Η πανδημία του Κορωνοιού ως αφορμή αστικής Αποκέντρωσης και πληθυσμιακής Ανακατανομής της Ελλάδος

Καραβίας Ζαφείριος

H πανδημία του κορονοϊού παρά τις αρνητικές επιπτώσεις που αναμφίβολα έχει επιφέρει στην οικονομία, στην καθημερινή ζωή των πολιτών, αλλά και στην λειτουργιά των κρατικών υπηρεσιών, συνιστά παράλληλα μια καλή ευκαιρία για να προσεγγίσουμε εκ νέου τα ζητήματα της αστυφιλίας και της στρεβλής πληθυσμιακής κατανομής της χώρας. Η πανδημία μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για την δημιουργία μιας νέας πολιτικής αποκέντρωσης και ανακατανομής πληθυσμού με σκοπό τον εξορθολογισμό της σημερινής κατάστασης της χώρας όπου η συντριπτική πλειοψηφία

του πληθυσμού κατοικεί στο λεκανοπέδιο της Αττικής και σε κάποια ακόμη μεγάλα αστικά κέντρα όπως η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, η Λάρισα και το Ηράκλειο κ.α με αποτέλεσμα την άνιση κατανομή πληθυσμού στην υπόλοιπη χώρα. Μια κατάσταση που δημιουργεί μεγάλες διαφοροποιήσεις, ανισότητα στην κατανομή πλούτου, έντονες διακυμάνσεις στις υγειονομικές συνθήκες, τα επίπεδα ασφάλειας και την ποιότητα ζωής των πολιτών.

Στην κατεύθυνση της επίλυσης του σημαντικού αυτού ζητήματος θα επεκταθούμε αναλυτικά στα προτεινόμενα κίνητρα μέσω των κάτωθι προτάσεων:

1. Ένα από τα πρώτα και αποφασιστικά βήματα στην κατεύθυνση αυτή πρέπει αναμφίβολα να είναι η Πληθυσμιακή Αποκέντρωση με σκοπό την αποσυμφόρηση της Αθηνάς και της Αττικής γενικότερα με κύριο μέλημα τη διόρθωση της πληθυσμιακής ανισορροπίας που παρουσιάζει η χώρα. Ο πληθυσμός χρειάζεται σταδιακά να ανακατανεμηθεί και να μοιράζεται σε πολλές πόλεις μεσαίου μεγέθους (δηλαδή περί τους 100.000 – 500.000 κατοίκους), οι οποίες θα είναι γεωγραφικά διασκορπισμένες στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας, όπως συμβαίνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δημιουργώντας βιώσιμες συνθήκες για την τοπική οικονομία. Το σχέδιο αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω μιας διευρυμένης διοικητικής αποκέντρωσης. Παραδείγματος χάριν πολλές υπηρεσίες, παραρτήματα υπουργείων μπορούν να μεταφερθούν σε άλλες πόλεις εκτός αΑτικής. Μια διοικητική μεταρρύθμιση με εκχώρηση περισσότερων αρμοδιοτήτων, εξουσιών και ευθυνών για τοπικά ζητήματα στους δήμους και την αποδέσμευση τους από τη γραφειοκρατία της κεντρικής διοίκησης θα δημιουργούσε ενδεχομένως περισσότερες θέσεις εργασίας στην επαρχία και θα βελτίωνε την διαχειριστική ικανότητα των τοπικών κοινοτήτων.

2.Συνακολούθως κρίνεταιαπαραίτητη η επαναδιαμόρφωση του ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας με την δημιουργία 8 ακαδημαϊκώνπεριφερειών. Αναλυτικότερα: Ακαδημαϊκή Περιφέρεια Ηπείρου(Νομοί Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας, Άρτας, Πρέβεζας, Αιτωλοακαρνανίας, Ευρυτανίας). Ακαδημαϊκή Περιφέρεια Ιονίων Νήσων (Τα ομώνυμανησιά και νομοί που συνιστούν). Ακαδημαϊκή Περιφέρεια Μακεδονίας & Θράκης (Νομοί Κοζάνης, Γρεβενών, Καστοριάς, Φλώρινας, Θεσσαλονίκης, Ημαθίας, Κιλκίς, Πέλλας, Πιερίας, Σερρών, Χαλκιδικής, Δράμας, Καβάλας, Θάσου, Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου), Ακαδημαϊκή Περιφέρεια Ανατολικής Ελλάδος (ΝομοίΚαρδίτσας, Λάρισας, Μαγνησίας, Σποράδων, Τρικάλων, Φθιώτιδας, Βοιωτίας, Φωκίδας, Ευβοίας), Ακαδημαϊκή Περιφέρεια Πελοποννήσου (Νομοί Αχαΐας, Ηλείας, Κορινθίας, Αργολίδας, Αρκαδίας, Λακωνίας, Μεσσηνίας), Ακαδημαϊκή περιφέρεια Αιγαίου (Όλα τα νησιά του Αιγαίου) , Ακαδημαϊκή Περιφέρεια Κρήτης (ΝομοίΗρακλείου, Ρεθύμνου, Χανιών, Λασιθίου). Τέλος, ξεχωριστή και αυτοτελή ακαδημαϊκή περιφέρεια θα αποτελεί η Αττική με την διατήρηση των παλαιών πανεπιστήμιων (Πάντειο, Καποδιστριακό, Πολυτεχνικές σχολές κτλ) με την μεταφορά όμως των περισσότερων ιδρυμάτων ΤΕΙ στην επαρχία.Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα θα εντοπίζονται ανά τις προαναφερθείσες ακαδημαϊκές περιφέρειες με τμήματα διάσπαρτα ανά τις πόλεις των νομών που θα υπάγονται σε αυτές. Αυτό ενδεχομένως να απαιτεί την ενοποίηση κάποιων υφιστάμενων ΑΕΙ και ΤΕΙ ώστε να επιτευχθεί η γεωγραφική ταύτιση ακαδημαϊκής Περιφέρειας – Νομών και να συγκεντρωθούν περισσότεροι πόροι και προσωπικό. Οι περισσότερες σχολέςκαι τα υποστηρικτικά τους κτήρια θα μπορούσαν να μετεγκατασταθούν σε νέες εγκαταστάσεις στα πρότυπα των πανεπιστημιακών «campus» του εξωτερικού, στις παρυφές επαρχιακών πόλεων οι οποίεςνα συσχετίζονταιενδεχομένως και με το αντικείμενοσπουδώντης κάθε σχολής, ώστε να επιτυγχάνεται και η σύνδεσητων φοιτητώνμε την τοπικήκοινωνία/οικονομία. Με τον τρόπο αυτό χιλιάδεςνέοιανά την επικράτεια θα παραμείνουνκοντά στις οικογενειακές τους εστίεςαλλά και τα αστικά κέντρα τηςεπαρχίας δημιουργώντας νέες προοπτικές και ενδυναμώνοντας το επιστημονικό δυναμικό της περιφέρειας.

3.Καθώς πλέον βαδίζουμε στην εποχή της 4ηςβιομηχανικής επανάστασης η Ελλάδα χρειάζεται να αξιοποιήσει τις μεγάλες ευκαιρίες πουπροσφέρουν τα νέα εργαλεία, τεχνολογίες και δομές παραγωγής. Συνεπώς θα ήταν χρήσιμη η ίδρυση μιας «Πανελληνίας Ψηφιακής – Βιομηχανικής Εταιρίας» με κρατικά και ιδιωτικά κεφάλαια, η οποία θα διαθέτει κέντρα σε 4 περιφέρειες της χώρας (Δυτική Ελλάδα, Θράκη, Θεσσαλία, Αιγαίο) όπου θα απασχολούνται νέοι επιστήμονες στο σχεδιασμό νέων καινοτόμων προϊόντων δημιουργώντας παράλληλα τεχνολογικά «cluster»με συμμετοχή μικρών startupεπιχειρήσεων κοντά στα κέντρα αυτά, τα οποία θα διέπονται από ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς, αναβαθμίζοντας έτσι και το εύρος των οικονομικών δραστηριοτήτων που λαμβάνει χώρα στην επαρχία. Συνακολούθως προτείνεται η ίδρυση ενός «μητρώου ψηφιακής εργασίας»σε εθνική βάση όπου θα συνδέονται εξ’ αποστάσεως, εργοδότες με πιθανούς εργαζομένους, σπάζοντας έτσι τα δεσμά της φυσικήςπαρουσίας. Κατ αυτόν τον τρόποακόμη και άτομα από μειονεκτικέςκαι απομακρυσμένες περιοχέςτης χώρας θα μπορούν να εργάζονταιχωρίς να εγκαταλείπουν τις επαρχίες τους προς εύρεση εργασίας σε άλλους τόπους.

4. Επιπροσθέτως για υφιστάμενες επιχειρήσεις θα ήταν εύστοχη η χορήγηση επιδόματος ψηφιακού μετασχηματισμού μέσω εφάπαξ καταβολής 1500 ευρώ σε ενδιαφερομένους προκειμένου να προχωρήσουν στην ψηφιοποίηση των μικρών επιχειρήσεων με σκοπό να ανταπεξέλθουν στα νέα δεδομένα που επιτάσσει η αγορά στη μέρα μετά την πανδημία.
5. Παράλληλα προτείνεται η επέκταση και βελτίωση του δικτύουWi-fi ανά την επικράτειακαι η ευρεία χρήση προγραμμάτων εξ αποστάσεωςεκπαίδευσηςτα οποία είναι ήδη διαθέσιμααπό το εθνικό σύστημα παιδείας. Τα προγράμματα αυτά φυσικά μπορούν να αναπτυχθούν ακόμη περισσότεροδιευκολύνοντας την εγκατάστασηοικογενειώνσε απομακρυσμένες περιοχές της επαρχίας χωρίς προβληματισμούς για την εκπαίδευση των παιδιών τους.
6. Η Ανοικοδόμηση νέων φθηνών κατοικιών για νέες οικογένειες σε περιοχέςεπαρχιακώνπόλεωνυπό το δίπτυχο«φθηνήαγορά και γρήγορηδιάθεση» ώστε να μετακομίσουνοι νέοιεκεί θα ήταν ένα ακόμη ελκυστικό κίνητρο να εγκαταλείψει κανείς τα παλαιά και ακριβά κτήρια που διατίθενται στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας.

7.Ενίσχυση νέων αγροτών και ενθάρρυνση ενασχόλησης με τη γη. Προτείνεται οι νέοι αγρότες έως 40 ετών να λαμβάνουν οικονομική ενίσχυση 50.000 ευρώ για την αγορά γης, εξοπλισμού ή άλλων αναγκαίων εφοδίων, υπό τη μορφή εφάπαξ κεφαλαίου που θα καταβάλλεται τμηματικά σε 4 δόσεις εντός ενός έτους. Η κάθε δόση 25% θα δίνεται ανάλογα με την εκπλήρωση των στόχων που έχει δεσμευθεί ο αγρότης να υλοποιήσει με τα χρήματα αυτά που χορηγούνται από το κράτος. Έτσι θα διενεργείται και ο κατάλληλος έλεγχος για να αποφευχθεί η σπατάλη κρατικών πόρων.

8. Επιπλέον το κράτος θα μπορούσε να ενθαρρύνει την δημιουργία μικρών συνεταιρισμών συγκεκριμένων καλλιεργειών και μέσω περιφερειακών οργανισμών τύπου «ομπρέλα» να προστατεύει τους παραγωγούς από αθέμιτες πρακτικές εμπόρων, μεσιτών και λοιπών δρώντων της τοπικής αγοράς, διατηρώντας κάποιες ελάχιστες τιμές στην διάθεση των γεωργικών προϊόντων προστατεύοντας έτσι τους παραγωγούς.
9. Πρόγραμμα αποκατάστασης απόρων για παροχή γης σε εθνικές γαίες σε ακριτικές περιοχές σε βόρεια Ελλάδα και ακριτικά νησιά Αιγαίου. Η λογική της πρότασης είναι απλή, το κράτος θα διαθέτει περιουσία και στέγη σε κάποιους άπορους πολίτες με σκοπό να κατοικήσουν περιοχές της μεθορίου και να αναπτύξουν γεωργικές ή άλλες εμπορικές δραστηριότητες σε αυτές.
10. Κίνητρα για νησιώτες στρατιωτικούς να παραμείνουν στα νησιά καταγωγής τους. Ευνοϊκά μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή θα ήταν οι μόνιμες μεταθέσεις στην περιοχή τους, παροχή κρατικής γης, η χορήγηση επιδόματος «ακριτών». Ενώ παρόμοια κίνητρα θα μπορούσαν να δοθούν σε καθηγητές και γιατρούς που προέρχονται από τα μέρη αυτά μέσω επιδόματος «ακριτικής υπηρεσίας».
11. Μιας και η Ελλάδα εδώ και δεκαετίες αντιμετωπίζει προβλήματα γήρανσης του πληθυσμού και υπογεννητικότητας θα μπορούσαν να δοθούν κίνητρα ακόμη και για άπορους πολίτες άλλων ευρωπαϊκών κρατών που πληρούν ηλικιακά κριτήρια, καθαρό ποινικό μητρώο, διατίθενται να μάθουν σε ικανοποιητικό βαθμό την ελληνική γλώσσα και να δημιουργήσουν οικογένεια να κατοικήσουν στην Ελληνική μεθόριο με υποχρέωση να ασφαλιστούν και να καταβάλουν φόρους στο ελληνικό δημόσιο όταν ορθοποδήσουν και με δικαίωμα μελλοντικά να αποκτήσουν ακόμη και την ελληνική υπηκοότητα. Αντίστοιχα σε λοιπούς υπηκόους ευρωπαϊκών κρατών που επιθυμούν να εγκατασταθούν με δικό τους κόστος και να επενδύσουν ειδικά σε απομακρυσμένες μεθοριακές περιοχές να παρέχεται φορό – ελάφρυνση ή και φορό – απαλλαγή για μια πενταετία.
12. Συνεπής καταβολή επιδομάτων Τριτεκνίας και Πολυτεκνίας ανά δίμηνο

Τα οφέλη που θα προκύψουν από την εφαρμογή των πρακτικών που μόλις προταθήκαν ενδέχεται να είναι πολλά και να αλλάξουν ριζικά την εικόνα και τις παραγωγικές δομές της χώρας. Καταρχήν τίθενται οι βάσεις για την σταδιακή αύξηση του πληθυσμού που θα αντιστρέψουν σταδιακά το κλίμα γήρανσης του πληθυσμού και υπογεννητικότητας των τελευταίων δεκαετιών. Η επαρχία θα αρχίσει να ζωντανεύει ξανά δίνοντας νέες προοπτικές για την ανάπτυξη επαγγελμάτων και λοιπών οικονομικών δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα σε αυτή. Η αντιστροφή του υφιστάμενου «ρεύματος» από επαρχία προς Αθήνα και η δημιουργία ενός αντίστροφου ρεύματος «εξόδου» από την πρωτεύουσα προς την επαρχία θα δημιουργήσει πόλεις καθαρές, υγιείς και πιο ασφαλείς. Ενώ η πύκνωση του πληθυσμού σε ακριτικές περιοχές της χώρας θα ενισχύσει την εθνική παρουσία και θα αναβαθμίσει το ρόλο ενός τμήματος της χώρας που αυτή τη στιγμή δοκιμάζεται αφενός από την τουρκική προκλητικότητα και αφετέρου από την απόσταση που το χωρίζει από τον κύριο εθνικό κορμό με όσες δυσκολίες αυτό το γεγονός συνεπάγεται. Συνακολούθως η ανακατανομή του πληθυσμού θα ευνοούσε την δικαιότερη και πιο ορθολογική κατανομή οικονομικών πόρων ανά την ελληνική επικράτεια δίνοντας την ευκαιρία για μια πιο ισότιμη ανάπτυξη μεταξύ των επαρχιακών αστικών κέντρων που πάγια υστερούν κατά πολύ σε σχέση με την Αττική. Τέλος, μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα, η πολιτική αυτή θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για την πολυπόθητη οικιστική ανάπλαση της Αθήνας με σοβαρές και αποφασιστικές παρεμβάσεις όπως η ανάπλαση των ποταμών της πόλης, η κατεδάφιση κτηρίων με σκοπό την δημιουργία πρασίνου και την απόδοση ενός νέου χαρακτήρα στην πόλη.

*Ο Καραβίας Ζαφείριος είναι Πολίτικος Επιστήμων/Διεθνολόγος, Κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ναυτιλιακών Σπουδών, Υποψήφιος Διδάκτωρ της Σχολής Κοινωνιολογίας του Πάντειου Πανεπιστημίου και Τομεάρχης Βιομηχανίας και Εμπορίου της ΟΝΝΕΔ πανελλαδικά

OFF THE RECORD