Η εξωτερική πολιτική του Τραμπ: τα όρια της διπλωματίας του εξαναγκασμού

Του Κώστα Γεώρμα από την Ρήξη φ. 154
Η εξωτερική πολιτική του Τραμπ χαρακτηρίζεται από το πολεμοχαρές του ύφος, από την τρομοκράτηση των αντιπάλων, τον τσαμπουκά και την ανευθυνότητα. Από τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της πολιτικής είναι η πλήρης περιφρόνηση και συστηματική υποβάθμιση του ρόλου των διεθνών οργανισμών. Μια πολιτική που ο ορατός και μεσοπρόθεσμος στόχος της είναι η υπονόμευση ή, καλύτερα, η πλήρης κατάργηση της διεθνούς έννομης τάξης. Μιας διεθνούς τάξης που, ειρήσθω εν παρόδω, ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αυτές που είχαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή της.
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει αλλάξει πλέον το πώς διενεργείται η διπλωματία. Η βασική αρχή της νέας πολιτικής τακτικής του είναι αυτή των οικονομικών κυρώσεων και του διπλωματικού εξαναγκασμού. Με μια μικρή διαφορά: Ότι σε
αρκετές περιπτώσεις η κυβέρνηση Τραμπ χρησιμοποιεί τον εξαναγκασμό χωρίς να υπάρχει κάποιος στόχος και, βέβαια, δεν υπάρχει καμία αίσθηση της έννοιας της διπλωματίας.
 
Στην περιβόητη περίπτωση της Γροιλανδίας, ο Τραμπ κινήθηκε με βάση τον φόβο ότι η Κίνα θα επιβάλει εμπάργκο στα ευγενή μέταλλα που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τεχνολογικά προηγμένων προϊόντων. Αποφάσισε ότι η καλύτερη λύση για το America first θα ήταν η εξαγορά της Γροιλανδίας, η οποία ως γνωστόν όχι μόνον έχει πλούσια κοιτάσματα τέτοιων μετάλλων, αλλά έχει και Κινέζους, οι οποίοι έχουν επενδύσει στην εξόρυξή τους. Συνεπώς, η κίνησή του με τη Γροιλανδία δεν ήταν τόσο «αθώα». Είχε πολλαπλούς αποδέκτες. Κουνούσε το δάκτυλο στη σύμμαχο Δανία και, κατά συνέπεια, στη Γροιλανδία, έτσι ώστε να ξεκινήσουν αυτοί τις διαδικασίες… απεξάρτησης από τους Κινέζους. Το γεγονός της ακύρωσης της συνάντησης με τη Δανία, και δεν είναι πρώτη φορά που ακολουθείται τέτοια πρακτική φέρνοντας σε δύσκολη θέση το διπλωματικό σώμα, εντάσσεται βέβαια στο πλαίσιο της αγαρμποσύνης που χαρακτηρίζει την νέα εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Στο κάτω-κάτω, αφού δεν ήταν να βγάλει τίποτα, τι να την κάνει τη συνάντηση, σκέφτηκε ο Τραμπ, οπότε και την ακύρωσε.
 
Τη νέα πολιτική των ΗΠΑ, εκτόξευση απειλών, επιβολή ποινών, χωρίς την προσφορά κανενός κινήτρου ή ανταποδοτικού μέτρου, τη ζήσαμε και στην Ελλάδα στην περίπτωση του ιρανικού τάνκερ. Όπου, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, αλλά και της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ζητήθηκε να μην παρασχεθεί καμία βοήθεια. Οι Ιρανοί αντίθετα είχαν τη διακριτικότητα να μη φέρουν σε δύσκολη θέση την νεοεκλεγείσα κυβέρνηση.
Η νέα πολιτική των ΗΠΑ, που ενίοτε εξαντλείται σε εξωφρενικές και παράλογες απαιτήσεις, που καμία κυβέρνηση δεν είναι δυνατόν να αποδεχθεί έχει δύο επιπτώσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με την αύξηση της ανισορροπίας σε παγκόσμιο, αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο. Αυτό γιατί βέβαια η πολιτική των ΗΠΑ, που εξαντλείται στην επιβολή της μέγιστη πίεσης προς τις κυβερνήσεις, αποτυγχάνει, αφού δεν υπάρχει στο πίσω μέρος του μυαλού του Τραμπ η σκέψη, η ιδέα, η περίπτωση για αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες. Η δεύτερη συνέπεια είναι η όλο και μεγαλύτερη «εξάρτηση» της αμερικάνικης πολιτικής από χώρες με παρόμοια συμπεριφορά και με περιφερειακή ισχύ.
 
Αναφορικά με την πρώτη συνέπεια, η Μέση Ανατολή συνιστά χαρακτηριστική περίπτωση αύξησης της ανισορροπίας. Επειδή το Ιράν συμμορφωνόταν με τους όρους της συνθήκης που είχε υπογράψει, ο Τραμπ αποσύρθηκε από αυτήν, για να μπορεί να επιτίθεται στο Ιράν χωρίς να έχει δεμένα τα χέρια του από όρους συνθηκών. Το μήνυμα βέβαια που εστάλη στη διεθνή κοινότητα είναι ότι είναι αδύνατο να εμπιστευθείς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι, όσες κυρώσεις και εάν επιβάλλουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο Ιράν, το τελευταίο δεν μπορεί βέβαια να τις εμπιστευθεί, δεν είναι δυνατό να πιστεύει ότι, ακόμα και εάν υποκύψει σε αυτές, οι ΗΠΑ θα σταθούν πιστές σε όσα έχουν υποσχεθεί. Το μήνυμα αυτό το έχουν λάβει και πολλοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή, γι’ αυτό πλέον η κάθε χώρα διαμορφώνει αυτόνομη πολιτική. Ως γνωστόν, όταν οι ΗΠΑ έψαξαν για εταίρους στη διαμόρφωση μιας ομάδας επιτήρησης των Στενών του Ορμούζ, βρήκαν μόνον τους Βρετανούς… Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν πλέον τόση εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ που, ως απάντηση στην κρίση που δημιουργήθηκε στην περιοχή, άρχισαν συνομιλίες με το Ιράν.
Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι και οι Κούρδοι της Συρίας έχουν ζήσει στο πετσί τους την αξιοπιστία των ΗΠΑ. Είναι γνωστός ο θαυμασμός του Τραμπ για τον «μεγάλο ηγέτη» Ερντογάν. Γι’ αυτό άλλωστε είναι συνεχείς οι παραχωρήσεις του προς τον τελευταίο αναφορικά με την επέκταση της Τουρκίας στη Συρία εις βάρος των Κούρδων, με τελευταίο συμβάν τη ζώνη ασφαλείας σε περιοχές που πριν κατείχαν οι Κούρδοι. Πιθανολογούμε ότι τα ίδια αισθήματα με τους Κούρδους θα τρέφει και η αμερικανόπνευστη κυβέρνηση του Αφγανιστάν, η οποία παρακολουθεί απομονωμένη τους Αμερικανούς να διαπραγματεύονται με τους Ταλιμπάν.
 
Τις συνέπειες της αμερικάνικης πολιτικής βιώνει και το Ισραήλ. Το οποίο, ενώ περίμενε ότι οι ΗΠΑ θα κάνουν τη δουλειά γι’ αυτό, σήμερα βρίσκεται στη θέση να βομβαρδίζει τη …μισή Μέση Ανατολή (Γάζα, Λίβανο, Συρία, Ιράκ, πληροφορίες υπάρχουν και για εμπλοκή στην Υεμένη) για να αποτρέψει την αύξηση της στρατηγικής ισχύος των Ιρανών.
Παρόμοια είναι η κατάσταση και στην Ασία. Είναι γνωστή η αφωνία των ΗΠΑ αναφορικά με τα τεκταινόμενα στο Χονγκ-Κονγκ. Αλλά ακόμα πιο σημαντική είναι η απουσία τους στην ολοένα και αυξανόμενη ένταση μεταξύ της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας.
 
Συνεπώς, σταδιακά, διαμορφώνεται μια νέα κατάσταση, όπου το κύριο συμπέρασμα είναι η σταδιακή απόσυρση των ΗΠΑ. Εάν για κάτι μπορεί να περηφανεύεται ο Τραμπ έως σήμερα, είναι ότι δεν έχει εμπλακεί σε πολεμικές συρράξεις. Ωστόσο, αυξάνεται εντυπωσιακά ο ρόλος των περιφερειακών πόλων ισχύος, γι’ αυτό και παρατηρείται μια άνοδος των εξοπλισμών σε όλο τον κόσμο. Συνεπώς, και για την περίπτωση της χώρας μας μπαίνει επιτακτικά το ζήτημα της ιδιαίτερης μέριμνας για την αύξηση της ισχύος της σε όλα τα επίπεδα. Γιατί η Τουρκία είναι πλέον σαφές ότι ως κύριο στόχο έχει, μέσω της διπλωματίας της ισχύος, να ανατρέψει τις διεθνείς συνθήκες και να διαμορφώσει μέσω της ισχύος ένα νέο στάτους κβο. Και σε αυτό ο Τραμπ δεν θα έχει κανέναν ενδοιασμό.