Του Μιχαήλ Γ. Τρίτου
Ομοτίμου Καθηγητού Α.Π.Θ.
Διαβάζω κάθε Κυριακή το Blog του Νίκου Δήμου. Πρόκειται για έναν αξιόλογο συγγραφέα και σοβαρό κριτικό του βιβλίου.
Οι παρατηρήσεις του και η κριτική στα κακώς κείμενα της εποχής μας τις περισσότερες φορές δείχνει έναν συγγραφέα που έχει το θάρρος της γνώμης και τη δυναμική παρρησία.
Έχει, όμως, μια εμμονή, την οποία εκδηλώνει ευκαίρως, ακαίρως. Τον πόλεμο εναντίον της Εκκλησίας.
Και καθώς γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 άρχισε να κατηγορεί την Εκκλησία.
Στο άρθρο της περασμένης Κυριακής με τίτλο: «Σήμερα τα φώτα και ο φωτισμός» χρησιμοποιεί για όπλα ένα πλήθος από λογικά σφάλματα, με τα οποία συγχέονται ουσιώδη και επουσιώδη στοιχεία με τέτοιο τρόπο, ώστε να επισημαίνονται το προβαλλόμενο αποσπασματικό μέρος αντί του παραθεωρούμενου ή αποσιωπούμενου οργανικού όλου, οι εξαιρέσεις αντί του κανόνα, οι από αγάπη για το έθνος φαναριώτικοι διπλωματικοί ελιγμοί από τους κυρίους εθνικούς στόχους.
Ο κ. Δήμου αγνοεί ή θέλει να αγνοεί τη μεγάλη προσφορά της Εκκλησίας στον αγώνα του ’21. Συγκεκριμένα αγνοεί:
1. Ότι η Εκκλησία τόσο κατά την πρώιμη περίοδο της Τουρκοκρατίας όσο και κατά τη δεύτερη πρωτοστάτησε στη διατήρηση της ελληνικής παιδείας. Στους καταλόγους των ελληνικών σχολείων και των Ελλήνων λογίων τα 2/3 και πλέον των δασκάλων ήταν ιερωμένοι.
Μονάχα ο Κοσμάς ο Αιτωλός, που υπήρξε το μεγαλύτερο κεφάλαιο της φυλής μας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η επιφανέστερη λαοπαιδευτική και νεοπατερική μορφή της νεοελληνικής εθνότητας και ο επιβλητικότερος λαϊκός αναγεννητής των τελευταίων χρόνων της σκλαβιάς, ίδρυσε περισσότερα από διακόσια κοινά, σημερινά δημοτικά σχολεία, και τριάντα ελληνικά, σημερινά γυμνάσια, πραγματικός άθλος για την εποχή εκείνη!
Το 1593 ο Πατριάρχης Ιερεμίας Β’ ο Τρανός συγκαλεί σύνοδο κατά την οποία αποφασίζεται να φροντίσουν οι ορθόδοξοι Μητροπολίτες να ιδρύσουν σχολεία. Θυμίζω στον κ. Δήμου τι έλεγαν για την προσφορά της Εκκλησίας στον τομέα της παιδείας ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ο Αδαμάντιος Κοραής, ο κατεξοχήν εκφραστής του ευρωπαϊκού διαφωτισμού στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, τόνιζε: «Εις την Εκκλησίαν ως εις κοινήν μητέρα είναι το Γένος προσκεκολλημένον και δια την θρησκείαν και δια την μητρικήν φροντίδα, την οποία δείχνει καθ’ ημέραν υπέρ της παιδείας του Γένους».
Τα ίδια τόνιζε και ο Ιωάννης Καποδίστριας: «Αν τα σχολεία ευδοκιμούσι πολλαχού της Ελλάδος τούτο συμβαίνει, διότι ευρίσκονται υπό την αιγίδα της Εκκλησίας και μόνον διά τούτο η Πύλη σέβεται αυτά».
2. Πολύς λόγος γίνεται στο άρθρο του κ. Δήμου για τον διαφωτισμό και την πολεμική της Εκκλησίας σ’ αυτόν. Δεν έχει καθόλου δίκαιο. Στις νέες εξ εσπερίας ιδέες η Εκκλησία κράτησε μια θαυμαστή ισορροπία ανάμεσα στις ακρότητες του στείρου συντηρητισμού και του άκριτου και καταλυτικού φιλελευθερισμού. Γι αυτό και ήταν παρούσα και στη δεύτερη φάση την αναγεννητική. Χωρίς να είναι αντίθετη με τις σπουδές στην Εσπερία, άσκησε δικαιολογημένη κριτική σε όσους επιχείρησαν την αποδέσμευση από την υγιή εκκλησιαστική παράδοση, περιφρονώντας τον ζωντανό ορθόδοξο πατερικό διαφωτισμό που στήριξε το Γένος για να μην επέλθει ο φυσικός και πνευματικός του αφανισμός.
Από τους κόλπους της Εκκλησίας εκπηδούν προσωπικότητες που πρωτοπόρησαν στην υπεράσπιση φιλελευθέρων ιδεών και έγιναν φορείς των ιδεολογιών ρευμάτων που κυκλοφορούσαν στην εποχή τους. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον Μεθόδιο Ανθρακίτη, κορυφαία μορφή της νεοελληνικής αναγέννησης, που εργάστηκε για τον εκσυγχρονισμό της παιδείας. Ήταν ο πρώτος που δίδαξε συστηματικά στην Ελλάδα μαθηματικά με νέο επιστημονικό πνεύμα καθώς και νέες φιλοσοφικές θεωρίες, που κυριαρχούσαν τότε στη Δύση. Ο Ευγένιος Βούλγαρις και ο Νικηφόρος Θεοτόκης γίνονται οι εισηγητές των θετικών επιστημών στην Ελλάδα. Επίσης αναφέρουμε ενδεικτικά και άλλους κληρικούς, των οποίων το εκπαιδευτικό και αναγεννητικό έργο υπήρξε αξιόλογο, όπως τον Νεόφυτο Δούκα, τον Άνθιμο Γαζή, τον Γρηγόριο Κωνσταντά, τον Θεόκλητο Φαρμακίδη, τον Διονύσιο Πύρρο, τον Νεόφυτο Βάμβα, τον Κωνσταντίνο Οικονόμο κ.α. Πρόκειται για κληρικούς, που διευθύνουν τα σχολεία στις περισσότερες περιοχές του Ελληνισμού και είναι συγγραφείς δεκάδων έργων, που αναφέρονται όχι μόνον σε εκκλησιαστικά, αλλά και σε άλλα ζητήματα.
3. Πώς τολμάει ο κ. Δήμου να λέγει ότι «αν είχαμε ακολουθήσει τα κηρύγματα της Εκκλησίας, δε θα είχαμε ποτέ επαναστατήσει» όταν η Εκκλησία έχει να παρουσιάσει από όλα τα κλιμάκια της ιεραρχίας μάρτυρες και αγωνιστές; Αγνοεί ή θέλει να αγνοεί ο αρθρογράφος τα επαναστατικά κινήματα του Διονυσίου Φιλοσόφου, που βρήκε μαρτυρικό θάνατο στα Ιωάννινα. Τον Μητροπολίτη Κεφαλληνίας Τιμόθεο Τυπάλδο, που συγκρότησε τον ιζ’ αι. επαναστατικό σώμα με 150 κληρικούς. Τον παπαΘύμιο Βλαχάβα, αρχηγό των αρματολών στα Χάσια, που βρήκε τραγικό θάνατο από τον Αλή Πασά στα Ιωάννινα. Τον Σαλώνων Ησαΐα που κήρυξε την επανάσταση στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά Βοιωτίας. Τον ιερομόναχο Σεραφείμ που ηγήθηκε της Επαναστάσεως των Αγραφιωτών. Τους μοναχούς του Αγίου Όρους καθώς και τους διακόσιους μοναχούς της Νέας Μονής Χίου, που εσφάγησαν κατά την καταστροφή της Νίσου. Όπως γράφει ο Γάλλος πρόξενος Πουκεβίλ, οι Τούρκοι θανάτωσαν ένδεκα Πατριάρχες και εκατό περίπου Επισκόπους. Σε έξι χιλιάδες ανεβάζει τους θανατωθέντες λειτουργούς της Εκκλησίας.
Γιατί κ. Δήμου αγνοείτε το μεγάλο κεφάλαιο των Ελλήνων νεομαρτύρων, οι οποίοι στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς ανέκοψαν το κύμα του εξισλαμισμού και αποφεύχθηκε με αυτόν τον τρόπο ο εκτουρκισμός;
Σας θυμίζω ότι οι νεομάρτυρες έγιναν σύμβολα αντιστάσεως του λαού, στέριωσαν την πίστη των ραγιάδων και έδωσαν ελπίδες καινούργιας ζωής.
Το πνεύμα της αυτοθυσίας τους παραδειγμάτιζε το λαό, τόνωνε το φρόνημά του και γιγάντωνε την εθνική του συνείδηση. Απετέλεσαν μόνιμη ενθαρρυντική δύναμη για του εθνομάρτυρες και τους λοιπούς εθνικούς αγωνιστές.
Για τον καθηγητή Απόστολο Βασιλόπουλο ήταν οι αντιστασιακοί των χρόνων της σκλαβιάς. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον εκ Μετσόβου νεομάρτυρα Νικόλαο, που κάηκε πάνω στη φωτιά στην κεντρική αγορά των Τρικάλων, τον νεομάρτυρα Δημήτριο από τη Σαμαρίνα της Πίνδου, που μαρτύρησε με το φρικτό μαρτύριο του εντοιχισμού στην αυλή του Αλή Πασά στα Ιωάννινα, και τον νεομάρτυρα Γεώργιο από το Τσούρχλι των Γρεβενών, που απαγχονίστηκε στην κεντρική πύλη του κάστρου των Ιωαννίνων.
Συνιστώ στον κ. Δήμου να διαβάσει το έργο «Πίστις» του μοσχοπολίτη ιερομονάχου Νεκταρίου Τέρπου, που ήλεγξε κατά πρόσωπο τους τυράννους και έκανε ανοιχτή αντίσταση κατά της αρχής. Ένα έργο που γνώρισε τις περισσότερες εκδόσεις μετά από του Θούριο του Ρήγα, τόνωσε το φρόνημα του λαού και τον προετοίμασε για το μεγάλο γεγονός της εθνική αντιστάσεως.
Γενικά είναι πολύ άδικη η επίθεση του κ. Δήμου στην Εκκλησία, ότι πρόδωσε τον αγώνα του ’21.
Αν είχε να κατηγορήσει κανείς την εκκλησία θα έλεγε με το στόμα του Γιάννη Συκουτρή ότι «πολλάκις τον τελείως δευτερογενή δι’ αυτήν εθνικόν σκοπόν έθεσε υπεράνω του καθαρώς θρησκευτικού και του ιδίου της ως οργανισμού αυτοτελούς συμφέροντος».
Κλείνοντας τη σύντομη αυτή παρέμβασή μου θα του υπενθυμίσω τα όσα είπε ο σοφός νομομαθής Νικ. Σαρίπολος στη Β’ Εθνοσυνέλευση του 1864: «Εσώθημεν δια της Εκκλησίας».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου