O άνθρωπος γίνεται αυτό στο
οποίο προσηλώνεται [363]. Η προσήλωσή του στην κτίση, είτε αυτή είναι τα
πράγματα είτε οι αισθήσεις είτε ακόμη και ο ίδιος του ο εαυτός, τον
κάνουν, όπως είναι η κτίση, ευτελή και πρόσκαιρο και υποδουλώνεται στα
πάθη, δηλαδή στην πλήρη ετερονομία.
Κατά τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης, αυτό
οφείλεται στην απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, που φέρνει ως
αποτέλεσμα την συνεχή ασχολία με τον ενάντιο, δηλαδή τον διάβολο [364]. Η
ελευθερία από τα πάθη επιτυγχάνεται μόνο με την προσήλωση στην ίδια την
ελευθερία, τον Θεό. Γιατί, όποιος δεν είναι μαζί Του, είναι οπωσδήποτε
εναντίον Του [365]. Ο καλύτερος τρόπος για να προσηλωθεί ο άνθρωπος στον
Θεό είναι η προσευχή.
Μάλιστα, η προσήλωση αυτή δεν
περιορίζεται σε επιμέρους ανθρώπινες εκδηλώσεις, αλλά περιλαμβάνει όλο
του το είναι. Αληθινή προσευχή είναι η ελεύθερη και απόλυτη
αυτοεγκατάλειψη του ανθρώπου στο θέλημα του Θεού [365]. Ο άνθρωπος δεν
προσεύχεται καθαρά όταν δεν έχει διάθεση υπακοής, ούτε κι όταν επιθυμεί
να ικανοποιηθεί το θέλημά του, παρά του Θεού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο
εγκλωβίζεται στον εαυτό του και υπόκειται στην ετερονομία των παθών του.
Αληθινή αυτονομία μπορεί να υπάρξει μόνο με την ολοκληρωτική
αυτοπροσφορά μιας ελευθερίας σε μία άλλη [367]. Κατά τον άγιο Ιωάννη
Σιναΐτη,«η προσευχή, ως προς την ποίοτητά της, είναι συνουσία και ένωσις
του ανθρώπου με τον Θεόν» [368]. Με την προσευχή γίνεται η ένωση του
ανθρώπου με τον Θεό, η οποία δεν είναι δυνατή χωρίς την αγάπη. Δεν
γίνεται να ενωθεί ο άνθρωπος με τον Θεό, εφόσον δεν Τον αγαπά. Επομένως,
η προσευχή συνδέεται άρρηκτα με την αγάπη και, κατά τον γεροντα
Αιμιλιανό, «έχουν τόση σχέση, ώστε το ένα να σημαίνει το άλλο» [369].
Όταν αγαπάς κάποιον, τον σκέφτεσαι συνέχεια και θέλεις να είσαι συνέχεια
μαζί του. Έτσι και στην προσευχή, ο άγιος έλκεται από θείο έρωτα και
επιθυμεί να ενωθεί με τον Θεό [370], κάτι το οποίο καταξιώνει την
ελευθερία του, όπως θα δούμε παρακάτω.
Η πλειονότητα των ανθρώπων θεωρεί την
προσευχή σαν κάτι υποτιμητικό που, όταν το κάνεις, χάνεις την
αξιοπρέπειά σου. Γι αυτό το λόγο η προσευχή σπανίζει στις μέρες μας,
λόγω της υποδούλωσής μας στα πρόσκαιρα πράγματα του κόσμου. Επειδή οι
αισθήσεις μας ικανοποιούνται απ’ τα πράγματα του κόσμου, η καρδιά μας
εύκολα κλίνει προς την πρόκαιρη απόλαυση της ηδονής. Αυτό το φαινόμενο
θα το ονομάζαμε άγνοια του Κτίστου των πραγμάτων, λατρεία της κτίσης
παρά τον Κτίσαντα, γνώση και προσήλωση στην αποκλειστικά και μόνο δια
των αισθήσεων αντιληπτή πραγματικότητα. Ξεχνάμε ότι όλα τα πράγματα
έχουν αρχή στο είναι, άρα έχουν και τέλος κι ότι όλα έλαβαν ύπαρξη απ’
τις δημιουργικές ενέργειες του Θεού. Το περιεχόμενο της προσευχής του
αγίου είναι, εκτός των άλλων, και η ευχαριστία και η δοξολογία για όλα
όσα δώρησε ο Θεός στον άνθρωπο. Λόγω ταπεινοφροσύνης, αναγνωρίζει ότι το
ίδιο του το είναι είναι δοσμένο σ’ αυτόν [371] απ’ τον Θεό και
αισθάνεται ότι Του οφείλει ακόμη και την ίδια του την ελευθερία.
Άλλες φορές, το περιεχόμενο της
προσευχής είναι να δοθεί στον άνθρωπο η χάρη και το έλεος του Θεού. Η
αδυναμία του ανθρώπου όμως να ταπεινωθεί και να ζητήσει καθαρώς την θεία
χάρη, δείχνει την έλλειψη αγάπης και την ανικανότητα για άνοιγμα της
καρδιάς. Προτιμάει να παραμείνει συνδεδεμένος με τον εαυτό του, με την
κρίση του, την διάνοιά του, με τα πάθη και τις επιθυμίες του και δεν
ανοίγεται για να μπει στη ζωή του ο Θεός. Αντιθέτως, προσπαθεί να κάνει
τον Θεό να συμβαδίσει με τα δικά του μέτρα, παραμένοντας έτσι σε ατελή
κατάσταση. Σ’ αυτήν την περίπτωση, η προσευχή εκλαμβάνεται ως ετερόνομο
στοιχείο, διότι λόγω της έπαρσης του ανθρώπου, η παρουσία του ταπεινού
Θεού τού φαίνεται βάρος κι ότι θα του περιορίσει την ελευθερία. Έτσι, ο
άνθρωπος προσεύχεται (αν προσεύχεται) από συνήθεια και θεωρεί την
προσευχή ως αγγαρεία. Παραμένει κλεισμένος στον εαυτό του κι αδυνατεί να
συνάψει αληθινές σχέσεις αλληλοπεριχώρησης και αγάπης με άλλους
ανθρώπους. Δεν υπάρχει εδώ αληθινή αγάπη, η οποία απευθύνεται από μία
προσωπική ύπαρξη σε μία άλλη, αλλά μάλλον φιλαυτία. Η προσευχή δηλαδή
χρησιμοποιείται για την εξυπηρέτηση ανθρώπινων αναγκών κι όχι επειδή
υπάρχει ο ερωτικός πόθος για αγαπητική ένωση, όπως παρατηρείται στους
αγίους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου