Λιβύη: Φυγή προς τα εμπρος και στο βάθος διχοτόμηση

του Νικόλα Δημητριάδη

Σε χθεσινό τηλεοπτικό διάγγελμά του, ο Στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ δήλωσε πως θα αναλάβει ο ίδιος τη διακυβέρνηση της Λιβύης – όση, βέβαια, ελέγχουν οι δυνάμεις του. Ανακοίνωσε παράλληλα το τέλος της «συμφωνίας Σκιράτ» που υπεγράφη το 2015 και οδήγησε στη δημιουργία της «Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας» του Φαγέζ αλ Σαράζ.
Η πραγματικότητα είναι ότι, χάρη στην τουρκική παρέμβαση, οι δυνάμεις του Σαράζ έχουν αναλάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Έναν χρόνο μετά την έναρξή της, η επιχείρηση κατάληψης της Τρίπολης έχει αποτύχει. Το καθεστώς Σαράζ κατέλαβε τα εδάφη δυτικά της Τρίπολης, γεγονός που του δίνει και μια οικονομική ανάσα, καθώς ο έλεγχος της  Τρίπολης φτάνει ξανά μέχρι τα σύνορα με την Τυνησία, και παρεμβαίνει στις εκατέρωθεν οικονομικές σχέσεις.
Η Τρίπολη και η κυβέρνησή της, λοιπόν, δεν φαίνεται να «πέφτουνι» και εκτός απροόπτου οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές θα εξακολουθήσουν να μάχονται, χωρίς να μπορεί η μία να καταβάλλει οριστικά την άλλη. Η Τουρκία συνεχίζει την αποστολή Σύρων μισθοφόρων και οπλισμού, ενώ η πρόσφατη αεροπορική άσκηση, ανοιχτά της Λιβύης, δείχνει ότι είναι έτοιμη να κλιμακώσει τη στρατιωτική εμπλοκή της στη χώρα. Την ίδια ώρα, η επιχείρηση «Ειρήνη», ένα μήνα μετά την αναγγελία της, βρίσκεται ακόμη στα χαρτιά, κινδυνεύοντας να εξελιχθεί σε φιάσκο, οι δε Η.Π.Α. δείχνουν να αλλοιθωρίζουν προς τη μεριά του Σαράζ, εγκαταλείποντας τη μέχρι τώρα ουδέτερη στάση τους (και εδώ, όπως και στη Συρία, η τουρκική επέμβαση συναντάται με τις αμερικανικές επιδιώξεις).

Παγιώνεται, λοιπόν, μια κατάσταση που φέρνει πιο κοντά το ενδεχόμενο της διχοτόμησης. Αντιμετωπίζοντας αυτή την κατάσταση ο Χαφτάρ, αποφάσισε την «φυγή προς τα εμπρος». Μπροστά, δηλαδή, στη στρατιωτική αποτυχία, επιλέγει να πάρει την πολιτική «ρελανς», εγκαθιδρύοντας ξεχωριστή κυβέρνηση στην ανατολική Λιβύη. Στόχος του είναι η εγκαθίδρυση μιας παράλληλης πολιτικής δομής στη Βεγγάζη, που θα κυβερνά τη χώρα, όσο συνεχίζονται οι μάχες. Υποθέτουμε ότι πριν προβεί στην κίνηση αυτή, ο Χάφταρ θα έχει ήδη συνεννοηθεί με τους συμμάχους του (Αίγυπτο, Σ. Αραβία, Η.Α.Ε.), ώστε να αναγνωρίσουν τη νέα κυβέρνηση που θα προκύψει.
Η κίνηση αυτή του Χαφτάρ, πέραν των άλλων, φαίνεται να στοχεύει και στην εκμετάλλευση των πλούσιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων, που βρίσκονται στην ενδοχώρα της Βεγγάζης. Σε περίπτωση διχοτόμησης, η κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης θα μπορούσε να αναλάβει η ίδια την αξιοποίηση των κοιτασμάτων αυτών (μέχρι τώρα, τα χρήματα από την πώληση πετρελαίου πήγαιναν στην Κεντρική Τράπεζα, η οποία ελέγχεται εν πολλοίς από τον Σάρατζ). Έτσι, θα ενισχύσει τις δυνάμεις του και θα πιέσει οικονομικά το καθεστώς Σαράζ.

Όσον αφορά, τώρα, στην Ελλάδα, οι τελευταίες εξελίξεις φέρνουν και καλά και κακά νέα. Κακά διότι απομακρύνεται το ενδεχόμενο πτώσης του καθεστώτος Σάρατζ. Όσο διατηρείται στην εξουσία, έστω και στη μισή Λιβύη, η Τουρκία θα έχει παρουσία στη χώρα αυτή. Η Λιβύη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το «μαλακό υπογάστριο» της Ελλάδας. Αν η Τουρκία αποκτήσει αεροναυτική βάση στη χώρα αυτή (όπως επιδιώκει) οι συνέπειες για την Ελλάδα θα είναι ανυπολόγιστες.
Από την άλλη, μια διχοτομημένη Λιβύη καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την εφαρμογή του τουρκολιβυκού συμφώνου, καθώς τα εδάφη βάσει των οποίων συνετάχθη, θα ανήκουν στη νέα κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης.
Τέλος, πιθανή διχοτόμηση θα δώσει στην Ελλάδα την ευκαιρία να αναγνωρίσει τη νέα κυβέρνηση, να αποκτήσει διπλωματικές σχέσεις μαζί της και να αναλάβει την ποικιλόμορφη ενίσχυσή της. Το ερώτημα, βέβαια, είναι αν η ελληνική κυβέρνηση έχει τη θέληση να προβεί σε τέτοιες ενέργειες. Πάντως, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν για της εξωτερική πολιτική, Πίτερ Στάνο, δήλωσε σήμερα την αντίθεση της Ε.Ε. στις μονομερείες ενέργειες του Χαφτάρ. Μένει να φανεί αν η ελληνική κυβέρνηση είναι πραγματικά πρόθυμη να αναλάβει δράση.