έγκυρη στην Ευρώπη. Και, ακόμη, πολλοί τον θεωρούσαν υπόδειγμα, πρότυπο της τελειότητος της διπλωματίας» (Duc de Broglie)
«Με την όμορφη ελληνική κατατομή, που θύμιζε αρχαίους θεούς, και την εικόνα μιά γνήσιας και υψηλής νοημοσύνης και ευφυϊας, με την προσηνή απλότητα των τρόπων της συμπεριφοράς του και την έμφυτη κομψότητα της ομιλίας του σε όλες τις γλώσσες, ο Καποδίστριας περιβαλλόταν από την εκτίμηση και τις εκδηλώσεις τιμής και από αυτούς ακόμη τους πολιτικούς του αντιπάλους» (Pictet de Rochemont)
«Περιβαλλόμενος από ανθρώπους του πλούτου, των βασιλικών και αριστοκρατικών τίτλων, με υψηλές κοινωνικές θέσεις και προνόμια, ο Καποδίστριας, όντας και ο ίδιος αριστοκράτης με εκλεπτυσμένους τρόπους, αναστρεφόταν με σπάνια άνεση και χάρη τόσο τους αριστοκρατικούς κοινωνικούς κύκλους της Γενεύης και του Λονδίνου όσο και της Βιέννης και των Παρισίων και τους αυλικούς κύκλους της Πετρουπόλεως ... όπως και το τόσο επίσημο πλήθος των συνέδρων στο Aachen...» (Heinrich von Stein)
Οι Αγγλίδες αριστοκράτισσες άνοιξαν διάπλατα τα σαλόνια των μεγάρων τους για να υποδεχθούν αυτόν «τον απίθανα ωραίο άνδρα, με την αρχοντική εμφάνιση και τους άψογους αριστοκρατικούς τρόπους. Όταν εκείνος άρχιζε να ομιλεί, η σοφία και η γοητεία που ασκούσε στους άλλους προσκεκλημένους ήταν τόσο δυνατή, ώστε όλοι τηρούσαν σιγή, γοητευμένοι από την απλότητα και την ευγλωττία του και τις τεράστιες γνώσεις του. Η όλη παρουσία του αντανακλούσε την ομορφιά του θεού Απόλλωνα της ελληνικής μυθολογίας», έγραφαν οι κοσμικές στήλες των εφημερίδων.

Ο Καποδίστριας δεν είναι κακός άνθρωπος... αλλά για μένα είναι επάνω από τη λογική... Έχει ένα μυαλό παράξενο, που ως τώρα δεν έχω ξαναδεί.

Σε επιστολή προς την κόμησσα Δωροθέα Lieven, ο Metternich αναφέρει: «Η παρουσία του Κερκυραίου με εξοργίζει. Το μυαλό μου μού λέει ότι ο Καποδίστριας δεν έχει καθόλου μυαλό. Στοιχηματίζω όμως ότι το ίδιο θα λέει κι εκείνος για μένα... Στην πραγματικότητα όμως υπάρχει μόνον αυτός και τελικά επιβάλλει τις γνώμες του. Ο Ρώσος υπουργός Nesselrode είναι πολιτικά νεκρός. Μπροστά στον Καποδίστρια είναι σαν να μην υπάρχει...»
Σε άλλη επιστολή του προς την ιδία κατά τη διάρκεια του συνεδρίου στο Troppau, γράφει: «Είχε αρκετά ωραία σπίτια και άνετα για όλα τα μέλη του συνεδρίου. Οι δρόμοι της όμως ήταν γεμάτοι λάσπη, ώστε μονάχα επάνω σε σανίδες μπορούσε να περπατήσει κανείς. Αν όμως κατά τύχη συναντούσες κάποια κυρία αριστοκράτισσα και ήθελες να την χαιρετήσεις, έπρεπε να εγκαταλείψεις τις σανίδες και τότε χωνόσουν στη λάσπη ως τη μέση, εφόσον η κυρία ήταν καλά ασφαλισμένη μέσα στην άμαξά της...»
Ενώ σε άλλο σημείο της γράφει: «Οι κυρίες της αριστοκρατίας, όταν συναντούσαν τον Καποδίστρια, κατέβαιναν από τις σανίδες των δρόμων ή από τις άμαξές τους και χώνονταν στις λάσπες, καταστρέφοντας έτσι τα παπούτσια τους, τις κάλτσες και τα φορέματά τους... προς χάριν του... Τόση ήταν η γοητεία που ασκούσε στο ωραίο φύλο...».
Για το ίδιο συνέδριο της γράφει: «Εδώ - στο Troppau - φθάνουμε σιγά-σιγά σε ορισμένες αποφάσεις. Δεν είναι αυτές που θα ήθελα. Με τον Καποδίστρια, όμως, είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί αυτό το καλό που θα ήθελα εγώ. Αν υπολογίσω τα ποσοστά της επιρροής του καθενός από τους δύο μας στις αποφάσεις που παίρνουμε στα συνέδρια, το 85% της νίκης είναι δικό μου. Με το υπολειπόμενο όμως 15% ο Καποδίστριας κερδίζει τα πάντα... Αναγκάζει τον κόσμο να χάνει την ησυχία του... το γόητρό του... Ο Καποδίστριας δεν είναι κακός άνθρωπος... αλλά για μένα είναι επάνω από τη λογική... Έχει ένα μυαλό παράξενο, που ως τώρα δεν έχω ξαναδεί. Ζεί σε έναν κόσμο δικό του, που κάνει τις ψυχές μας καμιά φορά να βλέπουν άσχημους εφιάλτες... Και αυτός ο άνθρωπος κατέχει μιά τόσο υψηλή και υπεύθυνη θέση κοντά στον πανίσχυρο Τσάρο!...»
Αναφερόμενος στην αποτυχία του να επηρεάσει αρνητικά τον Τσάρο ως προς τον Καποδίστρια, ο Metternich έγραφε στη Lieven: «Άν μπορούσα να κάνω τον Καποδίστρια ό,τι εγώ θέλω, τότε τα πάντα θα προχωρούσαν σύντομα και ευνοϊκά... Ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος γίνεται εμπόδιο στις δικές μου αποφάσεις και προτάσεις μόνον και μόνον εξαιτίας της επιρροής του υπουργού του. Χωρίς τον Καποδίστρια, όλα θα είχαν ρυθμισθεί όπως εγώ θα ήθελα ...»
Στην Αυτοβιογραφία της η κόμησσα Lulu Thurheim, γράφει για τον Καποδίστρια: «Ο ισορροπημένος χαρακτήρας του Καποδίστρια και η σπάνια ικανότητα που διαθέτει στο να κατανοεί και τα πιό δύσκολα θέματα, του δίνουν τη δυνατότητα να ασκεί επιβολή και να επιβάλλει τις απόψεις του στα θέματα που διαπραγματεύεται... Το βλέμμα του είναι διαπεραστικό και περίσκεπτο, η ψυχή του είναι ενός φιλοσόφου, που τον απασχολούν όλα τα ανθρώπινα προβλήματα... που δεν διστάζει να διακηρύττει ότι τίποτα δεν υπάρχει στον κόσμο που να έχει μεγάλη αξία, εκτός από τον άνθρωπο. Η αρμονία των κινήσεών του συμφωνεί και εναρμονίζεται με την αρμονία που εκπέμπει όλη η προσωπικότητά του... Είναι εντελώς διαφορετικός από όλους τους ανθρώπους του πνεύματος και της διπλωματίας, που έχω ως τώρα συναντήσει... Αν ήταν δέκα χρόνια μεγαλύτερος θα ήταν ίσως ακόμη πιό αξιολάτρευτος. Με τα 40 περίπου χρόνια του, το αφάνταστα γοητευτικό του χαμόγελο και τα μοναδικά γοητευτικά του μάτια, που δεν έχω δεί ωραιότερα στον κόσμο, θα έπρεπε να μην είναι τόσο σοβαρός... Η αρχοντική και ευγενική συμπεριφορά του απέναντι σε όλες τις γυναίκες που τον αναστρέφονται και τον πλησιάζουν, κόβει την ανάσα τους... Η διακριτική όμως σοβαρότητά του δεν αφήνει περιθώρια να σκεφθείς κάτι παραπάνω...»

Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος, και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας!

Ο Άγγλος υπουργός των Εξωτερικών Castlereagh έγραφε στον αδελφό του: «Υποθέτω ότι ο Καποδίστριας είναι αποφασισμένος να δαμάσει τον αντίπαλό του προτού εκείνος κινηθεί. Ο Metternich, όταν βρέθηκε με το πιστόλι στο στήθος και τις αλυσίδες στα πόδια, δήλωσε υποταγή και συγχρόνως, και αυτό είναι το πιό σημαντικό, υπέταξε τα γενικά συμφέροντα στα συμφέροντα του αντιπάλου του, του Καποδίστρια...»
Η Ρωξάνδρα Στούρτζα, περιγράφει ένα συνηθισμένο θέαμα κατά τις αυτοκρατορικές χοροεσπερίδες εκείνης της εποχής: «Ένας άλλος άνεμος φυσούσε μέσα στην απέραντη αίθουσα του χορού μόλις εμφανιζόταν ο Καποδίστριας. Όμορφος σαν αρχαίος θεός της πατρίδας μας, της Ελλάδος, άψογος και κομψός μέσα στην επίσημη διπλωματική στολή του, με το πλήθος των παρασήμων, που επάξια στόλιζαν το στήθος του από όλες τις χώρες, αξιοπρεπής, με αριστοκρατική μεγαλοπρέπεια, επεσκίαζε αμέσως όλους τους άλλους άνδρες. Όλες οι κυρίες συναγωνίζονταν μεταξύ τους ποιά θα τον πλησιάσει πρώτη. Και κυρίως σε ποιά θα έκανε την πρώτη πρόσκληση, όταν θα τελείωνε τις εθιμοτυπικές υποχρεώσεις του. Οι χορευτικές του κινήσεις ήταν αιθέριες, σαν μουσικές μελωδίες... σαν λυρικό ποίημα! Δικαιολογημένα ήταν όλες ερωτευμένες μαζί του. Εκείνος; Ευγενέστατος, όπως πάντα. Αβρός προς τις κυρίες. Ως εκεί όμως. Σοβαρός και αξιοπρεπής, δεν άφηνε ποτέ περιθώρια για άλλες σκέψεις. Και πολύ περισσότερο για άλλες ελπίδες...»
Ο Metternich γράφει για την αδημονία του να καταφέρει την οριστική πτώση του Καποδίστρια και την αλλαγή της πολιτικής του Τσάρου και τη σύμπλευσή του με τις δικές του προτάσεις, προς την Δωροθέα Lieven: «Ο πρώτος υπουργός του αυτοκράτορα συνεχίζει να μας κρατάει σε ανυπόφορη αναμονή! ... Πόσο κακό μας προξενεί με τον τρόπο που ενεργεί, πόσο ερεθίζει τα πνεύματα, πώς διαστρέφει τα γεγονότα, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά! Από τότε που δημιουργήθηκε ο κόσμος, δεν εμφανίστηκε άλλος όμοιός του τόσο επικίνδυνος! ...»
Σε άλλη του επιστολή προς την ίδια, έγραφε: «Ο αγώνας ανάμεσα στον Καποδίστρια και σε μένα μοιάζει με αγώνα ανάμεσα σε μιά θετική και μιά αρνητική δύναμη. Δύο δυνάμεις της ίδιας φύσεως θα συγχωνεύονταν. Στη δική μας όμως περίπτωση, καμιά από τις δύο δεν θα μπορέσει να θριαμβεύσει, προτού ο ένας από τους δύο αντιπάλους εκμηδενιστεί. Από πόση όμως υπομονή έχω ανάγκη για να κρατηθώ; ... Τότε μονάχα θα μπορέσω να κοιμηθώ ήσυχα, όταν ο Καποδίστριας θα έχει θανατωθεί! ... Ενόσω ζεί, θα είναι πάντοτε επικίνδυνος. Όμως, για να ειπώ την αλήθεια, αυτός είναι ένας έντιμος και πολύ χρήσιμος άνθρωπος, ενώ εγώ; ... Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος, και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας!»
Όταν το 1822 ένας σύμβουλος του αυτοκράτορα της Αυστρίας Φραγκίσκου τον προέτρεψε να προτείνει τον Καποδίστρια ως βασιλέα της Ελλάδος, οπότε θα ηρεμούσαν τα πράγματα, ο Metternich επικρότησε με ενθουσιασμό την είδηση! Δεν θα είχε καμιά αντίρρηση να καταλάβει και βασιλικό θρόνο ο θανάσιμος εχθρός του, αρκεί να απομακρυνόταν από τον διπλωματικό στίβο, οπότε θα λυτρωνόταν από τη βασανιστική παρουσία του... «Είμαι σίγουρος - έγραφε στη Lieven - ότι ο ίδιος ο Καποδίστριας δεν έχει ιδέα για το θέμα αυτό, γιατί είναι αντίθετος με τους βασιλικούς θεσμούς και τους βασιλιάδες. Αυτός μονάχα τη δημοκρατία σκέπτεται. Προσωπικά όμως θα ευνοούσα την άνοδό του στον θρόνο, αρκεί να έφευγε από τη θέση που κατέχει σήμερα ... Θέλω να τον συντρίψω πριν με συντίψει!...»

Ο κακούργος όστις εδολοφόνησε τον Καποδίστριαν, εδολοφόνησε την πατρίδα του

Η βιογράφος της Γερμανίδας πριγκίπισσας και μεγάλης δούκισσας Άννας Φεοντόρεβνα, Alville αναφέρει ότι «στις λαμπρές και μοναδικές δεξιώσεις του Elfenau, όπου παρευρίσκονταν τα πιό γνωστά ονόματα της εποχής της, βασιλιάδες και βασίλισσες, πρίγκιπες και διπλωμάτες, γύρω από αυτά τα διάσημα ονόματα δέσποζε ένας Καποδίστριας...»
Σε άλλο σημείο αναφέρει χαρακτηρισμούς της δούκισσας για τον Έλληνα διπλωμάτη: «Στα σαλόνια μου εισέβαλε ξαφνικά ένας γεμάτος θέρμη και ζωντάνια πολιτικός: Ο πολύ διάσημος και γοητευτικός άνδρας, ο κόμης Καποδίστριας, εξαιρετικά επιδέξιος Ρώσος διπλωμάτης, υπουργός των Εξωτερικών του αυτοκράτορος Αλεξάνδρου, ο μετέπειτα Κυβερνήτης της Ελλάδος, αυτός τον οποίον η πριγκίπισσα Δωροθέα Lieven είχε εύστοχα αποκαλέσει "ο άνθρωπος - αποκάλυψη..."»
Κατά το 1828 όταν ο Καποδίστριας μόλις είχε αναλάβει τη διακυβέρνηση της Ελλάδος, ο Γκαίτε έγραφε: «Μακάρι οι άριστοι άνδρες των Ελλήνων - οι Φαναριώτες - να συσπειρωθούν γύρω από τον νέον φανόν του ευγενούς Κυβερνήτου Καποδίστρια. Είθε οι γραμματισμένοι, οι σοφοί, οι ευφυείς, με την ελεύθερη γνώμη τους, οι γενναίοι πολεμιστές με τα έργα τους ιδιαίτερα δε οι κληρικοί με καθαρά ανθρωπιστική και αποστολική διάθεση, να ασπασθούν τα σχέδια και τις πεποιθήσεις του και να συμπεριφερθούν και να αποδειχθούν ως Φαναριώτες με την υψηλότερη έννοια, σύμφωνα με τις ευχές ολοκλήρου της Χριστιανοσύνης...»
Και σε άλλο σημείο: «Ποιός, αλήθεια, επιθυμούσε στις ημέρες τις πιό άγριας αναρχίας να σκεφθεί για τα αξιόλογα πρόσωπα που αποτελούσαν τιμή για το Ελληνικό έθνος, και τα οποία, αυτά κυρίως, καταπιέζονταν, καταδιώκονταν και αποκλείονταν από κάθε ενεργό δράση; Σήμερα, όμως, που ένας λαμπρός Κυβερνήτης αγωνίζεται να εξαλείψει από έξω την πειρατεία και από το εσωτερικό της χώρας την αισχροκέρδεια, τις αρπαγές και τις καταχρήσεις, αρχίσαμε να προσβλέπουμε πάλι με θάρρος και πίστη στα πρόσωπα και στα πράγματα, περιμένοντας την τελική επικράτηση και την επιβολή των καλυτέρων ατόμων, σύμφωνα με τις ευχές και τις ελπίδες μας, για το Ελληνικό κράτος ...»
Σε στενό κύκλο προσκεκλημένων του, τον Απρίλιο του 1829, έκανε μιά θλιβερή και απαισιόδοξη πρόβλεψη:
«Θα σας φανερώσω ένα πολιτικό μυστικό, που αργά ή γρήγορα δυστυχώς θα πραγματοποιηθεί: Ο Καποδίστριας δεν θα μπορέσει να κρατηθεί για μακρό χρονικο διάστημα στην διοίκηση των ελληνικών πραγμάτων, γιατί δεν διαθέτει την απαραίτητη γι' αυτές τις καταστάσεις ιδιότητα: Δεν είναι στρατιωτικός. Δεν έχουμε κανένα παράδειγμα, κατά το οποίο άνθρωπος του γραφείου και του πνεύματος να μπορέσει να διοικήσει ένα επαναστατημένο κράτος και να υποτάξει σε νόμους στρατιωτικούς και στρατηγούς και κοτζαμπάσηδες. Με το σπαθί στο χέρι, και ως αρχηγός του στρατού, μπορείς να διατάσσεις, να νομοθετείς και να επιβάλλεις τήρηση των νόμων, οπότε ημπορείς να είσαι βέβαιος ότι θα σε υπακούσουν και θα πειθαρχήσουν. Χωρίς όμως την στρατιωτική σπάθη είναι αμφίβολη η επιτυχία ... Και ο Καποδίστριας δεν κρατάει σπαθί ... Σας το προλέγω ... Δεν είναι δυνατόν να γίνει διαφορετικά ...»
Και ο Goethe επιπλέον έγραψε : «Ο Καποδίστριας πίστευε ότι θα μπορούσε να κάνει όλους τους ανθρώπους τόσο τίμιους όσο τίμιος ήταν και ο ίδιος. Στην προσπάθειά του αυτή θα δοκίμαζε τις μεγαλύτερες απογοητεύσεις και θα συναντούσε τις πιο βαθιές αντιδράσεις»
Όπως αναφέρει και ο σύγχρονος μελετητής του Καποδίστρια H. Kissinger «Μοναδικό και άσβεστο πάθος του Καποδίστρια ήταν η απελευθέρωση της Ελλάδος, χωρίς να υπολογίζει καθόλου τις συνέπειες για τον εαυτό του».
Σας παραθέτω και ένα κείμενο του μεγάλου Ρώσου ποιητή Βασίλι Ζουκόφσκι για το πρόσωπο του Καποδίστρια.
«Η μόρφωσή του είναι ευρύτατη και πολυσχιδής. Έχει μεγάλη πείρα των ανθρώπων τους οποίους μελέτησε σ' όλες τους τις μορφές και απ' όλες τους τις πλευρές. Ξέρει καλά την εποχή του και όλες τις πραγματικές απαιτήσεις του καιρού του. Γνωρίζει όλα τα κόμματα τα οποία σήμερα κυριαρχούν και ανταγωνίζονται για την εξουσία αλλά δεν συμπαρατάσσεται με κανένα από αυτά αποκλειστικά. Η εξωτερική του εμφάνιση είναι ελκυστική και εμπνέει εμπιστοσύνη και συμπάθεια. Είναι στο άνθος της ηλικίας του, δεν έχει κλείσει τα πενήντα και η ψυχή του είναι ακόμη νεότερη απ' τα χρόνια του. Μ' αυτή την ψυχική ικμάδα όμως ξέρει να συνδέει ένα ψυχρό μυαλό, εξαιρετικά λογικό. Έχει το δώρο να εκφράζει τις σκέψεις του καθαρά και σωστά, πράγμα που δίνει ιδιαίτερη χάρη σε ό,τι πει... Τώρα έχει παραμεριστεί από τις κρατικές υποθέσεις. Αλλά έχει το σεβασμό της Ρωσίας και ολόκληρης της Ευρώπης».

Μοναδικό και άσβεστο πάθος του Καποδίστρια ήταν η απελευθέρωση της Ελλάδος, χωρίς να υπολογίζει καθόλου τις συνέπειες για τον εαυτό του

Κατά τον Σπηλιάδη Νικόλαο «Ηταν εφάμιλλος του Σωκράτους κατά την ηθικήν, του Θεμιστοκλέους κατά το φιλόπατρι, του Αριστείδου κατά την δικαιοσύνη, άλλος Κόδρος κατά την αυταπάρνηση, άνθρωπος του Πλουτάρχου μ'όλας τας αρετάς... Ηλθεν εις την Ελλάδα, δια να την σώση από τον όλεθρον και υπέρ αυτής αγωνιζόμενος ν ‘αποθάνη».
Ο μεγάλος ευεργέτης της Ελλάδος Εϋνάρδος, μέσα σε μια φράση κλείνει επιγραμματικά τις επιπτώσεις για την Ελλάδα από τη δολοφονία του μεγάλου του φίλου: «Ο ενάρετος ανήρ ... όστις εθυσίασε το πάν διά την πατρίδα του, απέθανε θύμα ιδιαιτέρας εκδικήσεως ... Οι Έλληνες πάσης φατρίας θέλουν γνωρίσει αργότερα την αμέτρητον ζημίαν, την οποίαν υπέφερον, θέλουν ιδεί εντός ολίγου, ότι δεν υπάρχει άνθρωπος ικανός ν' αναπληρώση την έλλειψιν του Κόμητος Καποδίστρια, και όταν εξετάσουν όλα όσα έπραξε διά την πατρίδα του, θέλουν τον αναγνωρίσει ως τον αγαθώτερον άνθρωπον. Ο θάνατος του Κυβερνήτου είναι συμφορά διά την Ελλάδα. Είναι δυστύχημα Ευρωπαϊκόν, δεν φοβούμαι να το είπω ... Το λέγω με διπλήν θλίψιν, ο κακούργος όστις εδολοφόνησε τον Καποδίστριαν, εδολοφόνησε την πατρίδα του».