Άγια Θεοφάνεια και ψηφιακή Κοσμολογία

Γράφει ο Δημήτρης Γιαννάτος

H διαμάχη Εκκλησίας – Κυβέρνησης για τον εορτασμό των Θεοφανείων δεν εξαντλείται στην τήρηση κυβερνητικών αποφάσεων και των υγειονομικών μέτρων, ούτε είναι απλή αντιπαράθεση δύναμης, ένα παιγνίδι εξουσίας. (Παρ’ όλο που ίσως όχι τυχαία φούντωσε πάλι την αρθρογραφία για τον διαχωρισμό Κράτους – Εκκλησίας).

Ποιο είναι άραγε το στοιχείο που αγκιστρώνει πιστούς και ιεράρχες στην εμμονή να «αγιαστούν τα ύδατα», με μέτρα αλλά με τον πατροπαράδοτο τρόπο; Η σταθερή αντιδραστικότητα πολλών ιεραρχών που δεν τιμούν το ράσο τους;. Ο ανορθολογισμός; η διεκδίκηση της θρησκείας ως Κράτος του Θεού, έναντι του κοσμικού Κράτους; Αυτά και άλλα, μπορεί όντως να δίνουν απαντήσεις σε πολλούς.

Παραμερίζοντας προφανείς αιτίες και τα αυτονόητα μέτρα, προβάλλει η μεγάλη ιδεολογική και αλληγορική εικόνα της διαμάχης. Την ημέρα, ίσως της πιο φιλοσοφικής, αποκαλυπτικής και συμβολικής εορτής της Ορθοδοξίας! Με αναγωγές για τον κόσμο του αισθητού, του νοητού αλλά και του ίδιου του πολιτισμού μας.

Τα Θεοφάνεια ήταν η εμφάνιση, η φανέρωση του Τριαδικού θεού, με ιδιαίτερη στιγμή την αποκάλυψη του Αγίου Πνεύματος. Του Πνεύματος που τότε λογιζόταν Άγιο και αργότερα η ιστορική εξέλιξη της φιλοσοφίας, θα του έδινε άλλες μορφές, αν θυμηθούμε τον Καντ, τον Χέγκελ, τον Μαρξ.

Μοιάζει η Ορθοδοξία να αμύνεται σε μια αλλαγή πολιτισμικού παραδείγματος που κυριαρχεί ανεμπόδιστα με την επιτάχυνση της πανδημίας και την οποία ο λαός μας διαισθάνεται ως άδειασμα της ψυχής του, χωρίς να μπορεί να το εκφράσει και να το εξηγήσει λογικά.

Όπως μας έμαθε ο φιλόσοφος Κώστας Παπαϊωάννου, η βυζαντινή Ορθοδοξία ανέδειξε με ισορροπία Φύσης και Προσώπου τις πραγματικές δυνατότητες του Ελληνισμού. Οι Έλληνες Πατέρες διατήρησαν τον θαυμασμό και την αρχαία ελληνική πίστη στον Κόσμο (ως κόσμημα) και το μεγαλείο της δημιουργίας. «Ο κόσμος είναι μία «Θεοφάνεια«, μία «φανέρωση του Θεού«, λέει ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, ο πατέρας του χριστιανικού μυστικισμού» (Κώστας Παπαϊωάννου -«Βυζαντινή και Ρώσικη ζωγραφική» – Εναλλακτικές Εκδόσεις- Αθήνα 2007)

Η θαυμαστή αταραξία, αρμονία και πληρότητα του αρχαιοελληνικού γίγνεσθαι, είχε ανάγκη μιαν «αλλοίωση» έτσι ώστε να αναδειχθεί η «υποκειμενικότητα». Και ο αρχαιοελληνικός Λόγος έγινε ο υιός του Θεού. Ενσαρκώθηκε, δηλαδή, πήρε την ανθρώπινη υπόστασή σε τριαδικότητα με τον Πατέρα και το Πνεύμα. Διαμορφώνοντας από τότε τη νεωτερική βάση ακόμα και για θεωρίες της ψυχανάλυσης, αλλά και της πιο πρόσφατης κοινωνικής ψυχολογίας για τις σχέσεις, τους ρόλους και τον «πολυφωνικό» εαυτό του ανθρώπου.

Οι δύο οντολογίες

Και τώρα; Τα πράγματα αντιστρέφονται. Ο απαραίτητος υποκειμενισμός του Χριστιανισμού, λοξοδρόμησε, έγινε πεδίο εκμετάλλευσης και γέννησε το σημερινό Νάρκισσο του τεχνοπολιτισμού. Αυτο-αναφορικό υποκείμενο, το ονομάζει ο πατήρ Λουδοβίκος. Ένα άτομο που ο κόσμος του είναι το Εγώ του και οι «σχέσεις» του είναι οι «επαφές» του (για να μην πω οι συνάψεις του εγκεφάλου σε σχέση με την ψηφιακή τεχνολογία) σε αναφορά με το είδωλο που βλέπει στον καθρέφτη ή στην ….οθόνη του υπολογιστή. Γίνεται ο Θεός-Δημιουργός, «που ελευθέρως βούλεται και δημιουργεί τον κόσμο εκ του μηδενός» καθισμένος στην καρέκλα του. Να μπορεί να κάνει σχεδόν τα πάντα χωρίς να χρειαστεί να κινηθεί σαν…άνθρωπος, αλλά ως αιθέριο δίκτυο.

Ο θεός της Ιστορίας και της ιστορικότητας, βλέπει τον μετανεωτερικό Άνθρωπο να μπορεί να δημιουργήσει ο ίδιος τον εαυτό του, δίχως Θεό, αλλά και Ιστορία! Θεός είναι ο ίδιος. Ο τεχνομεσσιανικός κόσμος αλλάζει τη Φύση του ανθρώπου. Η ψηφιακή οντολογία είναι μια καινοτόμα «Θεοφάνεια». Ο άνθρωπος ως data και κουκίδα, μηχανική αναπαράστασης της πληροφορίας, ακυρώνει το αρχαιοελληνικό μέτρο και την Ύβρη, αλλοιώνει το ίδιο το Βυζαντινό Πρόσωπο. Ο ψηφιακός μηδενισμός ορίζει τη Θεοφάνεια και τη «Θεολογία» μιας νέας θαυμαστής εποχής! Η απόλυτη εκκοσμίκευση της φιλοσοφίας είναι κυριαρχική και υπόσχεται μια παραδείσια κοινωνία μέσω της οικονομικής και τεχνικής επιτάχυνσης.

Η τεχνική ως «ανώτερη αξία» (Χέγκελ) και ως «αληθινή ανθρωπολογική φύση» (Μαρξ), από τη μια εγκαθιστά ένα νέο θαυμαστό βιοψηφιακό περιβάλλον, «επισκευάζοντας» και υποκαθιστώντας τη Φύση, που καταστρέφει ο ίδιος ο άνθρωπος και από την άλλη το ανθρώπινο υποκείμενο γίνεται ο επαυξημένος και βελτιωμένος άνθρωπος, ο Άγιος της τεχνολογικής κοσμολογίας. Η πνευματική ενόραση, ο Έρωτας ψυχών και σωμάτων, η φιλοσοφική ενατένιση, η διεύρυνση του νου μέσω της τέχνης, του σωματικού παιχνιδιού, ή της ψυχοθεραπείας, το νόημα των σχέσεων, η γνώση της ψυχική μας «ανατομίας», ο αθλητισμός, ένα λουλούδι, ένα βιβλίο, ένα χάδι, κ.α που οδηγούσαν στην νοητική ανάταση εξανθρωπίζοντας το ιερό και «θεοποιώντας» τον απλό άνθρωπο, μπαίνουν στο περιθώριο.

Η Τεχνική ως αυτόνομος «Θεός», μπορεί να κάνει ύλη και πράξη την οντολογία της Ορθοδοξίας. Τη δυνατότητα να γεύεται ο «νέος άνθρωπος» τον άκτιστο «Θεό», στην μοριακή λεπτομέρεια του κτιστού κόσμου ψηφιακού κόσμου. Αλίμονο!!!

Δυο πολιτισμοί συγκρούονταν την ημέρα των Θεοφανείων. Δύο «Θεοφάνεια»! Θα μείνουμε με τις ακραίες φιγούρες που τις εκφράζουν με ανορθολογικό τρόπο; Τους νεοφιλελεύθερους λακέδες της 4ης Βιομηχανικής «επανάστασης» και τους …Τράμπ της Ιεραρχίας; ή θα αγγίξουμε την ουσία και την αγωνία του προβλήματος;

Η πρωτότυπη σύνθεση των παραπάνω που δεν εξαφανίζει την πολιτισμική παράδοση και την ταυτότητα του ελληνισμού και θέτει σαφή ανθρωπολογικά όρια είναι εφικτή άραγε ή μιλάμε για τετραγωνισμό του κύκλου;

ΑΝΤΙΦΩΝΟ