Τον Ηλία Ηλιού δεν είχα ποτέ την τύχη να τον γνωρίσω. Ξεκίνησα την επαγγελματική μου σταδιοδρομία όταν ο ίδιος είχε αποφασίσει να αποσυρθεί από την πολιτική.
Τον θυμάμαι ωστόσο σαν μια από τις συμπαθέστερες και πιο αξιοπρεπείς φυσιογνωμίες της μεταδικτατορικής Βουλής. Ήπιος στον λόγο, μετριοπαθής στις απόψεις, καλλιεργημένος, έτοιμος να ακούσει και να μπει σε διάλογο με την άλλη πλευρά, σταθερά προσηλωμένος στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και τότε πια, ευρωπαϊστής, ήταν ο ιδανικός αριστερός για έναν νέο που ταυτιζόταν με τα συνθήματα για κοινωνική δικαιοσύνη, τον απωθούσε ωστόσο ο Ρωσικός αυταρχικός κομμουνισμός.
Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται και από την βιογραφία του Ηλιού του Ηλία Νικολακόπουλου. Ο Ηλίας Ηλιού συγκρούστηκε με την γραφειοκρατική ηγεσία του ΚΚΕ, την «δογματική σκουριά» και τους «πιθηκισμούς», υποστηρίζοντας την ανάγκη να ανοιχτεί το κόμμα «αντί να απομονωνόμαστε να συμβάλλουμε στη δημιουργία των πιο πλατειών πραγματοποιήσιμων συνεργασιών».
Έχει σημασία ωστόσο να μην διαβάσουμε το απόσπασμα αυτό με τα σημερινά μάτια. Αυτό που επιδιώκει ο Ηλιού είναι να μην αφήσει το κόμμα χώρο για την αριστερή πτέρυγα της Ένωσης Κέντρου να μην δημιουργήσουμε, όπως λέει «μια σοσιαλδημοκρατία από τις σάρκες μας».
Διακηρύσσει πάντως από τότε την «εγκατάλειψη της βίας» και την προσήλωση στον δημοκρατικό δρόμο για τον σοσιαλισμό. «Ο λαός θέλει να τον πείσουμε, γράφει σε εσωκομματική έκθεση, ότι είμαστε κόμμα δημοκρατικής ομαλότητας και προόδου που προτίθεται να σεβαστεί τις ελευθερίες και να ανεχθεί την ύπαρξη και άλλων δημοκρατικών τάσεων, ότι αριστερά δεν είναι υποχρεωτικά Δεκέμβρης ούτε αιματοχυσία».
Με αυτή την έννοια, ο «προφήτης Ηλιού», κατά τον Μποστ, υπήρξε ένας προφήτης του Ευρωκομουνισμού.
Η αναφορά στον Δεκέμβρη έχει ενδιαφέρον γιατί ο Ηλιού έγινε μέλος του ΚΚΕ μετά τον Δεκέμβρη του 1944.
Η απόφασή του αυτή δεν ήταν αυτονόητη. Ο Ηλίας Ηλιού προερχόταν από την αριστερή πτέρυγα των βενιζελικών και είχε πολιτευτεί προπολεμικά με το κόμμα του Παπαναστασίου. Όπως και πολλοί άλλοι ομοϊδεάτες του, είχε συνεργαστεί με το ΚΚΕ στα πλαίσια του ΕΑΜ.
Μετά τα Δεκεμβριανά ωστόσο, πολλοί, όπως ο Αλέξανδρος Σβώλος, διαχώρισαν την θέση τους και υιοθέτησαν μια πολύ πιο επιφυλακτική στάση απέναντι στο ΚΚΕ. Επιπλέον ο Ηλιού ήταν 40 χρονών, επιτυχημένος δικηγόρος, δεν ήταν ο νέος που παρασύρθηκε από τον ενθουσιασμό της εποχής. Ήταν μια απόλυτα συνειδητή απόφαση.
Εξηγώντας την απόφασή του αυτή πολλά χρόνια αργότερα θα επικαλεστεί την «ξένη επέμβαση», την «εγκληματική δραστηριότητα του νεοφασισμού» αλλά και το γεγονός ότι «δεν ξέραμε ακόμα όσα αποκαλύφθηκαν αργότερα» για τον Στάλιν.
Το τελευταίο βέβαια δεν είναι αλήθεια. Το 1944 είχαν ήδη γίνει γνωστές οι περίφημες δίκες της Μόσχας στις οποίες είχαν καταδικαστεί και θανατωθεί με κατασκευασμένες κατηγορίες, τα περισσότερα ηγετικά στελέχη της μπολσεβίκικης «επανάστασης». Κορυφαίοι Ευρωπαίοι διανοούμενοι εξ άλλου είχαν καταγγείλει τον σταλινισμό με έργα τους.
Ο Ηλιού όμως, αν και περιθωριοποιημένος από την ηγεσία Κολιγιάννη, παρέμεινε μέλος του ΚΚΕ τουλάχιστον μέχρι την διάσπαση του 1968. Είχε μεσολαβήσει το 1956, η επίσημη ομολογία των σταλινικών εγκλημάτων και η επέμβαση στην Ουγγαρία, μετά την οποία, για παράδειγμα, το ένα τρίτο σχεδόν των μελών του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας αποχώρησαν από το κόμμα. Ακόμα και μετά το ‘68 ο Ηλιού, σε συνομιλία του με τον Σοβιετικό πρεσβευτή, λέει ότι «πάντοτε ήταν και παραμένει φίλος της Σοβιετικής Ένωσης» και ότι η μόνη διαφωνία «αφορά την επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία» τον Αύγουστο του 1968.
Ζητά μάλιστα να «σταματήσει η Σοβιετική Ένωση να υποστηρίζει τον Κολιγιάννη» και να στηρίξει τους «κομμουνιστές που εργάζονται στην Ελλάδα».
Αν τα σημειώνω όλα αυτά είναι γιατί μου έκανε εντύπωση η διαδρομή. Μπαίνει στο ΚΚΕ την ώρα που οι άλλοι έφευγαν και παραμένει κομμουνιστής σχεδόν μέχρι το τέλος, σε μόνιμη και διαρκή αντιπαράθεση με την κομματική ηγεσία. Διαφωνών αλλά παρών. Ένας αστός διανοούμενος που ξεχωρίζει σαν την μύγα μέσα στο γάλα, παραμένει όμως πιστός στα δύσκολα.
Είναι μόνο οι καταστάσεις που εξηγούν αυτή την πορεία;
Η δυσκολία να παραμείνει ουδέτερος σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο; Κι αργότερα, μετά τον εμφύλιο, η παρανομία και η αίσθηση προσωπικού χρέους να συμπαραταχθεί στους διωκόμενους συναγωνιστές του; Μια στάση προσωπικής εντιμότητας δηλαδή για χάρη της οποία παραμέρισε τους όποιους δισταγμούς του; Πόσο είναι οι συνθήκες με άλλα λόγια που τον έκαναν να ενταχθεί στο ΚΚΕ και πόσο η ιδεολογία; Και ποια ήταν η σχέση του με τον μαρξισμό-λενινισμό σε μια περίοδο που σίγουρα είχε μεγαλύτερη ακτινοβολία από ότι σήμερα; Ερωτήματα που θα ενδιέφεραν σε σχέση με την προσωπικότητα του Ηλιού.
Ενδεχομένως θα είχαν και μια γενικότερη αξία για το πώς γύρω από το ΚΚΕ διαμορφώθηκε ένας κύκλος διανοουμένων που μπορεί να διαφωνούσαν, με την προσωπική τους ακτινοβολία ωστόσο έδιναν κύρος και άλλοθι σε ένα κόμμα με βαρύτατες ευθύνες για την μεταπολεμική πορεία της χώρας και σε μια ιδεολογία που στήριξε τα πιο ανελεύθερα και αντιδημοκρατικά καθεστώτα.
Ερωτήματα που ασφαλώς δεν χωράνε σε μια εξιδανικευμένη αφήγηση της ιστορίας της ελληνικής αριστεράς.
Πηγή: http://www.skai.gr/news/opinions/article/363853/o-profitis-iliou-kai-i-aristera
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου