Ηλιθιότητα και Trump

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Δημοσιεύθηκε στην Εστία

Σε πολλές απόπειρες ανάλυσης ενός παγκόσμιου πολιτικού φαινομένου αυτές τις ημέρες, μπήκαν στην ίδια παράγραφο οι λέξεις: Trump, BREXIT, δημοψήφισμα, ΣΥΡΙΖΑ, Λεπέν, Ουγγαρία. Στο σκεπτικό τέτοιων κειμένων θα συναντήσει κανείς όρους όπως: φτωχοί-πλούσιοι, οικονομική κρίση, λαϊκισμός, δημαγωγία, εθνικισμός, ξενοφοβία, ρατσισμός, κοινωνικοί αποκλεισμοί, ανισότητες κλπ.  Πίσω από την ορολογία αυτή κρύβεται η έννοια της «ηλιθιότητας»: οι ηλίθιοι επηρεάζονται από τα σύμβολα, τον αυθορμητισμό , είναι ευάλωτοι στον συναισθηματικό λόγο, την εύηχη ρητορεία, και ασφαλώς ευθυγραμμίζονται ευκολότερα με έναν ηλίθιο διότι είναι του επιπέδου τους.

Τι είναι όμως ηλιθιότητα και νοημοσύνη; Κατ’ εμέ, η ευφυία σχετίζεται με το πόσο συχνά παρατούμε τη νοητή μας θέση, ώστε να δούμε τα πράγματα από μία διαφορετική γωνία. Ασφαλώς με κόπο. Αντίστοιχα, ηλιθιότητα είναι η υιοθέτηση

μίας σταθερής οπτικής στα πράγματα και η αδυναμία – ή και αδιαφορία – να δει κανείς τα πράγματα από διαφορετική σκοπιά. Η επιμονή στην ίδια οπτική, καθιστά τον άνθρωπο προβλέψιμο, ξεροκέφαλο και κλειστό. Αντίθετα, ο εθισμός στη συνεχή μεταπήδηση σε άλλες γωνίες, ανοίγει το μυαλό του ανθρώπου, τον κάνει δεκτικό σε παρατηρήσεις, άρα βελτιώσεις, και γενικότερα μεγεθύνει το εύρος αντίληψης του κόσμου.

Πώς μπορεί να αξιολογήσει κανείς μία άποψη, η οποία απαξιώνει την οπτική γωνία των άλλων, θεωρώντας ότι γνωρίζει όλο τους το σκεπτικό; Άνθρωποι, οι οποίοι σε καμία στιγμή της ζωής τους δεν έζησαν στις ΗΠΑ, ή συνομίλησαν με άνθρωπο που έζησε στις ΗΠΑ, αποφαίνονται με βεβαιότητα για το «ποιος κέρδισε στο debate», ποιον «πρέπει» να ψηφίσουν, ποιος θα τους ωφελήσει περισσότερο, για το πνευματικό επίπεδο όσων ψηφίσουν τη λάθος επιλογή, και ποια κριτήρια διαμορφώνουν τις επιλογές τους. Ίσως γι’ αυτό στην ελληνική αυτός θα ονομάζονταν υπερ-όπτης.

Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει ένας Έλληνας, ο οποίος δεν πίστεψε ποτέ τη ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτός ο άνθρωπος τώρα, διαβάζει την άποψη ενός Χιλιανού σε κοινωνικό δίκτυο για το πόσο «ηλίθιοι» και ευάλωτοι στη φθηνή δημαγωγία είναι οι Έλληνες που ψηφίζουν ΣΥΡΙΖΑ. Δεν θα του φαινότανε γελοία η κατηγορία, παρόλο που ίσως συμφωνεί; Μπορεί ο ίδιος να μην ενέδιδε στις εύπεπτες υποσχέσεις, όμως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί το σκεπτικό των συμπολιτών του: τον πόνο, τις οικονομικές επιπτώσεις, την απόγνωση, την απελπισία. Θα έμπαινε λοιπόν στη θέση τους, ως νοήμων, και θα επέστρεφε τους χαρακτηρισμούς στον Χιλιανό.

Γιατί νομίζουμε ότι είμαστε καλύτεροι από τον Χιλιανό όταν μιλάμε για τις ΗΠΑ; Ένα παράδειγμα. Ο Donald Trump ανέφερε επανειλημμένα τα ονόματα πόλεων των Πολιτειών που έκριναν τελικά το αποτέλεσμα, και τα προβλήματα των κεντρικών περιοχών τους (inner cities). Στις 4.5 ώρες των τριών debates, ίσως ξεπέρασε τις 100 τέτοιες αναφορές. Μήπως τελικά αυτό άγγιξε το κρίσιμο 3-4% των Πολιτειών αυτών, όπου τελικά σάρωσε παρά τις προσδοκίες; Μήπως τελικά ο προερχόμενος εκτός πολιτικής μήτρας και εμφανιζόμενος μάλιστα ως «ηλίθιος» είχε τελικά μία πιο πειστική και αποτελεσματική επικοιωνιακή στρατηγική απέναντι σε εκατομμύρια ανθρωποώρες αναλύσεων πολιτικού μάρκετινγκ της αντιπάλου του;

Είναι χαρακτηριστικό των ιδιοφυΐων να κερδίζουν κάτι με την ταμπέλα του ηλιθίου. Ταυτόχρονα, η απαξίωση της οπτικής γωνίας των άλλων, λόγω διαφωνίας είναι χαρακτηριστικό των ηλιθίων. Συμπερασματικά: δεν επιδέχεται απλοϊκών αναλύσεων η νίκη του Trump. Ούτε στερείται βαθύτερου νοήματος.

 http://www.antibaro.gr/article/16214