Αγιορείτες, Εμμανουήλ Παπάς και επανάσταση του 1821

 Μία ακόμα παραχάραξη τής ιστορίας από τους ψευτο - Διαφωτιστές

Εισαγωγικά στα περί «διαφωτιστικών αναθεωρήσεων»

Στο σύντομο αυτό άρθρο, θα προσπαθήσουμε να δείξουμε και να αναδείξουμε ένα κυρίως γεγονός: ότι η λεγόμενη «αναθεώρηση της ιστορίας» που επιδιώκουν μερικοί, δεν απέχει πολύ από τη δημιουργία μιας νέας …μυθολογίας.

Το κίνημα αυτό, συχνά αντικληρικό και ενάντια σε θρησκευτικές παραδόσεις, χρησιμοποιεί ανέντιμες μεθόδους για να πετύχει την εδραίωση της ιδεολογίας του:

α) γράφει ψέματα, β) αναδεικνύει την εξαίρεση σε κανόνα, γ) επικεντρώνεται σε επιλεγμένα ιστορικά γεγονότα, τα οποία προβάλει χωρίς να περιγράφει το ιστορικό πλαίσιο και τα αίτια τους.

Αυτά είναι τα κόλπα που χρησιμοποιούν συνήθως και θα..

δώσουμε ένα παράδειγμα.

Όταν οι «αναθεωρητές» αναφέρονται στην Τουρκοκρατία, χρησιμοποιούν διαρκώς τη λέξη «προνόμια» επειδή εντυπωσιάζει τα αυτιά των αδαών και βολεύει έτσι την ιδεοληψία τους. Λένε απλά «η Εκκλησία είχε προνόμια»!

Φυσικά τα «προνόμια», δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιας συναλλαγής όπως αφελώς αντιλαμβάνονται μερικοί που δεν έχει τύχει να συναντηθούν με την …ιστοριογραφία. Ήταν απλώς εθιμική πρακτική των μουσουλμάνων, γνωστή από την αραβική κατάκτηση του 7^ου αιώνα.

Το κυριότερο όμως είναι, ότι αυτοί οι δήθεν «διαφωτισμένοι», αναφέρουν μόνο τον όρο «προνόμια», αποκρύπτοντας ότι ουσιαστικά ήταν απλά μια λέξη χωρίς περιεχόμενο! Σε ολόκληρη την Τουρκοκρατία πατριάρχευσαν συνολικά ογδόντα δύο αρχιερείς και από τα πολλά …«προνόμια», «κατά μέσο όρο ένας στους δυο Πατριάρχες εκτελέστηκε, εξορίστηκε ή βασανίστηκε»[1]! Επίσης, ήταν τόσο «προνομιούχοι» οι αρχιερείς γενικά, που οι «θανατικές εκτελέσεις Πατριαρχών και Μητροπολιτών [έφτασαν τις] 101 στη διάρκεια της Οθωμανοκρατίας»[2]!

Στην ουσία δηλαδή, ο Πατριάρχης ήταν ο φυλακισμένος αρχηγός ενός φυλακισμένου λαού, και τα περίφημα «προνόμια» «ήταν για τους Τούρκους και το σουλτάνο ΓΡΑΜΜΑ ΚΕΝΟ, αφού αμέσως και κατάφορα, αλλά και όποτε οι ανάγκες και τα συμφέροντα τούς εξυπηρετούσαν, τα παραβίαζαν, σε σημείο ΩΣΤΕ ΑΥΤΟ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ Η ΕΞΑΙΡΕΣΗ»[3]. Για τον κατακτητή όλοι οι Ρωμιοί «ήσαν στην απόλυτη διάθεση του» και «τα προνόμια αποδεικνύονταν στο τέλος ΚΙΒΔΗΛΟ ΝΟΜΙΣΜΑ»[4]!

 

Αλλά, με τον τρόπο αυτό, δυστυχώς, γράφουν την ιστορία, γελοιοποιώντας και την ίδια την επιστήμη. Με τον ίδιο τρόπο αναφέρονται και στο θέμα μας, που είναι η στάση των Αγιορειτών κατά το κίνημα του Εμμανουήλ Παπά στην επανάσταση του 1821.

 

Τα γεγονότα

Όπως είναι αναμενόμενο, οι «διαφωτισμένοι» κατά τη δημιουργία της μυθολογίας τους, ονομάζουν τους Αγιορείτες «προδότες» (πώς το ’παθαν…).

Επειδή το θέμα μας ανήκει στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, θα πρέπει καταρχάς να πούμε, ότι η ιστορία έχει ήδη γραφτεί, και ο κλήρος και οι μοναχοί συμμετείχαν σε ΚΑΘΕ κίνημα κατά της Τουρκοκρατίας[5]. Αυτό βεβαιώνουν οι σπουδαιότεροι ιστορικοί αλλά και οι πηγές μας.

Και ερχόμενοι στο θέμα μας, ξεκινάμε με τα γεγονότα της εξέγερσης της Χαλκιδικής και της κατάληξής της, και στην πορεία θα δούμε και άλλα ενδιαφέροντα πράγματα:

 

«Στις παραμονές της Επανάστασης του 1821 η Χαλκιδική αρχίζει να αναπτύσσει έντονη συνωμοτική κίνηση με μυήσεις Φιλικών και συγκεντρώσεις όπλων. Αλλά η έναρξη επαναστατικών ενεργειών στη Χαλκιδική, που έδωσε το σύνθημα για την Επανάσταση και στην υπόλοιπη κεντρική Μακεδονία, πραγματοποιήθηκε ύστερα από την άφιξη στο Άγιο Όρος του Εμμανουήλ Παπά από τις Σέρρες, ο οποίος, μαζί με τον Κασσανδρινό Χάψα, οδήγησε τους κατοίκους στις εχθροπραξίες, χωρίς όμως να αποφύγει στο τέλος την καταστροφή (Μάρτιος - Οκτώβριος 1821). Μετά την αποτυχία της εξέγερσης της Χαλκιδικής, πλήθος κατοίκων κατέφυγε στη χερσόνησο της Κασσάνδρας και από εκεί στις Βόρειες Σποράδες, ενώ άλλοι, κυρίως Κασσανδρινοί και Αγιορείτες, συνέχιζαν τη φυγή τους με περιπετειώδη ταξίδια στα νησιά του Αιγαίου και στην Πελοπόννησο […] Στις 4 Ιουνίου 1821 ο Αχμέτ μπέης των Γιαννιτσών χτύπησε ένα σώμα επαναστατών κοντά στο Σέδες, έξω από τη Θεσσαλονίκη, και το διέλυσε, σκοτώνοντας τον αρχηγό των Ελλήνων Χάψα. Ύστερα από αυτό, οι Τούρκοι άρχισαν να απωθούν συστηματικά τους Έλληνες προς το εσωτερικό της Χαλκιδικής και τελικά προς το Άγιον Όρος και τη χερσόνησο της Κασσάνδρας. Στην προέλασή τους κατέστρεφαν τα χωριά και αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους, για να τους πουλήσουν στα σκλαβοπάζαρα της Θεσσαλονίκης. Στα τέλη Σεπτεμβρίου ανέλαβε την αρχηγία […] ο γνωστός ως Εμπού Λουμπούτ […] Ύστερα από επίμονες επιθέσεις, έσπασε τις γραμμές των επαναστατών και κατέπνιξε το κίνημα με σοβαρές σφαγές και λεηλασίες. Την ίδια εποχή στο Άγιον Όρος επικρατούσε αποθάρρυνση και τάση υποταγής, γεγονός που ανάγκασε τον Εμμανουήλ Παπά να αφήσει αποκαρδιωμένος τη Χαλκιδική και με καράβι να τραπεί, με μερικούς συντρόφους του, κληρικούς και λαϊκούς, προς την Ύδρα, όπου όμως δεν πρόλαβε να αποβιβαστεί ζωντανός. Ύστερα επακολούθησε η δήλωση υποταγής των Αγιορειτών καθώς επίσης και των επαναστατών της Σιθωνίας και της Θάσου (Δεκέμβριος 1821) [6].

Το πρώτο και κύριο που αποκαλύπτεται από τα παραπάνω, είναι ότι η «διαφωτιστική» μυθολογία επικεντρώνεται αποκλειστικά στους Αγιορείτες, αποκρύπτοντας το σπουδαιότερο, ότι συνθηκολόγησαν και οι λοιποί επαναστάτες που δεν κατάφεραν να ξεφύγουν από τους Τούρκους!

Και έρχονται τα ακόμη πιο ενδιαφέροντα:

«Πνευματικός ηγέτης τού κινήματος στη Μακεδονία και ιδιαίτερα στο Άγιον Όρος ήταν ο Σερραίος έμπορος Εμμανουήλ Παπάς, ο οποίος ήλθε στο Άγιον Όρος και με τον φίλο του Νικηφόρο Ιβηρίτη ξεσήκωσαν τους μοναχούς, που έσπευσαν με ενθουσιασμό να βαδίσουν, με επικεφαλής τον Εμμανουήλ Παπά, εναντίον της Θεσσαλονίκης. Δυστυχώς, το σώμα τών Αγιορειτών, χίλιοι περίπου άνδρες, στα ιστορικά στενά της Ρεντίνας περικυκλώθηκε από πολυάριθμο στρατό που έστειλε ο Αμπουλαμπουτ πασάς και διαλύθηκε […] Η τελική συντριβή των επαναστατών στην Κασσάνδρα ανάγκασε τους μοναχούς να συνθηκολογήσουν και να δεχτούν τις προτάσεις τών Τούρκων για αμνηστία και προστασία» [7].

Πού ακριβώς λοιπόν είναι η προδοσία όταν οι Αγιορείτες συγκροτούν σώμα χιλίων ανδρών που τελικά ηττάται από τους Τούρκους;

Ο Τρικούπης (μας διηγείται ότι ο αριθμός του σώματος ήταν μεγαλύτερος), συμφωνεί στο ουσιαστικό γεγονός, ότι «μέγας ενθουσιασμός κατέλαβε τους μοναχούς, και υπερδισχίλιοι των νεωτέρων ωπλοφόρησαν» οι οποίοι «αποκρουσθέντες και παθόντες επανήλθαν εις το Όρος» [8].

Όπως σημειώνει ο Ι. Χατζηφώτης:

«Είναι το λιγότερο επιπόλαιο να χαρακτηρίζεται «αντιπατριωτική» η συνθηκολόγηση […] Το Όρος έμεινε αβοήθητο, αν και απευθύνθηκε στον Υψηλάντη […] ζητώντας βοήθεια. Είχε δημιουργηθεί τελείως σφαλερή εικόνα, ακόμη και στον εχθρό, για τις στρατιωτικές δυνάμεις του Όρους, οι μοναχοί του οποίου όταν έγινε η Επανάσταση ήταν μόνο δυόμισι χιλιάδες, δηλαδή το ένα τέταρτο του αριθμού που νόμιζαν (όπως ο Φιλήμων) […] Η συνθηκολόγηση επέφερε στο Άγιον Όρος οδυνηρές συνέπειες, πραγματικότητα που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί και που, αν μη τι άλλο, αποτελεί σημαντικότατο πειστήριο της απόγνωσης στην οποία είχαν οδηγηθεί οι Αγιορείτες, που μπροστά στον κίνδυνο να καταστραφούν τα μνημεία, τα κειμήλια […] υπέστησαν τόσο σκληρά μέτρα από τους Τούρκους» [9].

Άραγε, όταν γράφουν την «διαφωτιστική» μυθολογία τους, ξεχνούν πόσοι άλλοι ηρωικά μαχόμενοι, όπως οι Σουλιώτες, συνθηκολόγησαν μπροστά στην αναπόφευκτη καταστροφή;

«…οι Σουλιώτες, ύστερ’ από μήνες γεμάτους στερήσεις, αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν [όπως επίσης] τον Αύγουστο του 1823 υποτάσσεται με όρους επίσης και το μόνο προπύργιο της ελευθερίας στη Θεσσαλία, η χερσόνησος των Τρικέρων» [10].

Μήπως δεν συνθηκολόγησαν και οι υπερασπιστές της Ακρόπολης το 1826 όταν έχασαν τη μάχη, γεγονός μάλιστα που σήμανε τη «στερέωση της κυριαρχίας του Κιουταχή σε ολόκληρη τη Στερεά Ελλάδα»; [11]

            Το ζήτημα είναι ότι αν δεν συνθηκολογούσαν οι Αγιορείτες, τότε το Όρος θα καταστρεφόταν και το σύνολο του πληθυσμού είτε θα σφαζόταν από τις χιλιάδες στρατού που είχαν οι Τούρκοι για να καταπνίξουν την εξέγερση στην περιοχή, είτε θα πωλούνταν στα σκλαβοπάζαρα.

            Οι προθέσεις των Τούρκων ήταν κάτι παραπάνω από σαφείς:

            «…η επανάσταση στη Χερσόνησο της Χαλκιδικής είχε κατασταλεί: εβδομήντα οχτώ χωριά και πενήντα εννιά μετόχια είχαν πυρποληθεί και ανυπολόγιστες υπήρξαν οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές» [12].

Τα αντίποινα ήταν τρομερά:

«…συνελήφθησαν…100 μοναχοί που υπηρετούσαν στα αγιορείτικα μετόχια της Χαλκιδικής, που μαζί με άλλους 300 πρόκριτους κ.λπ. κλείστηκαν στις φυλακές, δηλαδή τα μπουντρούμια, του Τούρκικου Διοικητηρίου στη Θεσσαλονίκη. Όλοι οι μοναχοί σφάχθηκαν από τους Τούρκους» [13].

            Η συνθηκολόγηση λοιπόν ήταν κάτι αναμενόμενο, καθώς μέχρι τότε «δεκακισχίλιοι υπελογίσθησαν οι φονευθέντες και ανδραποδισθέντες… μετά την τελείαν καταστροφήν της Κασσάνδρας», και τελικά, επιβλήθηκε φρουρά «τρισχιλίων…και έφερε…εις πικράν μετάνοιαν τους προτιμήσαντας…την υποταγήν…διαμείνασα παρ’ αυτοίς εννέα έτη» [14].

            Στη μαρτυρία αυτή του Τρικούπη βλέπουμε όμως να γεννάται το ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν να κατηγορούνται οι Αγιορείτες ως «προδότες», και την ίδια στιγμή οι Τούρκοι να βάζουν στους υποτιθέμενους «συνεργάτες» τους 3.000 στρατό ως φρουρά;

«Στις 15 Δεκεμβρίου 1821 ένα πολυάριθμο στρατιωτικό σώμα μπήκε στο Άγιον Όρος και με τη δικαιολογία τής συγκέντρωσης τών όπλων και τής παράδοσης ομήρων επέβαλε παράλληλα την πληρωμή 1.500.000 άσπρων. Το τουρκικό σώμα των 3.000 στρατιωτών αναχώρησε την άνοιξη τού 1822 από το Όρος αφού προηγουμένως εγκατέστησε ισχυρές φρουρές σε κάθε μοναστήρι, που με διάφορες προφάσεις ασκούσαν κάθε είδους πίεση. Οι φρουρές αυτές παρέμειναν στον Άθω μέχρι τις 13 Απριλίου 1830» [15].

Κατά συνέπεια, η τουρκική φρουρά παρέμεινε στο Άγιο Όρος σε ΟΛΗ τη διάρκεια της επανάστασης διαψεύδοντας πανηγυρικά τις αιτιάσεις περί «προδοσίας» και «συνεργασίας» με τους Τούρκους!

Και μην ξεχνάμε ότι πολλοί Αγιορείτες ακολούθησαν τον Εμμανουήλ Παπά (τον οποίο Αγιορείτης τον έκρυψε και τον φυγάδευσε, ο ηγούμενος της Μονής Εσφιγμένου, Ιωακείμ) στη συνέχεια της δράσης του:

«…η ενίσχυση τών τουρκικών φρουρών της Χαλκιδικής από την Καλλίπολη και την ανατολική Θράκη μετέβαλε την κατάσταση…Ο Παπάς, από τις αγνότερες και ηρωικότερες μορφές τού Αγώνα, διέφυγε στο Άγιον Όρος, ενώ στην Κασσάνδρα η μανία τών Τούρκων ξέσπασε και εναντίον τού άμαχου πληθυσμού που είχε καταφύγει στη χερσόνησο…Οι προσπάθειες να διατηρηθεί η επαναστατική φλόγα στη Χαλκιδική υπήρξαν μάταιες, κυρίως λόγω τής παρουσίας ισχυρών τουρκικών δυνάμεων, και ο Παπάς έφυγε με αρκετούς μοναχούς τού Αγίου Όρους για την Ύδρα για να πολεμήσει στη Νότια Ελλάδα» [16]!

Επίλογος

Για ποιους προδότες λοιπόν μας μιλάνε οι μυθολόγοι; Θα ήταν ποτέ δυνατόν ο Εμμανουήλ Παπάς να αποβιβαστεί στο Άγιο Όρος με ένα καράβι φορτωμένο όπλα και πυρομαχικά, αν υπήρχε η παραμικρή υπόνοια περί προδοσίας;

Και βέβαια:

«Αγιορείτες εγγράφονται στη Φιλική Εταιρεία και συστηματοποιούν το συνεχώς αυξανόμενο επαναστατικό ρεύμα. Γνωστοί Φιλικοί είναι ο Ανανίας Λαυριώτης, που ανέπτυξε μεγάλη εθνική δράση. Γερμανός Εσφιγμενίτης…Σεραφείμ Τριεραρχίτης Καρακαλλινός, ιερομόναχος που διακρίθηκε στη μάχη του Σκουλενίου το ‘21. Ευθύμιος, Ηγούμενος Μ. Εσφιγμένου, στενός συνεργάτης του Εμμ. Παππά. Νικηφόρος Ιβηρίτης, έξαρχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Όρος…Παΐσιος Βατοπεδινός, Ιωακείμ και Λουκάς Έσφιγμενίτες κ.ά.» [17].

Και εκτός αυτής της συμμετοχής Αγιορειτών στη Φιλική Εταιρεία, όπως επισημαίνει ο Ι. Χατζηφώτης, στα αφιερωτικά του καταλόγου των Φιλικών του Σέκερη, χρησιμοποιούνταν ΔΕΚΑΔΕΣ ονόματα αγιορειτών, τα οποία ακόμη και φανταστικά να ήταν, δείχνουν ότι το Όρος όχι μόνο δεν ήταν «προδοτικό», αλλά αντιθέτως απολάμβανε μεγάλης τιμής ως Ιερό Σύμβολο από τους επαναστάτες!

Και φυσικά, θυμίζουμε ότι οι Τούρκοι άφησαν τεράστια φρουρά στο Άγιο Όρος κρατώντας αιχμάλωτους τους Αγιορείτες σε όλη τη διάρκεια της επανάστασης!

Συμπερασματικά:

- Οι Αγιορείτες επαναστάτησαν και έφτιαξαν εκστρατευτικό σώμα.
- Πολέμησαν και ηττήθηκαν.
- Χωρίς καμιά ελπίδα πλέον, συνθηκολόγησαν όπως και οι υπόλοιποι ηττημένοι επαναστάτες.
- Αυτό έγινε κάτω την πίεση της βεβαιότητας περί ολοκληρωτικής καταστροφής του Όρους και της σφαγής που θα επακολουθούσε.
- Παρά την ήττα, πολλοί Αγιορείτες ακολούθησαν τον Εμμανουήλ Παπά για τη συνέχεια της επανάστασης.

 

Για άλλη μια φορά διαψεύδονται οι μύθοι που επιχείρησαν να δημιουργήσουν, και επιβεβαιώνεται έτσι ότι η αντιμετώπιση τους πρέπει είναι μία και μόνο: είμαστε υποχρεωμένοι να θεωρούμε ότι λένε ΠΑΝΤΑ ψέματα, μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου…

Σημειώσεις

---

[1] Αγγελής Δημήτρης, «Ελλήνων Αγώνες - Εκκλησίας Μάχες (1191-1821)», Προσκήνιο, Αθήνα 2008, σελ. 525 (στις σελ. 519-525 αναλυτικά πηγές και βιβλιογραφία για την τύχη έκαστου Πατριάρχη της Τουρκοκρατίας).

[2] Μεταλληνός Γ., «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως εθναρχικό κέντρο», στο: Συλλογικό έργο, «Φανάρι, 400 χρόνια», έκδ. Οικουμενικού Πατριαρχείου, Κωνσταντινούπολη 2001, σελ. 225.

[3] Αγγελής Δημήτρης, «Ελλήνων Αγώνες - Εκκλησίας Μάχες (1191-1821)», ό.π., σελ. 519.

[4] Μεταλληνός Γ., «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο…», ό.π., σελ. 217.

[5] Βλ. Γεώργιος Μεταλληνός, «Το '21 και οι Συντελεστές του», (όπου η σχετική βιβλιογραφία και σχετικά παραθέματα και αναφορές στους Θ. Κολοκοτρώνη, Χρ.Βυζάντιο, Δ. Κόκκινο, Δ. Φωτιάδη, Σπ. Μαρινάτο, Ι. Συκουτρή, Κ. Βοβολίνη, Ν. Τωμαδάκη, Απ. Βακαλόπουλο κ.ά.), στην ψηφιακή βιβλιοθήκη «Μυριόβιβλος», στο διαδίκτυο: http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/metallinos.html.

[6] Άρθρο «Χαλκιδική», «e-δομή» (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια «ΔΟΜΗ»), εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2003-2004 [DVD-ROM].

[7] «Αθως, το Άγιον Όρος» > «Το Άγιον Όρος κατά την Επανάσταση του 1821», εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα», τόμ. 4, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].

[8] «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», έκδ. 3η, τόμ. 2, εν Αθήναις 1888, κεφ. ΚΘ΄.

[9] Χατζηφώτης Μ.Ι., «Από το Βυζάντιο στο Νέο Ελληνισμό», τόμ. Γ’, Κάδμος, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 144.

[10] Βακαλόπουλος Ε. Απόστολος, «Νέα Ελληνική Ιστορία (1204-1985)», 8η έκδ., Βάνιας, θεσσαλονίκη 1993, σελ. 166.

[11] «Ανάλατου, μάχη», εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα», τόμ. 8, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].

[12] Συλλογικό έργο, «Ελλάς. Η Ιστορία και ο Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους από τις απαρχές μέχρι σήμερα», τόμ. Β’, εκδ. Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 1998, σελ. 75.

[13] Χατζηφώτης Μ.Ι., «Από το Βυζάντιο στο Νέο Ελληνισμό», τόμ. Γ’, ό.π., σελ. 143.

[14] Τρικούπης, «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», έκδ. 3η, τόμ. 2, εν Αθήναις 1888, κεφ. ΚΘ΄.

[15] «Αθως, το Άγιον Όρος» > «Το Άγιον Όρος κατά την Επανάσταση του 1821», εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα», τόμ. 4, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].

[16] Συλλογικό έργο, «Ελλάς. Η Ιστορία και ο Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους από τις απαρχές μέχρι σήμερα», τόμ. Β’, εκδ. Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 1998, σελ. 74-75.

[17] Χατζηφώτης Μ.Ι., «Από το Βυζάντιο στο Νέο Ελληνισμό», τόμ. Γ’, ό.π., σελ. 137.