Παράνομη μετανάστευση: Τα διαδοχικά κύματα και η "ανοιχτή αγκαλιά" του ΣΥΡΙΖΑ

Σταύρος Λυγερός

Η διόγκωση των εισροών στα νησιά του Αιγαίου επανέφερε την παράνομη μετανάστευση στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας το πρόβλημα, το οποίο είχε περάσει στα "ψιλά" μετά την ευρωτουρκική συμφωνία των αρχών του 2016. Και τούτο παρά το γεγονός ότι κάθε τόσο είχαμε εκτεταμένα επεισόδια σε δομές φιλοξενίας με αποτέλεσμα μεγάλες ζημιές και τραυματισμούς.

Η κυβέρνηση Τσίπρα παρέμενε προσηλωμένη στο ιδεολόγημά της ότι μέσω της παράνομης μετανάστευσης θα επιλυθεί με ένα είδος κοινωνικής μηχανικής το δημογραφικό πρόβλημα. Δεν είναι, βεβαίως, άσχετο ότι ο πρώην πρωθυπουργός είχε συμφωνήσει με τη Γερμανίδα καγκελάριο να δέχεται πίσω η Ελλάδα παράνομους μετανάστες, οι οποίοι εισήλθαν στην Ευρώπη από τη χώρα μας, αλλά στη συνέχεια μετέβησαν με κάποιον τρόπο στη Γερμανία.

Η παράνομη μετανάστευση, όμως, που τροφοδοτήθηκε και από τα κύματα προσφύγων, έχει προκαλέσει εκτεταμένες κοινωνικές παρενέργειες σε πολλά
επίπεδα και σ' όλη την Ευρώπη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να έχει μετατραπεί σε κεντρικό πολιτικό πρόβλημα, ακόμα και σε χώρες που δεν έχουν δεχθεί μεγάλους αριθμούς. Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, ότι σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει περισσότερο ή λιγότερο στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές κοινωνίες, στην Ελλάδα το μεταναστευτικό ήταν τα τελευταία τρία χρόνια χαμηλά στην ατζέντα της δημόσιας συζήτησης.
Οι μόνοι που κατά καιρούς αντιδρούν είναι οι τοπικές κοινωνίες, οι οποίες υφίστανται το πρόβλημα, αλλά κι αυτές αντιδρούν, έχοντας πάνω από το κεφάλι τους τον πέλεκυ ότι θα κατηγορηθούν για ξενοφοβία και ρατσισμό! Η ιδεολογική τρομοκρατία που ασκήθηκε σ' αυτό το επίπεδο από τον ΣΥΡΙΖΑ έπαιξε οπωσδήποτε τον ρόλο της, όπως επίσης και η υπαρκτή ανθρωπιστική διάσταση του προβλήματος.
Κατά την εκτίμησή μου, όμως, ο σημαντικότερος λόγος είναι ότι στα χρόνια της κρίσης η ελληνική κοινωνία κατακερματίστηκε και τα αντανακλαστικά συλλογικής αντίδρασης αμβλύνθηκαν, εάν δεν ισοπεδώθηκαν. Με την εξαίρεση του Μακεδονικού, κυριάρχησε το δόγμα "ο καθένας για την πάρτη του". Αυτό όχι μόνο στο μέτωπο των εργασιακών δικαιωμάτων, αλλά και σε ζητήματα όπως το μεταναστευτικό.

Οι πρόσφατες αποφάσεις του ΚΥΣΕΑ δείχνουν ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη εγκαταλείπει την πολιτική της κυβέρνησης Τσίπρα. Επιχειρεί αφενός να θέσει ένα φραγμό στις διογκωμένες εισροές, αφετέρου να αποφορτίσει τα νησιά, με τη μεταφορά προσφύγων-μεταναστών σε δομές στην ηπειρωτική Ελλάδα. Αν και οι εν λόγω αποφάσεις κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν αρκούν από μόνες τους για να λύσουν με στρατηγικούς όρους το πρόβλημα.

Το κύμα από Ανατολική Ευρώπη

Ας αρχίσουμε, όμως, από την αρχή. Αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και λόγω των γεωπολιτικών ανακατατάξεων, η Ευρώπη γνώρισε σημαντικές εσωτερικές μεταναστευτικές ροές, οι οποίες κατά κανόνα προέκυψαν αφενός για εθνοτικούς λόγους, αφετέρου ως αποτέλεσμα του πολέμου. Στη δεκαετία του 1950 και του 1960 η Δυτική Γερμανία δέχθηκε νόμιμους μετανάστες από την Ιταλία, την Ελλάδα, την τότε Γιουγκοσλαβία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Τουρκία, προκειμένου να τροφοδοτήσει την ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανία της.
Αλλά και χώρες της Ευρώπης με αποικιοκρατική παράδοση (Βρετανία, Γαλλία, Ολλανδία κ.ά.) δέχθηκαν σημαντικές μεταναστευτικές ροές κυρίως από τις (τότε ή πρώην) αποικίες τους στην Αφρική και στην Ασία. Οι ροές αυτές ήταν αποτέλεσμα αφενός των δεσμών της μητρόπολης με τις αποικίες, αφετέρου της ανάγκης για φθηνά εργατικά χέρια σε μια περίοδο που οι ευρωπαϊκές οικονομίες βρίσκονταν σε ανοδική τροχιά. Γι’ αυτούς τους λόγους, αλλά και επειδή οι ροές ήταν κατανεμημένες στον χρόνο, δεν προκάλεσαν ισχυρές κοινωνικές παρενέργειες.
Το επόμενο ισχυρό μεταναστευτικό κύμα προέκυψε μετά την κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης το 1989-1990. Επρόκειτο, επίσης, για ενδοευρωπαϊκή μετανάστευση, αλλά με μονόδρομη ροή από την Ανατολική προς τη Δυτική Ευρώπη. Αυτή τη φορά οι λόγοι ήταν οικονομικοί και όχι εθνοτικοί, όπως κατά κανόνα ήταν στη δεκαετία του 1940. Φτωχοποιημένοι Ανατολικοευρωπαίοι εισέρχονταν κατά κανόνα παρανόμως στις γειτνιάζουσες χώρες της καπιταλιστικής Ευρώπης, αναζητώντας "μια θέση στον ήλιο".

Τα κράτη που σέβονται τον εαυτό τους

Αυτό το μεταναστευτικό κύμα πλημμύρισε και την Ελλάδα, η οποία μέχρι τότε φιλοξενούσε αμελητέο αριθμό οικονομικών μεταναστών. Από το 1990 και τα επόμενα χρόνια μυριάδες Αλβανών διέσχισαν με τα πόδια παρανόμως τα σύνορα από αφύλακτες διαβάσεις. Μόνο κατά ένα ελάχιστο ποσοστό εισήλθαν νομίμως με βίζα, αλλά όταν αυτή έληξε δεν επέστρεψαν, βεβαίως, πίσω. Εκείνα τα χρόνια εισήλθαν με διάφορους τρόπους στην Ελλάδα και οικονομικοί μετανάστες από άλλες ανατολικές χώρες, όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Ουκρανία, η Ρωσία, η Μολδαβία, η Πολωνία, η Γεωργία κ.α.
Οι μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη έχουν πια σε μεγάλο βαθμό αποκτήσει άδεια παραμονής και εργασίας με τις τρεις μαζικές νομιμοποιήσεις. Οι δύο πρώτες έγιναν από την κυβέρνηση Σημίτη (1997 και 2001). Στην πρώτη είχαν υποβάλει αιτήσεις 372.000 παράνομοι μετανάστες. Στη δεύτερη είχαν υποβληθεί 370.000 αιτήσεις. Η τρίτη πραγματοποιήθηκε από την κυβέρνηση Καραμανλή το 2005 και είχαν υποβληθεί 92.000 αιτήσεις.
Τα κράτη που σέβονται τον εαυτό τους σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου εξετάζουν κάθε μετανάστη ξεχωριστά. Παραχωρούν άδεια παραμονής και εργασίας σε αλλοδαπό μόνο εάν διαπιστώσουν ότι δεν συνιστά απειλή για την εθνική και τη δημόσια ασφάλεια. Αντιθέτως, το ελληνικό πολιτικό σύστημα παραχώρησε μαζικά άδειες παραμονής και εργασίας σε μετανάστες που είχαν εισέλθει παρανόμως με βάση κυρίως τον χρόνο παραμονής και το εάν είχαν εργασία. Και μόνο το γεγονός αυτό καταδεικνύει την αβάσταχτη ελαφρότητά του. Από το 2005 υπάρχει ένα σταθερό σύστημα νομιμοποίησης αλλοδαπών σε ad hoc βάση και όχι μαζικά.

Το κύμα από Ασία-Αφρική

Οι οικονομικοί μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη, λόγω συμβατής πολιτισμικής ταυτότητας, εισήλθαν γρήγορα σε τροχιά κοινωνικής ενσωμάτωσης. Υπήρξαν κοινωνικές παρενέργειες (σημαντική αύξηση της εγκληματικότητας, του λαθρεμπορίου, της "μαύρης" εργασίας κτλ.), αλλά δεν υπήρξε γκετοποίηση. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και το γεγονός ότι εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα υπήρχαν θέσεις εργασίας.
Το 2000 οι ροές από την Ανατολική Ευρώπη είχαν περιορισθεί, αλλά άρχισαν να διογκώνονται ταχύτατα οι ροές παράνομων μεταναστών από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές, την Παλαιστίνη, τη Σομαλία, τη Νιγηρία, το Μαρόκο κτλ. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, συνελήφθησαν για παράνομη είσοδο 51.031 άτομα το 2003, 44.987 το 2004, 66.351 το 2005, 95.239 το 2006, 112.364 το 2007 και 146.337 άτομα το 2008.
Σ’ αυτούς τους αριθμούς πρέπει να προστεθεί και ο απροσδιόριστος αριθμός εκείνων που δεν συλλαμβάνονταν. Ως στοιχείο σύγκρισης αναφέρω ότι την ίδια περίοδο ο ανά έτος αριθμός των συλληφθέντων για παράνομη είσοδο στην Ιταλία, με εξαπλάσιο πληθυσμό από την Ελλάδα, ήταν περίπου 30.000 άτομα. Σε αντίστοιχα επίπεδα κινήθηκαν οι μεταναστευτικές ροές και τα επόμενα χρόνια.

Η τάση γκετοποίησης

Σε αντίθεση με τους Ανατολικοευρωπαίους, οι μουσουλμάνοι από την Ασία και την Αφρική κατά κανόνα γκετοποιήθηκαν. Επιβεβαιώθηκε και στην περίπτωση της Ελλάδας πως, λόγω της θρησκευτικής-πολιτισμικής ταυτότητάς τους, ωθούνται να αναπαράγουν στο δυτικό περιβάλλον τον τρόπο που ζούσαν στις χώρες προέλευσής τους. Ως εκ τούτου δύσκολα ενσωματώνονται. Εξ ού και η τάση δημιουργίας γκέτο. Συνέβαλε και το γεγονός ότι σε λίγα χρόνια εισήλθαν μεγάλοι αριθμοί.
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να τεθεί το εξής ερώτημα: Γιατί οι μουσουλμάνοι πρόσφυγες και οικονομικοί μετανάστες προσπαθούν με κόστος να διεισδύσουν στην Ευρώπη και δεν προτιμούν να μεταβούν προς εγκατάσταση ή προστασία στις πλούσιες μουσουλμανικές χώρες του Κόλπου; Το θρησκευτικό-πολιτισμικό περιβάλλον στα Εμιράτα, στο Κατάρ, στο Μπαχρέιν, στο Κουβέιτ και στη Σαουδική Αραβία είναι πολύ πιο οικείο και συμβατό γι’ αυτούς.
Ένας λόγος που προτιμούν την Ευρώπη είναι για το Κοινωνικό Κράτος και για την ευημερία που θεωρούν πως μπορεί να τους εξασφαλίσει. Προσδοκούν ότι θα επωφεληθούν από τα κάθε είδους επιδόματα και θα βρουν ευκολότερα εργασία. Εκτός αυτού, φαίνεται να έλκονται και από το καθεστώς ελευθερίας και σχετικής ανοχής που υπάρχει στην Ευρώπη. Τα πλούσια μουσουλμανικά κράτη, άλλωστε, έχουν όλα αυταρχικά καθεστώτα. Δεν δίνουν εύκολα άδεια εισόδου και δεν ανέχονται τις μαζικές παράνομες εισόδους, ακόμα και εάν πρόκειται για πρόσφυγες.

 https://slpress.gr/politiki/paranomi-metanasteysi-ta-diadochika-kymata-kai-i-quot-anoichti-agkalia-quot-toy-syriza/