«Κάλλιο αργά παρά ποτέ». Η ατάκα ειπώθηκε από έμπειρο Ελληνα διπλωμάτη και αποτελεί το σχόλιό του για τον αιφνιδιασμό της Αθήνας όχι μόνο στην υπόθεση της σύλληψης των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, αλλά και λίγο πριν, στο επεισόδιο στα Ιμια, όταν οι Τούρκοι προσπάθησαν να εμβολίσουν την ακταιωρό του Λιμενικού «Γαύδος».
Κι αυτό δεν ισχύει μόνο στο κυβερνητικό επίπεδο, αλλά και στο επίπεδο των υπηρεσιακών παραγόντων όλων των αρμόδιων κρατικών μηχανισμών, οι οποίοι θα έπρεπε να έχουν εδώ και καιρό σημάνει συναγερμό. Είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού μία διανοητική αδράνεια όσον αφορά την προσαρμογή και στο πολιτικό και στο επιχειρησιακό επίπεδο. Είναι αληθές ότι ο Νίκος Κοτζιάς μιλούσε για «νευρική Τουρκία», αλλά αυτός είναι ένας περιγραφικός όρος και όχι μία ανάγνωση του νέου τρόπου με τον οποίο εδώ και καιρό ενεργεί ο Ερντογάν.Εξ ου και οι αλλεπάλληλοι αιφνιδιασμοί. Τώρα -σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες- η Αθήνα έχει ζητήσει από τις ΗΠΑ να παρέμβουν πυροσβεστικά. Για την ακρίβεια, έχει ζητήσει να πραγματοποιηθεί το αμέσως επόμενο διάστημα μία τριμερής συνάντηση Κοτζιά - Τίλερσον -Τσαβούσογλου στην Ουάσινγκτον με σκοπό να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο συμπεριφοράς των δύο πλευρών, προκειμένου να πέσει η θερμοκρασία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και να αποτραπούν επεισόδια όπως εκείνο στα Ιμια, αλλά και το αντίστοιχο στον Εβρο.
Η αμερικανική διπλωματία ανταποκρίθηκε. Η συνάντηση δεν έχει ακόμα οριστικοποιηθεί, αλλά -κατά τις ίδιες πληροφορίες- οι σχετικές συνεννοήσεις βρίσκονται σε καλό δρόμο. Στο τραπέζι θα τεθεί και η τύχη των δύο Ελλήνων στρατιωτικών. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον θα ασκήσει πίεση στον Τούρκο ομόλογό του να δοθεί σύντομα ένα τέλος στην κράτησή τους. Από την πλευρά του, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, πιστός στην οθωμανική παράδοση, θα επιδιώξει να αποσπάσει τα μέγιστα πολιτικά ανταλλάγματα από την ιδιότυπη ομηρία.
Κίνηση αμηχανίας
Η πρωτοβουλία της Αθήνας να καταφύγει στη μεσολάβηση του αμερικανικού παράγοντα είναι ενδεικτική αμηχανίας. Ουσιαστικά, δυσκολεύεται να βρει πρακτικές απαντήσεις στα κρίσιμα ερωτήματα που γεννά η κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας. Μέχρι τώρα οι Ελληνες ιθύνοντες προσέγγιζαν τα γεγονότα με όρους παρελθόντος. Ετσι, θεωρούσαν ότι στα Ιμια οι Τούρκοι θα έλεγαν στα ελληνικά σκάφη ότι βρίσκονται σε τουρκικά χωρικά ύδατα, οι Ελληνες θα έλεγαν στα τουρκικά σκάφη ότι βρίσκονται σε ελληνικά και κάπου εκεί θα έληγε η παράσταση. Αντε να συνέβαινε και κάποιο τζαρτζάρισμα με επικίνδυνους ελιγμούς. Το ενδεχόμενο εμβολισμού ήταν εκτός ορίζοντα, παρότι είχε προηγηθεί το επεισόδιο με την κανονιοφόρο «Νικηφόρος». Κάτι ανάλογο συνέβη και στον Εβρο. Στην υπόθεση της σύλληψης των δύο Ελλήνων στρατιωτικών υπάρχουν ακόμα πολλά σκοτεινά σημεία.
Οταν έγινε γνωστή η σύλληψη, η ελληνική πλευρά την αντιμετώπισε κι αυτή με όρους παρελθόντος. Θεωρούσε πως το πρόβλημα θα λυνόταν σε επίπεδο τοπικών στρατιωτικών διοικητών, όπως συνήθως γινόταν τα προηγούμενα χρόνια. Γι’ αυτό και απέκρυψε το περιστατικό προκειμένου να διευκολύνει την επιστροφή των δύο. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, συνέχισε να διαβεβαιώνει πως πρόκειται για υπόθεση ρουτίνας που θα λήξει σύντομα. Κι αυτό, παρότι η Αγκυρα είχε ήδη δείξει την πρόθεσή της να εκμεταλλευθεί όσο το δυνατόν περισσότερο το περιστατικό.
Προφανώς, στο Μαξίμου δεν είχαν ούτε πρωτογενή πληροφόρηση, ούτε σχετική πείρα στη διαχείριση τέτοιων καταστάσεων. Ως εκ τούτου -όπως μας λέει συνεργάτης του πρωθυπουργού- τα όσα δήλωνε ο Δημήτρης Τζανακόπουλος απηχούσαν αυτά που τους έλεγαν από το υπουργείο Εξωτερικών, το υπουργείο Αμυνας και την ΕΥΠ. Είναι αξιοσημείωτο, όμως, πως ακόμα και μετά, αντί να λάβουν το μήνυμα και να αναστοχαστούν, και εντός της κυβέρνησης και ευρύτερα στους κόλπους του πολιτικού συστήματος, πολλοί κατέφυγαν στην εύκολη λύση να αποδίδουν τις τουρκικές επιθετικές ενέργειες σε εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Προφανώς, όπως πάντα και παντού, έτσι και τώρα στην Τουρκία υπάρχουν τέτοιες σκοπιμότητες. Πράγματι, ο Ερντογάν έχει ανάγκη μία εύκολη επικοινωνιακή νίκη και θεωρεί ότι μπορεί να την έχει στο μέτωπο με την Ελλάδα.
Εάν ωστόσο η Αθήνα βολευτεί αποκλειστικά και μόνο με αυτή την εξήγηση, θα έχει δει το δέντρο και θα έχει χάσει το δάσος. Και το δάσος είναι ότι η Αγκυρα έχει αλλάξει πίστα. Με άλλα λόγια, η κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας είναι στρατηγικού και όχι τακτικού χαρακτήρα. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως η γκάμα των επιθετικών κινήσεών της απέναντι στην Ελλάδα έχει διευρυνθεί επικίνδυνα.Τα επεισόδια και στα Ιμια και στον Εβρο το αποδεικνύουν.
Από τις «γκρίζες ζώνες» στην τουρκοποίηση ελληνικών νησίδων
Σταδιακά, η Αγκυρα έχει διολισθήσει από τη στρατηγική των «γκρίζων ζωνών» στη στρατηγική της τουρκοποίησης των ελληνικών νησίδων που έχει βάλει στο στόχαστρό της. Μπορεί από το 1996 Τούρκοι πολιτικοί να δήλωναν πως οι νησίδες είναι τουρκικές, αλλά αυτό ήταν ρητορική. Η διολίσθηση από τις «γκρίζες ζώνες» στην τουρκοποίηση άρχισε όταν η ρητορική ενσωματώθηκε στον επιχειρησιακό σχεδιασμό της Αγκυρας. Αρχικά απαγόρευσαν και απέκλεισαν τους Ελληνες αλιείς από το να ψαρεύουν στα νερά των Ιμίων. Στη συνέχεια, οι τουρκικές ακταιωροί προσπαθούσαν με ελιγμούς να εκδιώξουν από την περιοχή τις ελληνικές.
Ο εμβολισμός του «Γαύδος» είναι η κορύφωση αυτής της προσπάθειας και το έμπρακτο μήνυμα πως εάν υπάρξει ελληνική ναυτική παρουσία στην περιοχή θα κινδυνεύσει να υποστεί την ίδια τύχη. Εάν οι Τούρκοι καταφέρουν να συρρικνώσουν και στη συνέχεια να εξαφανίσουν την ελληνική ναυτική παρουσία, το επόμενο βήμα τους θα είναι να εγκαταστήσουν στα Ιμια ένα κοπάδι ζώα με έναν κτηνοτρόφο να πηγαίνει εκεί υπό την προστασία του Τουρκικού Ναυτικού. Με άλλα λόγια, θα έχουν δημιουργήσει τετελεσμένο ευρύτερης εμβέλειας, δεδομένου ότι τα Ιμια είναι συμβολική και ταυτοχρόνως πιλοτική περίπτωση.
Kυπριακή ΑΟΖ: Ο Σουλτάνος σκόνταψε στον 6ο Στόλο
Μπορεί στην περίπτωση των δύο συλληφθέντων Ελλήνων στρατιωτικών η Αγκυρα να κάνει διπλωματικό καψώνι στην Αθήνα, αλλά αυτές τις ημέρες υποχρεώθηκε να βάλει την ουρά στα σκέλια στο μέτωπο της κυπριακής ΑΟΖ. Το γεωτρύπανο της ΕΝΙ ήταν εύκολος στόχος και προσφερόταν για μία εύκολη επιτυχία. Οπως είχαμε εγκαίρως προβλέψει από αυτές εδώ τις στήλες, όμως, ο Ερντογάν θα σκόνταφτε στην ExxonMobil. Πράγματι, όταν οι Τούρκοι απείλησαν ότι θα παρεμπόδιζαν τις προκαταρκτικές έρευνες του αμερικανικού πετρελαϊκού κολοσσού, η Ουάσινγκτον έστειλε στην περιοχή σκάφη του 6ου Στόλου και μία σαφή προειδοποίηση, η οποία έφερε άμεσο αποτέλεσμα.
Μέχρι πρότινος η Τουρκία πρόβαλε τις μονομερείς επεκτατικές διεκδικήσεις της και συντηρούσε το κλίμα έντασης και στο Αιγαίο και στη Θράκη, αλλά απόφευγε τις επικίνδυνες έμπρακτες προκλήσεις.
■ Η πρώτη αιτία είναι το γεγονός ότι ο Ερντογάν έχει απλώσει πολύ τραχανά στα ανατολικά του - έχει ανοικτό στρατιωτικό μέτωπο στη Συρία με τους Κούρδους.
■ Η δεύτερη αιτία είναι ότι το αμερικανοτουρκικό ρήγμα δεν γεφυρώνεται, γεγονός που εκ των πραγμάτων συνιστά μειονέκτημα για την Αγκυρα, ενισχύοντας κατ’ αντιδιαστολή τη θέση της Αθήνας στο πολιτικό-διπλωματικό επίπεδο. Το κλίμα για τη νεοοθωμανική Τουρκία είναι πιο αρνητικό παρά ποτέ και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Είναι ενδεικτικό ότι πληθαίνουν καθημερινά οι φωνές στο αμερικανικό κατεστημένο εξωτερικής πολιτικής για την ανάγκη ριζικής αναθεώρησης των σχέσεων με την Αγκυρα. Εξαιρετικά βαρύ για την Τουρκία είναι και το κλίμα στο ΝΑΤΟ. Η τουρκική πλευρά συνεχώς προβάλλει προσκόμματα.
■ Η τρίτη αιτία ήταν το γεγονός ότι ο Ερντογάν έχει ανοιχτό εσωτερικό μέτωπο και, ότι ακόμα δεν εμπιστεύεται τις Ενοπλες Δυνάμεις, οι οποίες είναι σε μεγάλο βαθμό αποδυναμωμένες και με πεσμένο ηθικό λόγω των εκτεταμένων εκκαθαρίσεων και του εμφυλιοπολεμικού κλίματος. Φοβάται ότι σε περίπτωση σύρραξης με την Ελλάδα οι στρατηγοί θα αποκτήσουν μεγάλη αυτονομία κινήσεων, την οποία ενδεχομένως να εκμεταλλευθούν για να τον ανατρέψουν.
Για όλους αυτούς τους λόγους το σενάριο πρόκλησης ελληνοτουρκικής σύρραξης δεν φαινόταν να είναι στην ατζέντα του Τούρκου προέδρου. Οι Νεοοθωμανοί χρησιμοποιούσαν την απειλή χρήσης στρατιωτικής βίας ως πολιτικό όπλο, όπως και οι κεμαλιστές προκάτοχοί τους.
Το πραξικόπημα του 2016, ωστόσο, ήταν σημείο καμπής για τον Ερντογάν. Το άνοιγμά του προς τον Βλαντιμίρ Πούτιν προσέλαβε διαστάσεις, σε βαθμό που να έχει πλέον πέσει στην αγκαλιά του. Η στρατηγική θεώρηση του Τούρκου προέδρου αποτυπώνεται με καθαρότητα σ’ αυτό που είπε στο Υπουργικό του Συμβούλιο. Αφού υπογράμμισε πως η περιοχή ρευστοποιείται γεωπολιτικά, λόγω και της ανάδυσης του κουρδικού παράγοντα, πρόσθεσε ότι η Τουρκία αυτή την περίοδο ή θα κερδίσει ή θα χάσει εδάφη, καταλήγοντας με τη διαβεβαίωση πως ο ίδιος θα αγωνιστεί για να συμβεί το πρώτο. Μπορεί κάποιοι να θεωρούν πως πρόκειται για ρητορεία χωρίς αντίκρισμα. Δεν είναι, όμως, έτσι. Οι Νεοοθωμανοί είναι πεπεισμένοι πως έχουμε εισέλθει σε περίοδο παρόξυνσης των γεωπολιτικών ανταγωνισμών, που συχνά προσλαμβάνουν και τη μορφή ένοπλων συγκρούσεων. Αυτός είναι ο λόγος που έχουν εισβάλει στη βόρεια Συρία, αυτός είναι ο λόγος που προβαίνουν σε πειρατικές ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ, αυτός είναι ο λόγος που κλιμακώνουν την επιθετικότητά τους στο Αιγαίο και στη Θράκη.
Η Ελλάδα μπορεί να μη βρίσκεται στη ζώνη του πολέμου, αλλά εφάπτεται σε αυτήν. Μέσω της τουρκικής επιθετικότητας δέχεται ισχυρές πιέσεις, οι οποίες το επόμενο διάστημα πιθανότατα θα κλιμακωθούν. Η καταχρηστική έκδοση αλλεπάλληλων NAVTEX για τη δέσμευση μεγάλων περιοχών είναι ένας τρόπος να υπογραμμιστεί η τουρκική ναυτική παρουσία, αλλά και η αποφασιστικότητα να χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία.
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να αποφύγει προς το παρόν κινήσεις που μπορεί να την εμπλέξουν σε θερμό επεισόδιο. Εχει κάθε λόγο να περιμένει... να κάτσει η μπίλια στις ταραγμένες αμερικανοτουρκικές σχέσεις, ώστε να είναι σαφές το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα είναι υποχρεωμένη να ανασχέσει την έμπρακτη τουρκική επεκτατική πίεση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου