Του Γεωργίου Παπασίμου*
Η κρίση που προήλθε στη διεθνή σκηνή από την επίθεση στον πετρελαϊκό κολοσσό της Σαουδικής Αραβίας (Aramco), πέραν των αναμενόμενων άμεσων συνεπειών από την αύξηση της τιμής του πετρελαίου και την έκρηξη της ένταξης στον πολύπαθο χώρο της Μέσης Ανατολής, καταδεικνύει εναργέστατα ότι ο πλανήτης έχει εισέλθει σε περίοδο έντονων γεωπολιτικών αναταράξεων, εξαιτίας της παρακμής και της πτώσης της αμερικανικής ηγεμονίας.
Αυτό γίνεται πλέον κατανοητό και από το ίδιο το σύστημα εξουσίας των Η.Π.Α., ανεξαρτήτως της προσπάθειας να καλυφθεί η αδυναμία τους πίσω από τον αλλοπρόσαλλο τρόπο πολιτεύεσθαι του Τραμπ, ότι δεν μπορούν να επιβάλλουν την θέλησή τους στον υπόλοιπο πλανήτη, ούτε μπορούν να ασκήσουν εύκολα στρατιωτική βία σε χώρες όπως το Ιράν, γιατί κινδυνεύουν να υποστούν ταπεινωτικότερη ήττα από το Βιετνάμ, οπότε σε αυτή την περίπτωση θα
εξαφανίζονταν και τα όποια εναπομείναντα προσχήματα της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας, λόγω της διαφημιζόμενης στρατιωτικής τους δύναμης. Για να μην πάμε και στο χειρότερο σενάριο ενός ολοκληρωτικού παγκόσμιου πολέμου, με πιθανότατη χρήση των πυρηνικών, που εκτός του κινδύνου τεράστιων πληγών για την ανθρωπότητα, θα προκαλούσε και την κατάρρευση της αμερικανικής οικονομίας, η οποία βρίσκεται ήδη σε υποχώρηση.
Η κρίση της αμερικανικής ηγεμονίας οδηγεί το διεθνές σύστημα σε φάση γενικής αστάθειας, αφού έχουμε την άνοδο ανταγωνιστικών παγκόσμιων πόλων. Πλην όμως, ο ισχυρότερος από αυτούς, που είναι η ανερχόμενη οικονομικά Κίνα, δεν φαίνεται ικανή ακόμα να αναδειχθεί στο νέο ηγετικό κέντρο.
Για το μείζον αυτό ζήτημα οι μεγάλοι διανοητές Ιμάνουελ Βάλερσταϊν και ο Τζιοβάνι Αρίγκι, ανέλυσαν και ανέδειξαν την θεωρία των κοσμοσυστημάτων (World System Theory). Σύμφωνα με αυτήν, το διεθνές σύστημα διευθύνεται κατά καιρούς από κάποια ηγεμονική δύναμη, που επιβάλλει τους κανόνες στην οικονομία, την διπλωματία, την πολιτική, την κουλτούρα και τον πόλεμο, λειτουργώντας ως οργανωτική αρχή του παγκόσμιου συστήματος στη βάση ενός συγκεκριμένου κοινωνικού και πολιτικού παραδείγματος και προσφέροντας ταυτόχρονα και κυβερνησιμότητα στο όλο σύστημα. Η εξέλιξη του διακρατικού συστήματος έχει τον χαρακτήρα μιας κυκλικής διαδικασίας ανόδου και πτώσης ηγεμονικών κρατών, διαδικασία κατά την οποία μετατοπιζόταν το κέντρο εντός του καπιταλιστικού κοσμοσυστήματος.
Ειδικότερα ο Τζιοβάνι Αρίγκι στο βιβλίο του «Ο παρατεταμένος 20ος αιώνας» αναφέρεται στην κίνηση του εκκρεμούς μεταξύ ενός ενάρετου παραγωγικού κύκλου και ενός φαύλου χρηματοπιστωτικού, ως κυρίαρχου στοιχείου στην εξέλιξη του καπιταλιστικού συστήματος από τον 15ο αιώνα έως σήμερα. Η κρίσιμη αυτή κίνηση εντοπίζεται στο εσωτερικό ευρύτερων κύκλων ηγεμονίας επάνω στο παγκόσμιο σύστημα (ιταλικές πόλεις – κράτη 1400-1600, Ολλανδία 1600-1800, Βρετανία 1800-1940 και Η.Π.Α. 1940-2000). Σε κάθε μία από αυτές τις φάσεις, ο κύκλος της κυριαρχίας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου σηματοδοτεί τη λεγόμενη εποχή του «φθινοπώρου» της εκάστοτε ηγεμονίας, δηλαδή την περίοδο της αρχής του τέλους της. Το φθινόπωρο κάθε ηγεμονίας αποτελεί την έναρξη μιας μακράς περιόδου μεγάλης αστάθειας και όξυνσης των ανταγωνισμών. Έτσι, κάθε μετατόπιση του κέντρου και κάθε νέα συγκέντρωση της εξουσίας στο νέο ηγεμονικό κράτος, επικυρωνόταν και ολοκληρωνόταν μετά από πολύχρονους πολέμους. Ο Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648) καθιέρωσε την ολλανδική ηγεμονία, οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι (1792- 1815) την βρετανική ηγεμονία και οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι (1914-1945) την ηγεμονία των Η.Π.Α.
Σήμερα, λόγω των σοβαρών τριγμών της αμερικανικής οικονομίας και της ανάπτυξης των άλλων παγκόσμιων καπιταλιστικών πόλων (Κίνα, Ρωσία, Ινδία κ.λπ.), έχουμε τους «πλανητικούς τριγμούς» στα πλαίσια του «φθινοπώρου» της αμερικανικής ηγεμονίας.
Αυτό οδηγεί την ανθρωπότητα σε μια κούρσα εντάσεων και γεωπολιτικών ανακατατάξεων με απροσδιόριστες συνέπειες μεταξύ της παρακμάζουσας Δύσης (Η.Π.Α. – Ευρώπη) και της ανθούσας Ανατολής (Κίνα – Ινδία – Ρωσία) για τον έλεγχο της πλανητικής ηγεμονίας, την οποία περιέγραφε ο Παναγιώτης Κονδύλης στο βιβλίο του «Από τον 20ο έως το 21ο αιώνα τομές στην πλανητική εποχή», ως έναν λυσσαλέο αγώνα ανακατανομής, συνέχεια της ενάρετης φάσης της παγκοσμιοποίησης στις αρχές του 21ου αιώνα.
Η κατάσταση αυτή εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό ευρύτερα. Λόγω της οικονομικής κρίσης και της διαχρονικής απρονοησίας του πολιτικού προσωπικού εξουσίας, βρίσκεται ως υποχείριο, άμεσα ή έμμεσα, χωρών που κινούνται ενεργητικά μέσα σε αυτό το πλαίσιο των γεωπολιτικών ανακατατάξεων, με κίνδυνο να μετατραπεί για μια ακόμα φορά σε «Ιφιγένεια» της περιοχής.
*Δικηγόρος
Site: http://www.gpapasimos.gr/
Twitter: @PapasimosG
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου