Λάθος η εξαίρεση του Αιγαίου από την επέκταση των χωρικών υδάτων

του Άγγελου Συρίγου από το slpress.gr 

 

Κατά την παράδοση-παραλαβή του υπουργείου Εξωτερικών ο απερχόμενος υπουργός Νίκος Κοτζιάς αναφέρθηκε (α) σε επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων ξεκινώντας από το Ιόνιο και (β) σε υιοθέτηση ευθειών γραμμών βάσεως και κλείσιμο κόλπων. Υπάρχουν πολλά σημεία που παραμένουν άγνωστα ως προς τον ακριβή σχεδιασμό. Πρέπει όμως να αναφερθούν κάποια σημεία:

Εδώ και πολλά χρόνια είμαστε η μοναδική χώρα του κόσμου που έχει χωρικά ύδατα 6 μιλίων. Όλες οι υπόλοιπες χώρες έχουν 12 μίλια. Ο λόγος που η Ελλάδα παραμένει στα 6 μίλια είναι πολύ απλά διότι σε περίπτωση επεκτάσεως, οι Τούρκοι απειλούν με πόλεμο. Επιπλέον, έχουν ντύσει με νομικό ένδυμα την απαίτησή τους να μην αυξηθούν τα ελληνικά χωρικά ύδατα στο Αιγαίο. Λένε ότι ολόκληρο το Αιγαίο είναι μια θάλασσα όπου επικρατούν «ειδικές περιστάσεις». Επομένως, δεν επιτρέπεται επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Το επιχείρημα είναι αστείο από πλευράς διεθνούς δικαίου. Σε όλο τον κόσμο έχουν αυξηθεί τα χωρικά ύδατα των κρατών σε 12 μίλια. Σε τελική ανάλυση, το Αιγαίο δεν μπορεί να έχει πιο στρατηγική σημασία από το θαλάσσιο στενό του Ορμούζ, από το οποίο περνά καθημερινώς ο μεγαλύτερος όγκος πετρελαίου προς τη Δύση. Το στενό του Ορμούζ ανήκει καθ’ ολοκληρίαν στα χωρικά ύδατα του Ιράν και του Ομάν. Όταν το Ιράν και το Ομάν επέκτειναν το 1978 τα χωρικά τους ύδατα στα 12 μίλια κανείς δεν εναντιώθηκε σε αυτή την κίνηση.
Έχοντας αυτά τα δεδομένα κατά νου, η επέκταση των χωρικών υδάτων είναι κατ’ αρχήν καλοδεχούμενη. Πρέπει, όμως, να γίνει σωστά. Η πρόταση για επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων σταδιακά, ξεκινώντας ως πρώτο βήμα το Ιόνιο (από τους Οθωνούς μέχρι τα Αντικύθηρα) είναι λανθασμένη. Επιβεβαιώνει ότι στο Αιγαίο ισχύουν οι «ειδικές περιστάσεις» των Τούρκων. Ούτε είναι σωστή η αντίληψη ότι σε πρώτο βήμα θα προχωρήσουμε στο Ιόνιο και σε δεύτερο βήμα θα πάμε και στο Αιγαίο. Λόγω των τουρκικών αντιδράσεων και πιέσεων, θα είναι δύσκολο να προχωρήσουμε μετά την πρώτη επέκταση στο Ιόνιο, σε άλλες επεκτάσεις σε άλλες περιοχές.
Το σωστό θα ήταν να υπάρξει με ένα μόνον βήμα επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο και μαζί κάπου στο Αιγαίο. Επί παραδείγματι, η επέκταση μπορεί να περιλαμβάνει ολόκληρη την Κρήτη ή ολόκληρη την Πελοπόννησο. Οι Τούρκοι δεν έχουν ποτέ διεκδικήσει θαλάσσιες περιοχές γύρω από την Κρήτη ή την Πελοπόννησο. Σίγουρα θα αντιδράσουν σε μία τέτοια επέκταση, αλλά δεν έχουν έδαφος να δημιουργήσουν επεισόδιο. Έτσι, όμως, αντιμετωπίζεται με ουσιαστικό τρόπο το επιχείρημά τους που λέει ότι δεν επεκτείνουμε χωρικά ύδατα οπουδήποτε στο Αιγαίο. Επομένως, ναι στην επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο μόνον εάν περιλαμβάνει και τμήμα του Αιγαίου.

Ευθείες γραμμές βάσης και κλείσιμο κόλπων

Το θέμα των γραμμών βάσεως αφορά στη διαχωριστική γραμμή μεταξύ ακτής και θάλασσας. Από εκείνο το σημείο που αποκαλείται «γραμμή βάσεως» αρχίζουν να μετρώνται όλες οι θαλάσσιες ζώνες (χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ) Το διεθνές δίκαιο δέχεται δύο μεθόδους υπολογισμού των γραμμών βάσεως.
• Η πρώτη ονομάζεται κανονική (ή φυσική) γραμμή βάσεως και ακολουθεί σε γενικές γραμμές πιστά τη φυσική ακτογραμμή.
• Η δεύτερη ονομάζεται ευθεία γραμμή βάσεως και χρησιμοποιείται σε περιοχές όπου βαθιές κολπώσεις ή συστάδες νησιών και σκοπέλων σε κοντινή απόσταση από τις ακτές, εμποδίζουν την πιστή παρακολούθηση της φυσικής ακτογραμμής. Η ευθεία γραμμή βασίζεται σε νοητές γραμμές που ενώνουν διάφορα σημεία της ακτογραμμής. Αφήνουν προς τη μεριά της ξηράς όλες εκείνες τις γεωγραφικές ιδιοτροπίες που εμποδίζουν την πιστή παρακολούθηση της ακτογραμμής. Δεν πρέπει να αφίστανται σημαντικά από τη γενική κατεύθυνση της ακτής.
Οι ευθείες γραμμές βάσεως δίνουν πολύ μεγαλύτερη δυνατότητα στο παράκτιο κράτος να επεκτείνει τις θαλάσσιες ζώνες του. Όσο πιο μακριά επιλεγούν από τις ακτές τα σημεία χαράξεως των συγκεκριμένων γραμμών, τόσο μεγαλύτερες περιοχές θα προσπορισθεί η χώρα που επιλέγει το συγκεκριμένο σύστημα, υπό τη μορφή χωρικών υδάτων, υφαλοκρηπίδας κλπ. Επίσης, το διεθνές δίκαιο δίνει το δικαίωμα να κλείσουν τα ανοίγματα των κόλπων με γραμμές που φθάνουν στα 24 ναυτικά μίλια.
Η Ελλάδα, τουλάχιστον από το 1936, ακολουθεί το παραδοσιακό σύστημα των κανονικών γραμμών βάσεως. Επίσης, δεν έχει κλείσει τους κόλπους της. Η πολυσχιδής ελληνική ακτογραμμή (από τις μεγαλύτερες στον κόσμο) δίνει τη δυνατότητα διαφορετικής χαράξεως των ευθειών γραμμών βάσεως. Προς τον σκοπό αυτό, το 1983 και το 1988 δύο επιτροπές εμπειρογνωμόνων κατέγραψαν τους διαφορετικούς τρόπους μετρήσεως των ευθειών γραμμών βάσεως και αναφέρθηκαν στα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των προτεινόμενων λύσεων. Ουδέποτε δόθηκε συνέχεια στο έργο εκείνων των επιτροπών.

Ταιριάζουν στην Ελλάδα

Η Τουρκία έχει από το 1964 θεσπίσει το σύστημα των ευθειών γραμμών βάσεως. Δεν είναι, όμως, βέβαιον ότι το χρησιμοποιεί. Πολλοί χάρτες που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι βασίζονται στη φυσική ακτογραμμή και όχι στις ευθείες γραμμές βάσεως.
Οι ευθείες γραμμές βάσεως ταιριάζουν στην ποικιλομορφία των ακτών της Ελλάδος. Η υιοθέτησή τους δεν θα οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των ελληνικών υδάτων. Στο Αιγαίο, η αύξηση των θαλάσσιων χώρων υπό ελληνική εθνική κυριαρχία εκτιμάται ότι θα ανέλθει στο 3,3% ή σε 6.250 τετρ. χλμ. θαλάσσιου χώρου. Μπορεί να μην είναι σημαντικό, αλλά το συγκεκριμένο ποσοστό δεν είναι ευκαταφρόνητο.
Όπως και στο θέμα των χωρικών υδάτων, θα ήταν μεγάλο λάθος να μην περιλαμβάνονται και περιοχές του Αιγαίου στο κλείσιμο των κόλπων και στην υιοθέτηση ευθειών γραμμών βάσεων. Επιπλέον, δεν είναι κατανοητό για ποιο λόγο συνδέονται η αύξηση των χωρικών υδάτων με τις ευθείες γραμμές ή το κλείσιμο των κόλπων. Οι δύο τελευταίες κινήσεις μπορούν να γίνουν ανά πάσα στιγμή.
Οι Τούρκοι ουδέποτε έχουν αναφερθεί σε τέτοιες κινήσεις, ούτε τις έχουν θεωρήσει αιτία πολέμου. Η ισχυρή πιθανότητα τουρκικής διαμαρτυρίας δεν πρέπει να μας αποτρέπει από τη θέσπιση τους. Ως αρχή πρέπει να έχουμε ότι σε κάθε βήμα σχεδιασμού είτε αυτό αφορά σε υιοθέτηση ευθειών γραμμών βάσεων, είτε σε κλείσιμο κόλπων, είτε σε αύξηση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια πρέπει πάντα να περιλαμβάνονται και περιοχές του Αιγαίου.