Του Θεόδωρου Ντρίνια
Το κείμενο είναι απόσπασμα από μια ευρύτερη εργασία με τίτλο «Παγκοσμιοποιητική διαδικασία: Τέλος, υποχώρηση ή μεσοβασιλεία;».
[…]Αξίζει να μείνουμε λίγο περισσότερο στο στοιχείο εκείνο της διεθνοποιημένης οικονομίας που διατήρησε μια υψηλή, αν και τα τελευταία χρόνια «παγωμένη», θέση, δηλαδή το παγκόσμιο εμπόριο. Ο τομέας που σήμερα δέχεται τις μεγαλύτερες πιέσεις για αναδιάρθρωση είναι εκείνος στον οποίον οφείλεται κατά 60% η ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου την ένδοξη περίοδο της παγκοσμιοποίησης (1990-2008), οι παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και εφοδιασμού.[1] Όπως είχαμε τονίσει και σε προηγούμενο κεφάλαιο, ήδη από το 2010 και μετά, οι τεχνολογίες της Βιομηχανίας 4.0, σε συνδυασμό με τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας και τις απόπειρες επαναφοράς κάποιας μορφής προστατευτισμού στις χώρες του Βορρά, πίεζαν να περιοριστεί (ή και να αναστραφεί) η αλληλεξάρτηση μεγάλων πολυεθνικών και προμηθευτών ή
υπεργολάβων τους παντού στον κόσμο, η οποία, με στόχο τον περιορισμό του κόστους (είτε παραγωγής είτε διατήρησης αποθεμάτων), οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου κατάτμηση της παραγωγής ενός προϊόντος (ή της παροχής μια υπηρεσίας). Το ξέσπασμα της πανδημίας συνοδεύτηκε άμεσα από ελλείψεις που εμφανίστηκαν σε χώρες του αναπτυγμένου «Βορρά» σε μάσκες, αντισηπτικά, ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό και φάρμακα, προϊόντα των οποίων η εσωτερική παραγωγή είχε ολοκληρωτικά μεταφερθεί στο εξωτερικό ή περιοριστεί σημαντικά. Συνοδεύτηκε, επίσης, από διακοπές στην παραγωγή άλλων αγαθών εξαιτίας των περιοριστικών πολιτικών στις διεθνείς μετακινήσεις και μεταφορές, ιδιαίτερα από χώρες που βρέθηκαν στο αρχικό επίκεντρο της πανδημίας (π.χ. Κίνα, Ιταλία). Τα γεγονότα αυτά εκτόξευσαν την ανησυχία, από τη μία, για την ευθραυστότητα των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας σε συνθήκες μείζονος κρίσης και από την άλλη, για το βαθμό εκχέρσωσης που έχει συντελεστεί στις οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών σε συγκεκριμένους τομείς της παραγωγής και τη μέγιστη εξάρτησή τους από την Κίνα. Έτσι, μπροστά στην έκτακτη συνθήκη που δημιουργήθηκε, είδαμε και πρωτοφανέρωτες κινήσεις για την πρόσφατη ιστορία του ελεύθερου εμπορίου, όπως η απαγόρευση εξαγωγών (ιατροτεχνολογικών αγαθών και τροφίμων) ή ακόμα και η δέσμευση ποσοτήτων αγαθών που περνούσαν τράνζιτ για τρίτες χώρες.Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση, οι μεγάλες επιχειρήσεις ήδη εκδιπλώνουν σχέδια για αναδιάρθρωση των παγκόσμιων αλυσίδων τους αξίας και εφοδιασμού. Τα μηνύματα είχαν ληφθεί σε ανύποπτο χρόνο, από το 2011, όταν ο σεισμός, το τσουνάμι και το ατύχημα της Φουκουσίμα οδήγησαν τις θυγατρικές πολλών Ιαπωνικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό ή άλλες επιχειρήσεις που εισήγαγαν μέρη προϊόντων από την Ιαπωνία, να διακόψουν την παραγωγή τους ή την εξυπηρέτηση των πελατών τους, λόγω ελλιπούς τροφοδοσίας˙ και πάλι, έπειτα, όταν οι ΗΠΑ κήρυξαν εμπορικό πόλεμο στην Κίνα, ανεβάζοντας τους δασμούς για τα εισαγόμενα από εκεί προϊόντα, το 2018. Η τωρινή πανδημία οριστικοποιεί τις σχετικές αποφάσεις που αναμένεται να οδηγήσουν σε διαφοροποίηση των σημερινών αλυσίδων αξίας, ώστε να μειώσουν την εξάρτηση από κάποιους προμηθευτές ή από μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή. Επιπρόσθετα, όπου είναι δυνατόν και με χρήση των τεχνολογιών της Βιομηχανίας 4.0, επαναπατρίζονται, δειλά, κάποιοι τομείς της παραγωγής, μια διαδικασία που ήδη είχε ξεκινήσει μετά την κρίση του 2008-09 και αποτυπώθηκε με τη μεγάλη αύξηση της χρήσης ρομποτικής τεχνολογίας στην παραγωγή στις αναπτυγμένες (και όχι μόνο) χώρες, αντί για τη χρήση διεθνών αλυσίδων αξίας.[2] Είναι προφανές ότι η αναδιάρθρωση αυτή θα πάρει χρόνο, ο οποίος εξαρτάται από τον τύπο της παγκόσμιας αλυσίδας αξίας. Οι αλυσίδες που οργανώνονται γύρω από τους λίγους μεγάλους (ολιγοπωλιακούς) παραγωγούς και παράγουν εξελιγμένα προϊόντα είναι πιο δυσκίνητες στην αλλαγή, καθώς αυτή εξαρτάται επιπρόσθετα από τη ροή των διεθνών επενδύσεων που όπως είδαμε κατρακυλάει˙ αντίθετα, οι αλυσίδες που οργανώνονται γύρω από μεγάλους αγοραστές (μεγάλες αλυσίδες λιανικής, κορυφαίες εταιρείες επωνύμων καταναλωτικών αγαθών, κλπ.) μπορούν να προχωρήσουν στις αναδιαρθρώσεις πιο γρήγορα, επιλέγοντας άλλους προμηθευτές ή υπεργολάβους.[3]
Η πιθανή συνέχιση και ένταση αυτής της αναδιαρθρωτικής κίνησης στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας αποτελεί μεγάλη απειλή για εκείνες τις αναπτυσσόμενες χώρες που βάσισαν αποκλειστικά την αναπτυξιακή τους στρατηγική στο να αποτελέσουν μέρη αυτών των αλυσίδων. Τόσο η γεωγραφική διαφοροποίηση των αλυσίδων όσο και ο επαναπατρισμός τους στις πλούσιες χώρες του Βορρά θα δημιουργήσει τεράστιο κενό με πιθανές δραματικές οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις. Ταυτόχρονα, η μεταβολή αυτή δύναται να ενισχύσει χώρες που βρίσκονται εγγύτερα στα αναπτυγμένα κράτη του «Βορρά», στην Νοτιανατολική Μεσόγειο και την Ανατολική Ευρώπη, για παράδειγμα. Χώρες, δηλαδή, οι οποίες δεν αποτελούσαν μέχρι σήμερα δημοφιλείς επενδυτικούς/παραγωγικούς προορισμούς αλλά εμφανίζουν συγκριτικό πλεονέκτημα σε μια σημαντική γκάμα προϊόντων, αν οι παγκόσμιες αλυσίδες αξίας αρχίζουν να παρακάμπτουν την Κίνα ή άλλες χώρες-υποδοχείς ξένων επενδύσεων μέχρι σήμερα.[4]
Όπως και να ‘χει, μια τέτοια εξέλιξη δημιουργεί δυο ειδών ερωτήματα για περεταίρω διερεύνηση: Πρώτον, υπό το πρίσμα μιας αναδιάρθρωσης των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας, των οποίων η εκτατικότητα μέχρι σήμερα απογείωνε το διεθνές εμπόριο, πόσο εφικτή καθίσταται μια ραγδαία ανάκαμψη της διεθνούς οικονομίας «τύπου V», όπως προσδοκούν οι μεγάλοι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί; Δεύτερον, υπάρχει ρόλος για την Ελλάδα σε αυτήν την αναδιαρθρωτική κίνηση της παγκόσμιας παραγωγής και των σχετιζόμενων αλυσίδων αξίας; […]
[1] Πολύ γενικά, η αλυσίδα αξίας είναι η προσθήκη αξίας από τις επιχειρήσεις σε πρώτες ύλες, μέσω διαδικασιών σχεδιασμού, μεταποίησης, παραγωγής και υποστήριξης ενός τελικού προϊόντος, το οποίο έπειτα πωλείται σε κάποιον πελάτη. Η αλυσίδα εφοδιασμού αποτελείται από όλα τα απαιτούμενα βήματα για να τροφοδοτηθεί η παραγωγική διαδικασία και να φτάσει το παραγόμενο προϊόν ή η προσφερόμενη υπηρεσία στον πελάτη. Όταν η παραγωγή του προϊόντος διαμοιράζεται σε δραστηριότητες που εκτείνονται σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη, μιλάμε για παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και αντίστοιχα για παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
[2]Βλέπε τα Javorcik, B. (2020). Global supply chains will not be the same in the post-COVID-19 world. In R. E. Baldwin, & S. J. Evenett, COVID-19 and trade policy: Why turning inward won’t work (σελ. 111-116). VoxEu, e-Book˙ και, Kilic, K., & Marin, D. (2020). How COVID-19 is transforming the world economy. VoxEU.org, 10 May 2020.
[3] Βλέπε, Fu, X., Zhang, J., & Wang, L. (2020). Introduction to the special section: the impact of Covid-19 and post-pandemic recovery: China and the world economy. Journal of Chinese Economic and Business Studies, 1-9.
[4] Javorcik, B. (2020). Global supply chains will not be the same in the post-COVID-19 world. In R. E. Baldwin, & S. J. Evenett, COVID-19 and trade policy: Why turning inward won’t work (σελ. 111-116). VoxEu, e-Book
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου