Kαπιταλισμός της υγειονομικής καταστροφής και ελαττωματικές δημοκρατίες του τουρισμού

 

 

Του Γιάννη Νικολόπουλου

Την περασμένη Δευτέρα 12 Απριλίου στην Ολλανδία τέσσερις παράλληλες ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις φιλοτέχνησαν τις ψηφίδες της υγειονομικής κρίσης του κορονοϊού όπως αυτή (δεν) αντιμετωπίζεται στην Ευρώπη. Η πρώτη, ήταν η χρονικά δεύτερη πανηγυρική της μεγαλύτερης αλυσίδας φαρμακείων EOS για το γενικό ξεπούλημα σε self-tests (ή, αυτοτέστ για να χρησιμοποιήσουμε μια δόκιμη μετάφραση στα ελληνικά) από τα ράφια των υποκαταστημάτων της.

Στην ανακοίνωση της, η EOS υπογράμμιζε πως “οι Ολλανδοί καταναλωτές δείχνουν εμπιστοσύνη στα προϊόντα που εισάγει η εταιρεία μας και για δεύτερο Σαββατοκύριακο, τα αποθέματα μας στα φαρμακεία και τις αποθήκες, εξαντλήθηκαν” – όπου αυτά τα αποθέματα προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη Roche, η οποία με τη σειρά της έχει κοστολογήσει τα αυτοτέστ στα 8,99 ευρώ το ένα. Ας σημειωθεί ότι η τιμή είναι σχεδόν διπλάσια από εκείνη που έχει προτεινόμενη στην ιστοσελίδα της ή προμηθεύει άλλες χώρες η ελβετική εταιρεία. Παρόλα αυτά, οι παρτίδες των αυτοτέστ έχουν ξεπουλήσει. Όχι μόνο της Roche. Συνολικά το περασμένο Σαββατοκύριακο πουλήθηκαν στην Ολλανδία, περίπου 240.000 αυτοτέστ, χωρίς καν να έχουν καταστεί υποχρεωτικά για μαθητές, εκπαιδευτικούς ή εργαζόμενους, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα. Υπάρχει πολύ μεγάλο αγοραστικό ενδιαφέρον, που βασίζεται στην καθημερινή αγωνία μπροστά στην ισχυρή πιθανότητα να νοσήσει κάποιος από τον κορονοϊό και στην εκτεταμένη και επιθετική εμπορική διαφήμιση δια των μέσων ενημέρωσης και του διαδικτύου.

Λίγες ώρες μετά, όμως, ο πρόεδρος της ομοσπονδιακής ένωσης φαρμακοποιών, Άρις Πρινς εφιστούσε την προσοχή στους Ολλανδούς για αυτές τις μαζικές καταναλωτικές προμήθειες αυτοτέστ. “Το ποσοστό των ψευδώς αρνητικών αυτοτέστ στην Ολλανδία είναι πολύ υψηλό. Βάσιμα, τουλάχιστον τα 15 σε κάθε 100 αρνητικά αυτοτέστ αποτελούν αποτέλεσμα ψευδούς διάγνωσης και μάλιστα ακριβώς εκεί που θα έπρεπε να είναι πιο αποτελεσματικά και αξιόπιστα, στους ανθρώπους οι οποίοι έχουν είτε ήπια είτε πρώτα και αρχικώς όχι και τόσο σοβαρά συμπτώματα της Covid-19”. “Καλούμε τους Ολλανδούς να μην αμελούν το καθιερωμένο και επίσημο ραντεβού τους για ένα μοριακό τεστ στα κέντρα υγείας για ασθενείς με Covid-19, καθώς μόνο τα μοριακά τεστ έχουν αποδεδειγμένα υψηλό δείκτη ευαισθησίας και αξιοπιστίας στον κορονοϊό”, κατέληγε ο Πρινς, αλλά η παρουσία του έμοιαζε λίγο σαν τη φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Ακόμη και συστημικά μέσα ενημέρωσης της Ολλανδίας δεν της αφιέρωσαν ούτε ένα λεπτό κάλυψης ή μερικές αράδες αναφοράς στις ιστοσελίδες τους. Άλλωστε γιατί να χαθούν τόσα λεφτά από την ελεύθερη αγορά και την υποδαυλισμένη καταναλωτική φρενίτιδα για τα αυτοτέστ;

Την ίδια πάνω-κάτω ώρα, η χαμηλού κόστους αεροπορική εταιρεία Transavia, θυγατρική της AirFrance-KLM, διένειμε διθυραμβικού περιεχομένου Δελτίο Τύπου για την επανέναρξη των πτήσεων της προς το αεροδρόμιο της Ρόδου με αφορμή την πρώτη πτήση τσάρτερ 189 Ολλανδών τουριστών. Οι τουρίστες αυτοί συμμετέχουν στο υποτιθέμενο νέο και “πειραματικό” άνοιγμα του τουρισμού στην Ελλάδα με το οποίο εγκαινιάζεται η “μαγιορκοποίηση” των νησιών: οι Ολλανδοί θα παραμείνουν υποχρεωτικά μόνο μέσα στους χώρους του all inclusive ξενοδοχείου και δεν θα έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν στη Ρόδο ή να επισκεφθούν άλλους χώρους ή παραλίες εκτός του ξενοδοχείου διαμονής τους από τις 12 έως τις 20 Απριλίου, ημερομηνία αναχώρησης τους από το νησί. Η Transavia μάλιστα υπογράμμιζε το “απολύτως ασφαλές” του ταξιδιού τονίζοντας το γεγονός πως οι συμμετέχοντες τουρίστες ήταν υποχρεωμένοι να πραγματοποιήσουν δύο, αρνητικά ως προς το αποτέλεσμα τους, τεστ πριν από την αναχώρηση τους. Δεν φρόντιζε όμως να δημοσιοποιήσει επίσης και τη διαπίστωση ότι τα τεστ αυτά (μοριακά κατά κανόνα, αν και δίνεται και η υπαλλακτική δυνατότητα ενός μοριακού και ενός rapid) πληρώνονται εξολοκλήρου από την τσέπη των τουριστών προς 160 ευρώ, όταν το κόστος του ταξιδιού και της παραμονής στο ξενοδοχείο είχε προσδιοριστεί στα 399 ευρώ. Με άλλα λόγια, η ατομική ευθύνη για τα τεστ ως προαπαιτούμενα των ταξιδιών αναψυχής στην Ευρώπη στοιχίζουν σχεδόν όσο το μισό πακέτο λειψών και επιτηρούμενων διακοπών στην εποχή του κορονοϊού. Παρόλα αυτά, υπήρξαν πάρα πολλοί πρόθυμοι για να καταβάλουν και αυτά τα χρήματα – 22.000 ήταν οι υποψήφιοι αν πιστέψουμε την εταιρεία που “αναγκάστηκε” να κάνει κλήρωση μεταξύ των ενδιαφερόμενων ταξιδιωτών για τους 189 τελικούς νικητές και “τυχερούς”.

Ο αρχικός επικοινωνιακός ενθουσιασμός για τα τουριστικά ταξίδια στη Μεσόγειο και την Ελλάδα δεν τερματίστηκε και όταν ξανά η κυβέρνηση της Ολλανδίας μέσω του Εθνικού Παρατηρητηρίου για τη Δημόσια Υγεία και το Περιβάλλον εξέδιδε ανακοινωθέν υπενθύμισης των όρων πραγματοποίησης των ταξιδιών μέσα στα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των κρατών – μελών της ζώνης Σένγκεν και των χωρών που θεωρούνται σταθερά “υψηλού κινδύνου” λόγω πανδημίας (η Ελλάδα είναι μια από αυτές). Στην επιστροφή, οι ταξιδιώτες θα τεθούν υποχρεωτικά σε τουλάχιστον τριήμερη καραντίνα έως ότου προκύψουν τα αποτελέσματα του μοριακού τεστ που είναι υποχρεωμένοι να κάνουν στην επιστροφή τους, ενώ υπενθυμίζεται ότι και πριν από την αναχώρηση από τη Ρόδο οφείλουν να πραγματοποιήσουν ξανά τουλάχιστον ένα rapid test (τα αυτοτέστ είναι εντελώς εκτός συζήτησης και ως μέθοδος διάγνωσης απορρίπτονται πλήρως στην περίπτωση διεθνών πτήσεων και μετακινήσεων). Με άλλα λόγια, μόνο “ανέμελο” και εκτός αυστηρών τυπικών προϋποθέσεων δεν είναι το “πείραμα” επανεκκίνησης του τουρισμού, άλλο ζήτημα βέβαια αν και κατά πόσο προσκομίζονται τα σωστά έγγραφα και πειστήρια στους σωστούς χρόνους ειδικά πριν την αναχώρηση στα διάφορα αεροδρόμια.

Τέλος, και πάντα την ίδια μέρα, με διαφορά μερικών ωρών, η ολλανδική κυβέρνηση έκρινε σκόπιμο να προαναγγείλει σε κλίμα εθνικής και παραγωγικής υπερηφάνειας την “επιτυχημένη” πρεμιέρα του εμβολίου της Johnson & Johnson στις Ηνωμένες Πολιτείες υπογραμμίζοντας πως “η Ολλανδία έχει απόλυτη προτεραιότητα στις παραλαβές του νέου εμβολίου, αρχικά με 78.000 δόσεις, καθώς αυτό αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Λέιντεν και παράγεται σε βιομηχανικές μονάδες της Janssen στην ίδια πόλη”. Προτού τα κοκόρια της Χάγης λαλήσουν τρεις φορές, ξέσπασε η καταιγίδα με τα έξι ύποπτα και θανατηφόρα περιστατικά θρομβώσεων σε εμβολιασμένες γυναίκες που οδήγησαν την Ουάσιγκτον στην αναστολή του εμβολιαστικού προγράμματος και την Ευρωπαϊκή Ένωση σε ένα νέο μπαράζ ακυρώσεων είτε των παραλαβών είτε των προγραμματισμένων ραντεβού για τη χορήγηση του μονοδοσικού εμβολίου της αμερικανικής εταιρείας. Και ξαφνικά, προκλήθηκε χάος.

Η Χάγη έσπευδε να καθησυχάσει τα πλήθη των αιφνιδιασμένων πολιτών με νεότερη κυβερνητική ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία “το εμβολιαστικό πρόγραμμα της Ολλανδίας δεν επηρεάζεται από τις αποφάσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και τα λιγοστά περιστατικά θρομβώσεων που ερευνώνται για τη συσχέτιση τους με το εμβόλιο της Johnson & Johnson”. Και πώς θα συνέβαινε διαφορετικά όταν και μεταξύ άλλων η Ολλανδία έχει συνδέσει και συσχετίσει πνευματικά δικαιώματα ευρεσιτεχνίας των πανεπιστημίων της και βιομηχανική φαρμακευτική παραγωγή στο έδαφος της με τη θυγατρική της Johnson & Johnson, Janssen και την όποια εμπορική επιτυχία του εμβολίου;

Την Τετάρτη 14 Απριλίου, οι κυβερνητικοί παράγοντες (ω του πολιτικού θαύματος!) έκαναν μια νέα κυβίστηση: μέχρι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκου (ΕΜΑ) να αποφανθεί οριστικά για την καταλληλόλητα ή μη του εμβολίου και σε ποιες πιθανώς ηλικιακές ομάδες δεν πρέπει να χορηγείται, όλοι οι προγραμματισμένοι εμβολιασμοί ακυρώνονται και στην Ολλανδία. Ακόμη και αν η επιστημονική αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα των εμβολίων είναι υπό διαρκή διερεύνηση και έλεγχο, η αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης διάγει μια από τις χειρότερες περιόδους της, όχι όμως χωρίς πρόγραμμα ή σχέδιο.

Μέχρι σήμερα, ακόμη και σημαντικό κομμάτι της ευρωπαϊκής Αριστεράς, πίσω από την καταστροφική καθημερινή διαχείριση της πανδημίας στην Ευρώπη,έβλεπε αποτυχίες, ανεπάρκειες, ανικανότητα, εφησυχασμό και α(χ)ριστεία. Το πλαίσιο συζήτησης, επιχειρημάτων και κριτικής προφανώς πρέπει να αλλάξει.

Η διαχείριση της πανδημίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι άκρως πετυχημένη ακριβώς επειδή είναι αποτυχημένη.

Η ίδια η υγειονομική κρίση και το μοντέλο “αντιμετώπισης” της υπήρξαν οι αποτυχημένες αφορμές ακριβώς για να αποδειχθούν πετυχημένα τα μοντέλα καταιγιστικής επικοινωνιακής επίθεσης στο θυμικό των πολιτών με σκοπό να μεγιστοποιηθεί η κερδοφορία για όσες εταιρείες, επιχειρήσεις και πολυεθνικές πήραν προνομιακή θέση εκκίνησης στην αφετηρία της εποχής “συμβίωσης” με τον κορονοϊό: φαρμακευτικοί κολοσσοί που προσφέρουν ελπίδα αμπαλαρισμένη σε αυτοτέστ ή εμβόλια που αν και όποτε θα φθάσουν για να εμβολιαστούν όποιοι και όπως έχουν προσδιοριστεί σε χρονοδιαγράμματα που ήδη έχουν τιναχθεί στον αέρα, αεροπορικές μεταφορές με πανηγυρικά ανοίγματα και νεφελώδεις διαδικασίες εκπλήρωσης των προαπαιτούμενων όρων διεξαγωγής τους, βιομηχανικός κλάδος παραγωγής και έρευνας εν προκειμένω φαρμακευτικών παρασκευασμάτων, μασκών, διαλυμάτων ατομικής απολύμανσης, ων ουκ έστιν αριθμός και τέλος από τη στιγμή που ούτε για την πανδημία φαίνεται τέλος στο βάθος του υγειονομικού τούνελ.

Η ελεύθερη αγορά προκαθορίζει τους κανόνες, από τα αυτοτέστ έως τον τουρισμό και από τα εμβόλια έως την τηλεργασία, και οι κυβερνήσεις κάτω από τη συντονιστική μπαγκέτα των Βρυξελλών τρέχουν ασθμαίνουσες άλλοτε για να επικυρώσουν και άλλοτε για να μαζέψουν τα σπασμένα στις προειλημμένες και σε μεγάλο βαθμό λυσσωδώς ανταγωνιστικές εταιρικές αποφάσεις μέσα σε κλίμα σύγχυσης, αποπροσανατολισμού και εύλογης προσωπικής και συλλογικής αγωνίας των πολιτών και των ευρωπαϊκών κοινωνιών, ειδικά στο θέμα των εμβολιασμών και της μηδέποτε ουσιαστικά αναχαιτισμένης πανδημίας. Όμως αυτή η παραζάλη είναι εκείνη που θολώνει την ατομική κρίση και τη συλλογική μνήμη και επισκιάζει την αλήθεια.

Η ίδια η αποτυχία της Ε.Ε. στην πανδημία είναι εκείνη που εξασφαλίζει και μεγιστοποιεί τα κέρδη του εταιρικού καπιταλισμού, από τα προϊόντα ατομικής πρόληψης και προστασίας, όπως είναι οι μάσκες, έως τα φάρμακα ή τα ταξίδια με αυστηρές προϋποθέσεις. Επομένως, γιατί να αλλάξει το μοντέλο κακοδιαχείρισης της Covid-19, όταν αυτό φέρνει τόσα λεφτά στα ταμεία και τους λογαριασμούς των επιχειρήσεων που εμπλέκονται και επωφελούνται όχι από την καταπολέμηση, αλλά από την απροσδιόριστη παράταση της πανδημίας; Δεν υπάρχει λόγος: τα κέρδη τους είναι πάνω από τις ζωές μας. Το διατυμπανίζουν ξεκάθαρα όλες οι πράξεις και οι αποφάσεις τους, εδώ και έναν χρόνο περίπου. Έχουμε πια έναν καπιταλισμό που ανθεί πάνω στα ερείπια της υγειονομικής καταστροφής, τους θανάτους, τις διασωληνώσεις, τον φόβο μεταξύ των πιο ηλικιωμένων ή την οργή για τα “χαμένα νιάτα” των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων, τη μεγάλη δοκιμασία των συστημάτων υγείας, την αλληλοϋπονόμευση και τη ναρκοθέτηση, σαν λες από καιρό, των εμβολιαστικών προγραμματισμών με γνώμονα όχι την επιστημονική εγκυρότητα και την κοινωνική λογοδοσία και φροντίδα, αλλά ξανά την αύξηση των κερδών.

Ειδικά στην Ελλάδα και ως αντανάκλαση των ευρωπαϊκών και ολλανδικών αρνητικών, πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών, εξελίξεων, είναι πασιφανής η δραματική έκπτωση της χώρας σε μια καχεκτική, ελαττωματική “δημοκρατία του τουρισμού”, όσο και αν ο όρος μοιάζει κάπως υπερβολικός. Όπως τη δεκαετία του 1950 και μετά υπήρχαν στη Λατινική Αμερική κράτη, που εξαρτούσαν πλήρως την εύθραυστη πολιτική ομαλότητα και την κοινωνική συνοχή τους από τις άγριες επιχειρηματικές διαθέσεις της United Fruit και τη στρατιωτική και κατασκοπευτική υπονομευτική επιστασία των Ηνωμένων Πολιτειών, με αποτέλεσμα να επονομαστούν “δημοκρατίες της μπανάνας” ή απλώς μπανανίες και να ζήσουν εντέλει πραξικοπήματα, σφαγές και σκληρές δικτατορίες, έτσι και η Ελλάδα, ξεπέφτει σε “δημοκρατία του τουρισμού” κατ’ εντολή της TUI, των πολλών συνήθως low cost αεροπορικών εταιρειών που δρουν δορυφορικά στον γερμανικό υπερπράκτορα του τουρισμού και των κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ε.Ε., που αντίστοιχα εξαρτούν τη βιωσιμότητα και την ευρωστία σημαντικής μερίδας των επιχειρήσεων τους από τις αφίξεις, την κατανάλωση και την τουριστική προσήλωση των ίδιων των πολιτών τους.

Η αλυσίδα συμφερόντων είναι σχεδόν αδιάσπαστη, στη συγκυρία μοιάζει βρόγχος ικανός να πνίξει πολιτικές ελευθερίες, εργασιακά δικαιώματα και υγειονομικούς κανόνες στα νησιά και τις άλλες τουριστικές περιοχές. Το μοντέλο της Μαγιόρκα, όπου οι ντόπιοι με την εξαίρεση των εργαζομένων στον τουρισμό ήταν θεατές εκ του μακρόθεν των τουριστών που διασκέδαζαν με το σταγονόμετρο και σε καθεστώς επιτηρούμενης και ελεγχόμενης κυκλοφορίας έχει ήδη φτάσει στα ελληνικά νησιά.

Οπότε τι έχει πραγματικά σημασία, να τελειώνουμε με την πανδημία ή να μας “τελειώσει” η υγειονομική κρίση ό,τι έως σήμερα απέμενε αλώβητο ή ελαφρά τραυματισμένο από την τριπλή κρίση του καπιταλισμού μετά το 2008: χρέους, οικονομίας, δημοκρατίας; Οι απαντήσεις που μέχρι στιγμής δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως οργανισμός και κράτη-μέλη, δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολιών: ο πόλεμος με τον κορονοϊό μοιάζει χωρίς τέλος γιατί έτσι εμπεδώνεται η επισφαλής κοινωνική ειρήνη της υπό αυστηρούς όρους διαρκούς επιτήρησης. Και, ναι, μαζί με το ξεπούλημα στα αυτοτέστ, οι Ολλανδοί και πολλοί ακόμη Ευρωπαίοι έχουν ξαναθυμηθεί να αγοράσουν και τις σχετικές μεταφράσεις του “1984”. Ο Όργουελ δεν είναι απλώς μια ανάμνηση από το παρελθόν. 

Πηγή: ΚΟΣΜΟΔΡΟΜΙΟ