Περί Δωσιλογισμού

του Διονύση Φιτσάλου

Από την αρχή της κρίσης χρέους το 2010 και την ένταξη της χώρας στο "μηχανισμό βοηθείας", επανεμφανίστηκε -σχεδόν μετά από 70 χρόνια από τη λήξη του ΄Β παγκοσμίου πολέμου- η χρήση του όρου "δωσίλογος", για να αποδώσει αφενός ευθύνες εσχάτης προδοσίας στο πολιτικό προσωπικό που συνυπέγραψε την είσοδο αλλά και παραμονή της χώρας στα μνημόνια και αφετέρου να προσδώσει την ιδιότητα του "εχθρού" και .."κατακτητή" στην Τρόικα-Θεσμό, η οποία και αποτελεί τον κύριο εκφραστή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στη χώρα μας. Η χιτλερικής έμπνευσης ευρωπαϊκή ολοκλήρωση βρίσκει αντιμέτωπη τη μεγαλύτερη μερίδα των λαών της Ευρώπης -και δη της Ελλάδας- η οποία βιώνει καθημερινά τον οικονομικό της στραγγαλισμό σε βαθμό εξόντωσης.

Αντίθετα μια μειοψηφία η οποία περιλαμβάνει και το σύνολο της ελληνικής αστικής τάξης, δεν δέχεται τον όρο αυτό με την πρόφαση ότι είναι υπερβολικός και αναχρονιστικός, ενώ παράλληλα αρνείται να δεχθεί την Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύγχρονο κατακτητή. Γι’ αυτή την μειοψηφία με επικεφαλής την... αστική διανόηση, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι είτε μια φυσική κοινωνική εξέλιξη της Ευρώπης είτε μια κατάσταση η οποία -ανεξάρτητα αν είναι επιθυμητή ή όχι- δε γίνεται να ανατραπεί αφού πρόκειται για επιθυμία των "Ισχυρών".

Ακόμα και αν δεχτούμε όμως, την προσέγγιση αυτή για τα τεκταινόμενα, αυτό δεν αλλάζει το δόκιμο της χρήσης του όρου δωσίλογος. Αν ανατρέξουμε στις προθέσεις των δωσιλόγων της Κατοχής και στην προσέγγιση τους για τη Νέα Τάξη Πραγμάτων των Ναζί, θα δούμε πολλές ομοιότητες με την νοοτροπία των σύγχρονων αστών και των απολογητών τους.

Η Έρση Χατζημιχάλη, κόρη του Πλάτωνα Χατζημιχάλη- κατοχικού υπουργού Εθνικής Οικονομίας- αναφέρει τα εξής λίγο πριν την ανάληψη καθηκόντων του πατέρα της: « Ένα καλό μεσημέρι, μία η ώρα, καθόμασταν οι δυο μας (εννοεί τη μητέρα της Αγγελική) στο εργαστήρι. Ανοίγει η πόρτα. Ήταν ο Πλάτων. Φαινόταν πως ήταν σε ευχάριστη διάθεση, όταν μας ανήγγειλε "Καινούρια τάξις πραγμάτων!" [...] Μας λέει λοιπόν ο πατέρας μου: « Σχηματίζεται κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Τσολάκογλου" και πως του πρότειναν να γίνει υπουργός Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας, ο Νίκος ο Λούβαρις θα γινόταν υπουργός Παιδείας, ο Λογοθετόπουλος υπουργός Υγείας. Μας είπε ακόμα πως είχαν δεχτεί! Μείναμε άφωνες! Αφού συνήλθε η Αγγελική, βρήκε τη φωνή της: "Πλάτων, τι πας να κάνεις, είναι κυβέρνηση των Γερμανών". "Σώπα, εσύ δεν καταλαβαίνεις, θα βοηθήσουμε τον τόπο, θα βοηθήσουμε τους Έλληνες, είναι μια νέα τάξη πραγμάτων σου λέω". Φοβήθηκα πως η Αγγελική θα λιποθυμούσε. Ήταν άσπρη σα χαρτί. Σηκώθηκε, πήγε μπροστά του, γονάτισε στα πόδια του: "Πλάτων, μην το κάνεις αυτό", ικέτευσε. Εκείνος την κοίταξε γονατιστή στα πόδια του και χωρίς δισταγμό: "Δεν καταλαβαίνεις", επανέλαβε.»(1)

Ο Λογοθετόπουλος (υπουργός Πρόνοιας και Εθν. Παιδείας καθώς και αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση Τσολάκογλου και μετέπειτα πρωθυπουργός στη 2η κατοχική κυβέρνηση) παρά την αδιαμφισβήτητη Γερμανοφιλία του - καθότι υπήρξε πρόεδρος του Ελληνογερμανικού Συνδέσμου- υπάρχουν μαρτυρίες ότι χρησιμοποίησε αυτούς του δεσμούς του και αυτές τις αντιλήψεις του, για να χρησιμεύσει ως καλοπροαίρετος ενδιάμεσος με τους κατακτητές. Ο ζωγράφος Περικλής Βυζάντιος αναφέρει ένα διάλογο που είχε με το Λογοθετόπουλο το Δεκέμβρη του '41: «Τον ρώτησα πως βλέπουν οι Γερμανοί τις επιχειρήσεις στη Ρωσία. "Πως τις βλέπουν; Όπως είναι. Τραβιούνται πιο πίσω, να περάσει ο χειμώνας, για να ξαναεπιτεθούν την άνοιξη. Εγώ ,μας είπε, νομίζω ότι τρελάθηκε όλη η Ελλάς να πιστεύει ότι είναι δυνατόν να νικηθεί η Γερμανία." Του είπα πως αυτό είναι και η μόνη παρηγοριά μας, γιατί μόνο έτσι θα απελευθερωθούμε. "Με προσβάλλετε, μου λέει, αν νομίζετε ότι θα ελάμβανα μέρος στην Κυβέρνηση, χωρίς να είμαι βέβαιος πως η Ελλάς θα εξέλθει ακέραια μετά τη νίκη της Γερμανίας. Η Γερμανία ούτε τη Βουλγαρία συμπαθεί, ούτε είναι ενθουσιασμένη με την Ιταλία, ώστε να καταστρέψει την Ελλάδα. Απεναντίας η Ελλάς, που είναι ναυτικό κράτος, θα της είναι στο μέλλον χρησιμότατη- αλλά που αφήνει η αγγλική προπαγάνδα...." -Καλά κύριε Πρόεδρε, αλλά τι θα μας ωφελούσε αυτή τη στιγμή μια συναδέλφωση με τη Γερμανία; To πολύ να μας επιστράτευε για τα χιόνια της Ρωσίας. - Δε λέω για τώρα, μου απάντησε, αλλά για το γελοίο το Μεταξά που είπε το ΟΧΙ χωρίς να σκεφτεί.» (2) Ο Λαίρντ Άρτσερ, γράφει γι’ αυτόν στο Βαλκανικό Ημερολόγιο 1934 - 1941: «[15 Ιουνίου].... Ο Λογοθετόπουλος μου είπε χθες, ότι ακόμα και με το σταγονόμετρο του δελτίου που ισχύει τώρα, υπάρχουν αποθέματα ψωμιού για δέκα μόνο μέρες. Δεν γνωρίζει τι μέρος της φετινής εσοδείας, αν και νομίζει πως, τώρα που οι περισσότεροι Γερμανοί έφυγαν, οι Ιταλοί έχουν κάθε διάθεση να κατευνάσουν τον λαό. Ο Λογοθετόπουλος ήταν η τέλεια εικόνα του ανθρώπου που είχε χάσει εντελώς τις ψευδαισθήσεις του για έναν πρώην φίλο, τη Γερμανία.»(3)

Καταλαβαίνουμε λοιπόν μέσα από αυτά τα παραδείγματα της ιστορίας, πως οι δωσίλογοι της Κατοχής, λάμβαναν μέρος στις κατοχικές κυβερνήσεις , όχι εξαιτίας των ιδεολογικών τους ταυτίσεων με τους Ναζί, ούτε κάποιας ανθελληνικής ιδιοσυγκρασίας, αλλά λόγω της ξενόδουλης φύσης της τάξης τους, που ήθελε την Ελλάδα αναπόσπαστο κομμάτι κάποιας συμμαχίας ισχυρών κρατών, είτε αυτή σχετιζόταν, τότε, με το Ηνωμένο Βασίλειο , είτε με τον Άξονα. Υποτιμούσαν την αγωνιστική διάθεση του ελληνικού λαού που αποδεικνυόταν πάντα έτοιμος να υπερασπιστεί βωμούς και εστίες, σε αντίθεση με αυτούς που προσπαθούσαν να διατηρήσουν την τάξη -ώστε να παραμείνουν αλώβητοι- μέσω μιας "επωφελούς συμφωνίας" με τον κατακτητή. Και όταν πια η τάξη τους δια των γερμανόφιλων και ιταλόφιλων αντιπροσώπων της έπεσε έξω για την έκβαση του πολέμου, τη σκυτάλη ξαναπήραν οι αγγλόφιλοι για να μας ξαναεπιβάλλουν την αγγλοκρατία και να κρατήσουν δέσμιο των συμφερόντων τους το λαό και τη χώρα του.

Αυτή τη θέση υπερασπιζόταν τόσο από την εποχή της επανάστασης όσο και σήμερα το κυρίαρχο πολιτικό σκηνικό. Όλοι του οι αντιπρόσωποι πολεμούσαν και πολεμούν οργίλως κάθε τοποθέτηση ή ενέργεια που θέλει την Ελλάδα ανεξάρτητη από τους δυνάστες της. Έτσι και σήμερα, γι’ αυτούς η αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρώ ισοδυναμεί με καταστροφή και εθνική τραγωδία. Ως ένα βαθμό πάντως , σ' αυτό ενυπάρχει μια αλήθεια, καθότι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο αυτοί θα μετρούν τις ζημιές τους, αλλά θα είναι και οι μόνοι.

(1)Έρσης Χατζημιχάλη, Περίπατος με την Αγγελική, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1999, σελ. 221 - 225

(2) Η Ζωή ενός Ζωγράφου, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 1994, σελ. 227 - 228, εγγραφή 20 Δεκεμβρίου 1941

(3) Λ. Άρτσερ, Βαλκανικό Ημερολόγιο (1934 - 1941) εκδ. Βιβλιοπωλείου της Εστίας, Αθήνα 1993