Χειμάρρα: Μέρες Σεπτέμβρη

Αλέξανδρος Μαλλιάς*

Από την εποχή που ήμουν πρέσβης στα Τίρανα νιώθω ένα περίεργο σκίρτημα όταν επισκέπτομαι τη Χειμάρρα. Το περυσινό μου «Γράμμα από τη Χειμάρρα» δημοσιεύθηκε στις 22 Αυγούστου 2018 στην «Κ». Φέτος, συνταξιδεύσαμε με τη Μυρένα Σερβιτζόγλου πρώην ακόλουθο Τύπου στην πρεσβεία μας. Προτιμήσαμε τη μεθοριακή διάβαση της Σαγιάδας (μετά την Ηγουμενίτσα) στο Μαυρομάτι. Οφείλει τη λειτουργία της στη γνώση, διορατικότητα και αποτελεσματικότητα του Ηπειρώτη πολιτικού Αλέκου Παπαδόπουλου. Για 25 χρόνια επέμεινε στη σκοπιμότητα διάνοιξής της ώστε να συνδέσει απευθείας οδικά την Ελλάδα με Χειμάρρα, Αγίους Σαράντα, Φοινίκη, Αλύκο, Λεβάδεια, Δέλβινο κ.λπ. Αν ακολουθήσετε αυτή τη διαδρομή θα απορήσετε. Πού και πού υπάρχει η επιγραφή με την ένδειξη Σαγιάδα/Μαυρομάτι. Σε κανένα σημείο της Εγνατίας Οδού ούτε καν στην Ηγουμενίτσα (στο λιμάνι και στους βασικούς οδικούς άξονες) δεν υπάρχει σηματοδότηση με την ένδειξη Αλβανία, Αγιοι Σαράντα, Χειμάρρα. Γιατί; Το αυτονόητο είναι και εδώ το μονίμως ζητούμενο.

Επί αλβανικού εδάφους μέσα στα εξήντα λεπτά διαδρομής από την Κονίσπολη μέχρι τους Αγίους Σαράντα και τη Χειμάρρα αποτυπώνεται η αλβανική πολιτική διακρίσεων εις βάρος της μειονότητας. Σε ορισμένα χωριά και κωμοπόλεις υπάρχουν δίγλωσσες (αλβανικά και ελληνικά) επιγραφές. Δεν είδα πουθενά ελληνική ένδειξη στους Αγίους Σαράντα. Παντού SARANDE. Πυκνές και οι πανομοιότυπες «ανεπίσημες» επιγραφές/συνθήματα (CAMERIA/Τσαμουριά). Αλλωστε, στον επαρχιακό δρόμο προς Βουθρωτό και Ξαμίλι έχει ανεγερθεί το μνημείο των Τσάμηδων, κάτω ακριβώς από ένα νεόκτιστο τζαμί.

Συνεχίζοντας και ενισχύοντας την πολιτική περί «μειονοτικών ζωνών» του Ενβέρ Χότζα, η σημερινή Αλβανία, που θεωρεί ότι δικαιούται να αρχίσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε., αναγνωρίζει ως μέλη της ελληνικής εθνικής μειονότητας μόνο τον ελληνισμό της ευρύτερης περιοχής των Αγίων Σαράντα και του Αργυροκάστρου. Δεν αναγνωρίζει τον ελληνισμό της Χειμάρρας. Περιττό, συνεπώς, να σημειώσω ότι στην εθνική οδό Αγιοι Σαράντα-Χειμάρρα οι επίσημες κρατικές ενδείξεις είναι μόνο στα αλβανικά (ΗΙΜΑRA ή HIMARE).

Στη Χειμάρρα όμως ακούς μόνο ελληνικά. «Θέλουν να μας υποτάξουν και ξέρουν ότι δεν μπορούν. Μας πιέζουν, μας απειλούν. Θέλουν να μας εξαναγκάσουν να τα παρατήσουμε. Εχουμε πάθει ανοσία. Ξέρουν ότι αν χάσουμε τις περιουσίες μας, τα σπίτια μας και τις επιχειρήσεις μας, θα ξεριζωθούμε. Αυτό θέλουν…». Την ίδια ιστορία ακούς από τους Ελληνες της Χειμάρρας. Οπου και αν σταθείς. Κι ας είναι οι Ελληνες ο μεγαλύτερος εργοδότης στην περιοχή, περίπου 400 επιχειρήσεις στον λεγόμενο «μικρό Δήμο Χειμάρρας» με πάνω από 3.500 εργαζομένους.

Στην Αθήνα έχουμε την ακατανόητη τάση να υποτιμάμε την Αλβανία. Υπόψη, όμως, ότι στα Τίρανα, ανεξαρτήτως καθεστώτων και κυβερνήσεων, πολιτικών κομμάτων και ιδεολογιών, υπάρχει ένα κοινό σημείο: η σημασία της Ελλάδας για την Αλβανία. Κάποιες φορές με θετική έκφανση, κατά κανόνα όμως με έντονη καχυποψία και αρνητική προδιάθεση. Ο Χότζα πέθανε προ 35 ετών. Η Ελλάδα εντούτοις εξακολουθεί να αποτελεί τον κύριο στόχο ενδιαφέροντος. Πολιτικοί και ΜΜΕ των Τιράνων ενισχύουν την τάση αυτή με αμφίδρομα τροφοδοτούμενη ένταση και χρωματισμό.

Οι μόνιμες δομές και οι μηχανισμοί του αλβανικού κράτους (ειδικές υπηρεσίες, ΥΠΕΞ, κ.λπ.) έχουν υποδειγματική οργάνωση, κυρίως όμως συνέχεια στα θέματα που αφορούν την Ελλάδα και στους ελληνικούς στόχους ειδικού ενδιαφέροντος. Τούτο συμβαίνει με αξιοσημείωτη συνέπεια εδώ και 75 χρόνια, με αποτέλεσμα η κατά τεκμήριο μειωμένων δυνατοτήτων αλβανική διοίκηση να έχει καλή –πολύ καλή μάλιστα– εικόνα και πληροφόρηση. Για πρόσωπα, πολιτικές και θέσεις. Διαχρονικά, οι καλύτεροι κρατικοί λειτουργοί εργάζονται με αυταπάρνηση και φανατισμό, αν θέλετε, στον φάκελο που τιτλοφορείται «Ελλάς/Greqi».

Ολες οι κύριες δράσεις και εκφάνσεις των διμερών μας σχέσεων, της δικαστικής συνδρομής συμπεριλαμβανομένης, έχουν «πολιτικό υπόβαθρο». Οσο αυτό ισχύει από αλβανικής πλευράς και έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζεται και από την ελληνική.

Ο σημερινός πρωθυπουργός της Αλβανίας είχε επί μία δεκαετία την ευκαιρία να παρουσιάσει τα πεπραγμένα του. Το 2009 πρωτοστάτησε στην υπονόμευση της Συμφωνίας για τις Θαλάσσιες Ζώνες. Εξυπηρέτησε έτσι τα τουρκικά συμφέροντα, όπως επίσημα κατήγγειλε ο πρώην πρωθυπουργός Σαλί Μπερίσα ενώπιον του Κοινοβουλίου της Αλβανίας. Η προσωπική στήριξη του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν του αποφέρει προσωπικά πλεονεκτήματα. Επέδειξε έλλειψη πολιτικής φερεγγυότητας έναντι τριών τουλάχιστον πρωθυπουργών της Ελλάδος. Υπονόμευσε με έργα και με λόγια την ατελέσφορη προσπάθεια που δρομολογήθηκε το 2016 για τη δρομολόγηση λύσεων στις διμερείς εκκρεμότητες μέσω μιας συμφωνίας-πακέτου. Στο στόχαστρο για σειρά ζητημάτων (π.χ. την προ μηνών εκλογική παρωδία), ίσως ήταν χρήσιμος για την ολοκλήρωση της συμφωνίας ανταλλαγής εδαφών και αλλαγής συνόρων μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου την οποία έχει υιοθετήσει. Για τον διεθνή παράγοντα υπάρχουν, όμως, πάντοτε εναλλακτικές λύσεις.

Εδώ και χρόνια έχω ταχθεί σταθερά υπέρ της ενίσχυσης των σχέσεών μας με την Αλβανία και τον αλβανικό παράγοντα στα Βαλκάνια. Ομως, σήμερα η πολιτική και προσωπική συνάμα αναξιοπιστία του πρωθυπουργού της Αλβανίας απέναντι στο σύνολο σχεδόν της πολιτικής ηγεσίας της Ελλάδος, καθώς και η προσωπική του εμπάθεια απέναντι στον ελληνισμό της Χειμάρρας, τον καθιστούν αδόκιμο και ακατάλληλο συνομιλητή. Σήμερα, η Ελλάδα διαθέτει ισχυρή πολιτική βούληση και αυξημένες διεθνείς δυνατότητες να ώστε να αναλάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Καθοριστικής σημασίας για την ελληνική εθνική μειονότητα είναι η δήλωση του πρωθυπουργού στο πλαίσιο της ΔΕΘ στη Θεσσαλονίκη. Δεν αποκλείω η αντίδραση του πρωθυπουργού της Αλβανίας να εκδηλωθεί στη Χειμάρρα.

Κλείνω με μία παρατήρηση. Προτιμώ την ονομασία Χειμάρρα αντί της Χιμάρας. Γνωρίζω τη διαφορά. Επιλέγω, όμως, συνειδητά την αναγραφή που υπάρχει στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Ακριβώς γιατί εκεί έχει μία ξεχωριστή σημασία.

* Ο κ. Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς είναι πρέσβης ε.τ. και πρώην πρέσβης της Ελλάδος στην Αλβανία.

Καθημερινή