Κωνσταντίνος Φίλης: Η επιβολή ισχύος στην Αν. Μεσόγειο, το μοναδικό εργαλείο της Άγκυρας

Το μοναδικό εργαλείο που έχει απομείνει αυτή την στιγμή στην Τουρκία για να προωθήσει τα συμφέροντα της, είναι η επιβολή ισχύος και η προκλητικότητα, καθώς απομονώνεται πολιτικά μέσα και από την τετραμερή ενεργειακή σύμπραξη Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ που υποστηρίζουν οι ΗΠΑ, τονίζει στο Liberal.gr, ο Κωνσταντίνος Φίλης, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, προσθέτοντας πάντως ότι η επιθετικότητα της Άγκυρας δεν αμβλύνεται παρά τις παρεμβάσεις της Ουάσινγκτον.

Εξηγεί επίσης ότι οι ΗΠΑ βλέποντας ότι το τιμόνι στο γεωπολιτικό οικόπεδο που λέγεται Τουρκία -το οποίο έχει τεράστια σημασία για τις ίδιες- κρατά ένας άνθρωπος με άλλους σκοπούς, και όχι να διατηρεί τη χώρα σε δυτική ρότα, του στέλνουν συνεχή μηνύματα ότι αν συνεχίσει στο ίδιο μοτίβο, κυρίως σε σχέση με τη Ρωσία και το Ιράν, η Άγκυρα θα μείνει απομονωμένη και εκτός των συνεργασιών της Αν.Μεσογείου.

Γι' αυτό και, όπως λέει ο κ. Φίλης, οι τουρκικές κινήσεις στην περιοχή δεν έχουν μόνο αποδέκτη την Κυπριακή Δημοκρατία, την Ελλάδα, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ξένες εταιρείες που διεξάγουν έρευνες, αλλά και τις ΗΠΑ, καθώς ο Ερντογάν έχει την πεποίθηση ότι στην Αν. Μεσόγειο δημιουργείται ένας τοίχος, ένα «Σιδηρούν Παραπέτασμα» με αντιτουρκικό πρόσημο, το οποίο έχει την αμερικανική υποστήριξη. 

Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Tι είδους μηνύματα στέλνει η σημερινή τετραμερής υπουργική διάσκεψη Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, με την συμμετοχή των ΗΠΑ;

Πρωτίστως υπάρχει η ανάγκη για τις χώρες της περιοχής να ενώσουν τις δυνάμεις τους, όπως κατέδειξε και η πρόσφατη συνάντηση στο Κάιρο του East Med Gas Forum.

Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι το φόρουμ αυτό έχει αρχίσει να εξελίσσεται σε ένα φορέα με εκπροσώπηση και απώτερο στόχο να διερευνήσει με ποιον τρόπο στο μέλλον, η Ελλάδα, η Κύπρος, το Ισραήλ και η Αίγυπτος, ενώνοντας τις δυνάμεις τους, θα καταστήσουν την Αν.Μεσόγειο μια εναλλακτική πηγή προμήθειας έναντι του ρωσικού αερίου, που με βάση τα υφιστάμενα ευρήματα θα είναι συμπληρωματική.

Τα παραπάνω είναι το ενεργειακό και πιο τεχνικό σκέλος της υπόθεσης. Το μήνυμα της σημερινής τετραμερούς είναι ασφαλώς και πολιτικό, με αποδέκτη την Άγκυρα. Η σημερινή διάσκεψη, αποτελεί συνέχεια της αμερικανικής ομπρέλας που παρείχε η παρουσία Πομπέο στη τριμερή σύνοδο κορυφής της Ιερουσαλήμ, του περασμένου Μαρτίου, μεταξύ Τσίπρα, Αναστασιάδη, Νετανιάχου.

- Τότε βέβαια η συμμετοχή Πομπέο είχε ερμηνευθεί και ως πολιτική στήριξη στον Νετανιάχου, παραμονές των εκλογών στο Ισραήλ, σωστά;

Αν λοιπόν η τότε συμμετοχή του Αμερικανού υπ. Εξωτερικών είχε και την διάσταση της πολιτικής υποστήριξης στον Νετανιάχου, τώρα το μήνυμα της παρουσίας Φάνον, του υφυπ. Εξωτερικών των ΗΠΑ, συνιστά το επιστέγασμα της σύμπραξης “3+1”.

Έχει λογική αυτό, αφενός γιατί ο καλύτερος σύμμαχος της διοίκησης Τραμπ στην περιοχή, δηλαδή το Ισραήλ, δείχνει ότι θέλει να εδραιωθεί η συνεργασία του με Ελλάδα, και Κύπρο.

Αφετέρου γιατί οι ΗΠΑ, βλέποντας ότι το τιμόνι στο γεωπολιτικό οικόπεδο που λέγεται Τουρκία -το οποίο έχει τεράστια σημασία για τις ίδιες- κρατά ένας άνθρωπος με άλλους σκοπούς, και όχι να διατηρεί την Τουρκία σε δυτική ρότα, του στέλνουν μήνυμα ότι αν συνεχίσει στο ίδιο μοτίβο κυρίως σε σχέση με τη Ρωσία και το Ιράν, η χώρα του θα μείνει απομονωμένη και εκτός των συνεργασιών της Αν.Μεσογείου.

Σκεφτείτε ότι αντίστοιχο μήνυμα με το σημερινό, είχαν στείλει προς την Άγκυρα τον Ιούλιο, μέσω του East Med Gas Forum, οι υπουργοί ακόμη περισσότερων χωρών. Εκτός των τεσσάρων παραπάνω, στη σύνοδο του Καίρου συμμετείχαν επίσης η Αίγυπτος αλλά και η Γαλλία.

Σκοπός επομένως είναι να ευθυγραμμιστεί ή να επιστρέψει στην κανονικότητα των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Μιλάμε βέβαια για έναν απώτερο στόχο, δεν επιλύονται ως δια μαγείας τα προβλήματα στις σχέσεις Άγκυρας- Ουάσινγκτον.

- Τα μηνύματα ωστόσο των ΗΠΑ προς την Τουρκία είναι πολλαπλά. Αφενός αυτό που στέλνει η παρουσία Φάνον στην σημερινή τετραμερή, και το οποίο σχετίζεται με την απομόνωση της Άγκυρας στην Αν.Μεσόγειο, και αφετέρου εκείνο που έστειλε χθες ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας, Μαρκ Έσπερ, ο οποίος προειδοποίησε ότι οι ΗΠΑ θα αποτρέψουν μια εισβολή της Τουρκίας στη Βόρεια Συρία. Πως συνδυάζονται αυτά;

Καταρχάς πρέπει να κάνουμε μια διαπίστωση. Αυτή την στιγμή υπάρχει σε εξέλιξη μια διαπραγμάτευση μεταξύ ΗΠΑ-Τουρκίας που περιλαμβάνει τα πάντα : Από την Συρία και τις σχέσεις της Άγκυρας με Ρωσία και Ιράν, μέχρι τους S-400 και την Αν.Μεσόγειο, και από τις τυχόν αμερικανικές κυρώσεις και τον αντίκτυπο που αυτές θα έχουν στην τουρκική οικονομία, έως την υπόθεση του Τούρκου τραπεζίτη Μ. Χακανά Αττίλα που επέστρεψε πρόσφατα στην Τουρκία, την κλίση της χώρας προς την Ανατολή, κ.ο.κ.

Με άλλα λόγια, όπως ακριβώς οι ΗΠΑ πιέζουν την Τουρκία, έτσι και εκείνη πιέζει τις ΗΠΑ. Επιχειρεί να τους δείξει ότι η σχέση μαζί τους δεν είναι μονόδρομος, ότι έχει και άλλες εναλλακτικές, ότι εμπιστεύεται περισσότερο την Ρωσία του Πούτιν, και ότι αυτή μπορεί να του προσφέρει ασφάλεια έναντι πιθανής προσπάθειας ανατροπής του η οποία θα εκπορεύεται από δυτικά κέντρα, όπως συνέβη το 2016 με το αποτυχημένο πραξικόπημα.

 - Σε κάθε, πάντως, περίπτωση η αντιπαράθεση Τουρκίας-ΗΠΑ αρχίζει να αποκτά στρατηγικά χαρακτηριστικά, σωστά;

Σωστά. Η Τουρκία είναι πλέον απέναντι σε πολλά από τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή, καθώς διατηρεί καλές σχέσεις με το Ιράν σε μια περίοδο που εκείνο είναι σε μόνιμη ένταση με τις ΗΠΑ.

Είναι επίσης απέναντι στο Ισραήλ, όσο και δευτερευόντως στην Σαουδική Αραβία. Το ίδιο πάνω-κάτω ισχύει και στην Αν.Μεσόγειο, όπου επειδή οι ΗΠΑ την βλέπουν ως μια μελλοντική εναλλακτική πηγή προμήθειας απέναντι στο ρωσικό φυσικό αέριο, θα ήθελαν να υπάρχει ηρεμία, σταθερότητα και συνεργασία των κρατών, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας, ώστε αυτή να μετεξελιχθεί σε κάτι σημαντικό για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.

Από την άλλη πάλι, δεν υπάρχει μια ενιαία γραμμή στις ΗΠΑ ως προς το κεφάλαιο Τουρκία, παρά δύο και τρεις. Η γραμμή Τράμπ, εκείνη του υπ. Αμυνας και του στρατιωτικού κατεστημένου που είναι σαφώς πιο σκληρή, και η γραμμή του υπ. Εξωτερικών που βρίσκεται κάπου στη μέση.

- Σε αυτό το παιχνίδι των εκατέρωθεν πιέσεων, το μεν γεωτρητικό πλοίο Γιαβούζ ξεκινά σύμφωνα με τουρκικά δημοσιεύματα, γεωτρήσεις ανοικτά της Κυπαρισσίας, ο δε Ερντογάν δήλωσε χθες ότι “δεν θα ανεχθούμε σαμποτάζ στην Αν.Μεσόγειο…

Η Τουρκία έχει την πεποίθηση ότι στην Αν. Μεσόγειο διαμορφώνεται ένα “Σιδηρούν Παραπέτασμα” με αντιτουρκικό πρόσημο. Ενα τοίχος δηλαδή εναντίον της, με αμερικανική υποστήριξη. Οι κινήσεις της Άγκυρας στην περιοχή δεν έχουν μόνο αποδέκτη την Κυπριακή Δημοκρατία, την Ελλάδα, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ξένες εταιρείες που διεξάγουν έρευνες, αλλά και τις ΗΠΑ.

Το μήνυμα των ΗΠΑ προς την Άγκυρα είναι ότι δεν μπορεί να συνεχίσει σε αυτή τη ρότα, δίχως συνέπειες. Και οι συνέπειες είναι ότι οι ΗΠΑ στηρίζουν μια σύμπραξη χωρών, της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, η οποία ενοχλεί την Άγκυρα, και ενεργοποιεί τα αντανακλαστικά της.

Το ζητούμενο είναι κατά πόσο αυτή η αμερικανική στήριξη, θα μπορέσει να αναστείλει την τουρκική επιθετικότητα, όπως αυτή εμφανίζεται στην κυπριακή ΑΟΖ. Τα πράγματα μέχρι σήμερα δεν δείχνουν κάτι τέτοιο.

- Τα μέχρι τώρα γεγονότα πάντως δεν δείχνουν κάτι τέτοιο, σωστά;

Σωστά, σε πρώτη ανάγνωση, η αμερικανική στήριξη στη σύμπραξη “3+1” δεν φαίνεται ικανή να αναστείλει την τουρκική επιθετικότητα.

Η Άγκυρα μέσω της προβολής ισχύος προσπαθεί να προωθήσει τα συμφέροντα της στην περιοχή, ξεκινώντας από θέση αδυναμίας.

Δεν έχει άλλο τρόπο να το κάνει. Δεν έχει διπλωματικές σχέσεις με Ισραήλ και Αίγυπτο, ούτε αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία - εκτός αν προκύψει κάποια λύση του Κυπριακού, κάτι που αυτή την στιγμή μοιάζει δύσκολο. Δεν έχει επομένως άλλο τρόπο η Άγκυρα να εμπλακεί στα ενεργειακά δρώμενα της περιοχής. Άρα η επιβολή ισχύος είναι το μόνο εργαλείο που διαθέτει, προκειμένου να καταστήσει εμφατική την παρουσία της στην περιοχή, να αμφισβητήσει την κυπριακή ΑΟΖ, να γκριζάρει μια τεράστια ζώνη που εκτείνεται από τα ανατολικά της Κρήτης και φτάνει έως την Κύπρο, κ. ο.κ.

Σε δεύτερη ανάγνωση ωστόσο, η αναθέρμανση των σχέσεων των ΗΠΑ με την Ελλάδα, και η στήριξή τους προς την σύμπραξη των τριών χωρών, έχουν ένα αντίκτυπο. Η Τουρκία σκέφτεται διπλά και τριπλά κατά πόσο θα βγει κερδισμένη από μια κλιμάκωση με την Ελλάδα.

Όλες τις προηγούμενες φορές που η Άγκυρα είχε προκαλέσει κρίσεις, είτε το 1974 με την παράνομη εισβολή στην Κύπρο, είτε το 1996 στα Ιμια, είχε αν όχι μια υποστήριξη, τουλάχιστον την ενεργό ανοχή των Αμερικανών.

- Άρα δεν συμφωνείτε με την άποψη κάποιων συναδέλφων σας ότι το όφελος για την Τουρκία από μια κλιμάκωση των σχέσεων της με την Ελλάδα, θα είναι μεγαλύτερο από το όποιο κόστος;

Δεν υπάρχει όφελος, παρά μόνο κόστος. Πράγματι μια ανησυχία είναι να δημιουργήσει στο πεδίο τετελεσμένα, τα οποία αξιοποιώντας τα, να σύρει την Ελλάδα και την Κύπρο σε μια διαπραγμάτευση. Εδώ ο κίνδυνος είναι της εξίσωσης του επιτιθέμενου με τον αμυνόμενο. Και επειδή η Τουρκία θέλει να αλλάξει το στάους κβο στην περιοχή, όταν εμείς θέλουμε να το διατηρήσουμε, εκ των πραγμάτων έχει ένα πλεονέκτημα.

Όταν όμως ξέρει ότι δεν υπάρχει καμία ανοχή απέναντι της από πλευράς Αμερικανών εφόσον προβεί σε τέτοια ενέργεια, καθώς επίσης ότι η Ελλάδα δεν είναι Κύπρος - από την οποία δεν έχει κανείς την απαίτηση να προασπίσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα απέναντι σε μια στρατιωτική μηχανή όπως η Τουρκία- τότε αυτό προσμετράται από τον Ερντογάν, και θα το σκεφτεί διπλά και τριπλά.

Ξέρετε, μπορεί καμία ξένη δύναμη να μην επέμβει σε μια ενδεχόμενη σύρραξη Ελλάδας-Τουρκίας- σενάριο που ούτως ή άλλως είναι μακρινό- ωστόσο υπάρχουν και άλλοι έμμεσοι τρόποι για να την επηρεάσουν.

Και σε μια τέτοια περίπτωση, τόσο οι Αμερικανοί, όσο και οι ισραηλινοί, έχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι της Τουρκίας για να επηρεάσουν την έκβαση μιας τέτοιας σύρραξης με την Ελλάδα, για την οποία επαναλαμβάνω ότι πρόκειται για ένα μακρινό σενάριο.

Εξάλλου είναι σε γνώση του Ερντογάν ή σε κάποιους γύρω από αυτόν, ότι αν εμπλακεί σε μια κρίση με την Ελλάδα, μπορεί να είναι εκείνη που θα θελήσει να τον εμπλέξει στην κρίση, λειτουργώντας ως ενεργούμενο των Αμερικανών. Και αυτό προκειμένου να δημιουργηθούν οι συνθήκες προκειμένου να ανατραπεί από εσωτερικές δυνάμεις, εφόσον το αποτέλεσμα δεν είναι καλό για την Τουρκία.

Τα παραπάνω, ακόμη κι αν δεν ισχύουν, καθώς η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι ούτε επιτιθέμενη, ούτε θέλει να προκαλέσει κάποια κρίση, και μόνο ότι υπάρχουν ως σκεπτικό σε κύκλους γύρω από τον Ερντογάν, αν όχι στον ίδιο, λειτουργούν αποτρεπτικά για την ανάληψη μιας πρωτοβουλίας από πλευράς Τουρκίας προς την κατεύθυνση της σύρραξης.

 https://www.liberal.gr/apopsi/kostantinos-filis-i-epiboli-ischuos-stin-an-mesogeio-to-monadiko-ergaleio-tis-agkuras/262350