Στον συριακό λαβύρινθο ο Ερντογάν

Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου από την Καθημερινή 

«Ο διεθνής συνασπισμός (των Αμερικανών) δεν κάνει τίποτα για μας στο Αφρίν. Επομένως, προτιμάμε το καθεστώς Ασαντ από τους Τούρκους». Με αυτά τα λόγια ο Ιλάμ Αχμεντ, στέλεχος του κουρδικού κόμματος PYD, που ελέγχει το 25% του συριακού εδάφους, δικαιολογούσε την περασμένη Δευτέρα μια πολύ δύσκολη επιλογή: την απόφαση των Κούρδων να καλέσουν τον κυβερνητικό στρατό στο πολιορκημένο από τους Τούρκους Αφρίν, ώστε να αποτρέψουν την άλωσή του μέσα σε λουτρό αίματος. Την επομένη, συριακή πολιτοφυλακή που μάχεται στο πλευρό του κυβερνητικού στρατού μπήκε όντως στο Αφρίν, περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση για τον τουρκικό στρατό εισβολής.
Ολα δείχνουν ότι η επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας», που μπαίνει σήμερα στην έκτη εβδομάδα της, καρκινοβατεί. Αν και η Αγκυρα επιστράτευσε δύο ταξιαρχίες της,
80 μαχητικά αεροπλάνα και 25.000 μισθοφόρους του λεγόμενου «Ελεύθερου Συριακού Στρατού», δεν είχε καταφέρει μέχρι χθες να καταλάβει παρά λίγα μόνο χωριά στο δύσβατο, ορεινό περιβάλλον, μακριά από την ιστορική πόλη του Αφρίν. Τα φέρετρα με τις σορούς Τούρκων στρατιωτών πυκνώνουν, απειλώντας να μεταστρέψουν το πολιτικό κλίμα στο εσωτερικό της Τουρκίας, εις βάρος της κυβέρνησης Ερντογάν.

Η επίσκεψη Τίλερσον

Εξίσου προβληματική εμφανίζεται η θέση της Τουρκίας στο πολιτικό επίπεδο. Οι ελπίδες για εκτόνωση της έντασης με τις ΗΠΑ κατά την επίσκεψη του Ρεξ Τίλερσον στην Αγκυρα, την περασμένη εβδομάδα, διαψεύστηκαν – η γλώσσα του σώματος στη συνάντηση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών με τον Ταγίπ Ερντογάν ήταν αδιάψευστη. Ρεπορτάζ της φιλοκυβερνητικής Sabah ανέφερε ότι η Αγκυρα αξίωσε από τις ΗΠΑ να εκδιώξουν την κουρδική πολιτοφυλακή YPG από την πόλη Μανμπίτζ και να αναθέσουν την ασφάλεια της πόλης σε κοινή αμερικανοτουρκική δύναμη. Ωστόσο, ο Τίλερσον δεν υιοθέτησε την πρόταση, με αποτέλεσμα το ενδεχόμενο στρατιωτικής ρήξης ΗΠΑ – Τουρκίας στο Μανμπίτζ να συνεχίζει να αιωρείται στην ατμόσφαιρα.
Σε αυτό το φόντο, εύλογο είναι να σκεφτεί κανείς ότι οι Ρώσοι, βρίσκοντας την Τουρκία σε θέση αδυναμίας, άφησαν τον Ασαντ να στείλει μία έστω μικρή δύναμη υποστήριξης στους Κούρδους για να πιέσουν την Αγκυρα να έρθει σε κάποια συνδιαλλαγή με τη Δαμασκό. Ωστόσο, η κουρδική ηγεσία δεν συμμερίζεται αυτή την εκτίμηση.
«Το συριακό καθεστώς και η Ρωσία έχουν διαφορετικές θέσεις για το Αφρίν: η Ρωσία εμπόδισε κατ’ επανάληψη να έρθουν δυνάμεις του καθεστώτος στο Αφρίν», υποστηρίζει ο Αλντάρ Χαλίλ, στέλεχος της κουρδικής διοίκησης στη βόρεια Συρία.
Οπως μας αποκάλυψε ο Ιεμπραχήμ Μουσλέμ, επικεφαλής της διπλωματικής αντιπροσωπείας του PYD στην Ευρώπη, αντιπροσωπεία του YPG επισκέφθηκε τη Μόσχα λίγο πριν εκδηλωθεί η τουρκική εισβολή. «Οι Ρώσοι μάς πρότειναν να παραδώσουμε το Αφρίν στον Ασαντ – όχι μόνο τον έλεγχο των συνόρων με την Τουρκία, αλλά όλη τη διοίκηση της περιοχής μας, δηλαδή να εκθεμελιώσουμε τη δημοκρατική, λαϊκή επανάσταση που διεξάγουμε στα εδάφη μας. Δεν το δεχθήκαμε και ακολούθησε η τουρκική επίθεση. Ρώσοι και Ασαντ εξασφάλισαν, σε αντάλλαγμα, την ανοχή της Τουρκίας στις φονικές επιδρομές του κυβερνητικού στρατού για την ανακατάληψη της ανατολικής Γούτα και μέρους του Ιντλίμπ από τους αντικαθεστωτικούς. Παρόμοια συναλλαγή είχε γίνει το 2016, όταν άφησαν τους Τούρκους να εισβάλουν εναντίον μας στην Τζαραμπλούς και στο Αλ Μπαμπ, με αντάλλαγμα το Χαλέπι».
Τι συμβαίνει, όμως, πραγματικά στο Αφρίν; Επειτα από τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ερντογάν δήλωσε ότι η δύναμη που μπήκε στο Αφρίν δεν ανήκε στον συριακό στρατό, αλλά προερχόταν από ανεξέλεγκτους «σιίτες τρομοκράτες». Να τον πιστέψουμε;
«Η αλήθεια είναι ότι εμείς, το PYD, καλέσαμε τον στρατό του Ασαντ να έρθει και να υπερασπίσει τα σύνορα του Αφρίν», μας λέει ο Ιεμπραχήμ Μουσλέμ. «Η Δαμασκός μάς έστειλε μια πολιτοφυλακή που ναι μεν δεν εντάσσεται τυπικά στον κυβερνητικό στρατό, αλλά δρα στο πλευρό του και υπό τις διαταγές του. Η πολιτοφυλακή στελεχώνεται από άνδρες δύο σιιτικών χωριών που γειτονεύουν με το Αφρίν και φοβούνται ότι θα γίνουν στάχτη αν αλωθεί η περιοχή μας από τους Τούρκους και τους τζιχαντιστές μισθοφόρους τους».
Αν και ο Κούρδος εκπρόσωπος αναγνωρίζει ότι η μικρή δύναμη των πολιτοφυλάκων δεν θα κάνει τη διαφορά στο πεδίο της μάχης απέναντι στον συντεταγμένο τουρκικό στρατό, τονίζει την πολιτική σημασία της: «Με το να παραταχθούν στα σύνορα υψώνοντας τη συριακή σημαία επιβεβαιώνουν ότι οι Κούρδοι δεν αμφισβητούν την ενότητα του συριακού κράτους. Τώρα η Ρωσία, που είναι σύμμαχος του Ασαντ και επιθυμεί την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, είναι υποχρεωμένη να μας προστατεύσει αν μη τι άλλο από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς, κλείνοντας τον εναέριο χώρο στα τουρκικά μαχητικά αεροπλάνα».

Υπερεκτίμηση

Ρεαλιστικός στόχος ή ευσεβής πόθος; «Οι Κούρδοι του PYD-YPG μάλλον υπερεκτιμούν την ικανότητα μιας συμβολικής δύναμης να φρενάρει την τουρκική εισβολή», εκτιμά ο Νόα Μπόνσεϊ από το International Crisis Group. Πάντως, ο Ερντογάν επιμένει ότι η μαζική εισβολή τουρκικών στρατευμάτων στην ίδια την πόλη του Αφρίν βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, παρόλο τον κίνδυνο να εγκλωβίσει τους Τούρκους σε έναν πολύνεκρο πόλεμο δρόμο τον δρόμο, τετράγωνο το τετράγωνο, σπίτι το σπίτι, για τον οποίο οι Κούρδοι προετοιμάζονται εδώ και χρόνια.
Σε αυτό το εξαιρετικά θολό τοπίο, όπου τα μέτωπα και οι συμμαχίες αναδιατάσσονται με κινηματογραφικές ταχύτητες, η Ρωσία, πραγματικός κυρίαρχος του παιχνιδιού στα δυτικά του Ευφράτη, φαίνεται ότι φιλοδοξεί να αξιοποιήσει τη σύγκρουση Κούρδων – Τούρκων με διπλό στόχο: να αποσπάσει τους πρώτους από τη συμμαχία τους με τις ΗΠΑ και να ωθήσει τους δεύτερους σε συνεννόηση με τον Ασαντ. Μια συμβιβαστική, ρωσικής έμπνευσης λύση για το Αφρίν θα μπορούσε να προβλέπει την απόσυρση των κουρδικών δυνάμεων από τα τουρκικά σύνορα και τον έλεγχο των τελευταίων από τον συριακό στρατό, με παράλληλη διατήρηση ενός καθεστώτος αυτονομίας στο εσωτερικό των κουρδικών εδαφών. Τίποτα δεν δείχνει για την ώρα, όμως, ότι η κυβέρνηση Ερντογάν βρίσκεται κοντά στο να αποδεχθεί οτιδήποτε άλλο πέρα από το οριστικό ξεκαθάρισμα των λογαριασμών με τους Κούρδους.

Οι ΗΠΑ χρειάζονται την Τουρκία

Παρά την ένταση που χαρακτηρίζει αυτή την εποχή τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, η Αμερική δεν έχει την πολυτέλεια να αποξενωθεί από την Τουρκία, υποστηρίζει ο διευθυντής της Hurriyet Daily News, Μουράτ Γετκίν. Παραπέμποντας σε πρόσφατη ομιλία του Ρεξ Τίλερσον στο Στάνφορντ, εκτιμά ότι οι ΗΠΑ εννοούν να μείνουν στη Συρία και μετά την ήττα του Ισλαμικού Κράτους, διατηρώντας τον έλεγχο του τμήματος της χώρας που βρίσκεται ανατολικά του Ευφράτη – αφού το δυτικό τμήμα, όπου βρίσκονται οι μεγαλύτερες πόλεις, θα ελέγχεται βασικά από τον Ασαντ και τους Ρώσους. Για τον λόγο αυτό σκοπεύουν να αξιοποιήσουν τη συμμαχία με τους Κούρδους. Ωστόσο, η Τουρκία είναι πολύ πιο ισχυρή και αξιόπιστη δύναμη, ως σύμμαχος των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν, από μια κουρδική πολιτοφυλακή, υποστηρίζει ο Γετκίν. Επιπλέον, υπενθυμίζει ότι το ΝΑΤΟ θα αναθεωρήσει τη συνολική στρατηγική του στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουλίου, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στο βόρειο τμήμα του, απέναντι στη Ρωσία, αλλά και στο νοτιοανατολικό, στη Μεσόγειο – στόχοι που δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς ενεργό τουρκική συμμετοχή. Το ερώτημα για την Αθήνα είναι αν οι Αμερικανοί θα μπορούσαν να αποζημιώσουν την Αγκυρα για κάποιους δύσκολους συμβιβασμούς στο Συριακό με ανοχή στις τουρκικές προβολές ισχύος στο Αιγαίο και στην Κύπρο.