«Το να παραχωρήσουμε την κυριαρχία στη μάζα μάλλον παρά στους κρείττοντας, που είναι λίγοι, θα μπορούσε να φανεί ότι συνεπάγεται κάποιες δυσκολίες, αλλά θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να ξεπεραστούν»
«…Πράγματι, η μάζα, αν και αποτελείται
από άτομα που άν παρθούν μεμονωμένα δεν έχουν μεγάλη αξία, μπορούν, άμα
μαζευτούν, ν’αναδειχθούν ανώτερα από κείνα που έχουν αξία – κι αυτό,
όχι κατά τρόπο ατομικό, αλλά σαν ολότητα»
«...Γιατί, καθώς είναι πολλοί, καθένας έχει το μερίδιό του της αρετής και
σοφίας και το σύνολό τους κανει τη μάζα σαν ένα ον μοναδικό, με πολλά πόδια, πολλά χέρια, πολλές αισθήσεις και επίσης πλούσιο σε μορφές χαρακτήρα και ευφυίας»
«Το κολλεκτιβιστικό αισθητήριο είναι
ανώτερο από κείνο των ανθρώπων που ασκούν υψηλά αξιώματα, είτε ατομικά,
είτε, σαν σύνολο μεν, αλλά περιορισμένου αριθμού».
Αριστοτέλης (Πολιτική)
Σημείο ουσίας, στο έργο του Παπαϊωάννου, αποτελεί η «θεατροκρατία» (αρχικά στην αρχαία Αθήνα), στην οποία έβρισκε τον αισθητικό και συμβολικό προπομπό της δημοκρατίας, όπου ο διονυσιακά εκστασιασμένος Δήμος, έλεγχε μέσω της Δίκης και του Νόμου, την εξουσία. Κάτι που θεωρούσε ότι έλαβε χώρα και στην ελισαβετιανή Αγγλία, όπου ο δαιμονικός κόσμος του Σαίξπηρ, συμβόλιζε μια αντίστοιχη πανδαισία αξιών που ως πολιτική κλίμακα όριζε την ιστορική εξέλιξη.
Ας αφήσουμε το Θόδωρο Ζιάκα, να μας περιγράψει τη μοναδική τυπολογία του Παπαϊωάννου για τη Δημοκρατία-Θεατροκρατία:
«Πρωταρχικό ερώτημα: Υπήρξε ποτέ «πετυχημένη επανάσταση»; Επανάσταση χωρίς θερμιδοριανή υποστροφή; Επανάσταση που να μην έφαγε τα παιδιά της; Ή πάντοτε η κίνηση των μαζών, καταλύοντας ένα καθεστώς, που κρατά τη μάζα στο περιθώριο, φέρνει στη θέση του ένα άλλο καθεστώς, που κι αυτό επίσης βασίζεται στην περιθωριοποίηση και παθητικοποίηση της μάζας;
Η απάντηση του Παπαϊωάννου είναι ναι. Είναι ο επαναστατικός πυρετός που ανέβασε τον Πεισίστρατο στην εξουσία και οδήγησε στην αθηναϊκή δημοκρατία. Στο καθεστώς της αρχαίας Αθήνας η μάζα παρέμεινε ενεργή, ελέγχοντας άμεσα το κράτος που δημιούργησε η κίνησή της. Ο έλεγχος εξασφαλιζόταν μέσω αυτού που ο Πλάτων αποκαλεί «θεατροκρατία»: τον εκστασιαζόμενο στο θέατρο του Διονύσου αθηναϊκό Δήμο. Η έκτακτη ευφυία του Παπαϊωάννου βρίσκει στον όρο «θεατροκρατία» το κλειδί του αινίγματος: Μάζα. Διονυσιακή έκσταση. Νομιμοποίηση του Διθύραμβου. Εισαγωγή του Διόνυσου στο κυρίαρχο πάνθεο. Τραγωδία, όπου η διονυσιακή έκσταση μετασχηματίζεται σε έκσταση λογικής μετοχής στον Κοινό Λόγο, που είναι η Δίκη, ως συστατική αρχή του κόσμου. Τα πάθη καθαίρονται δι’ ελέου και φόβου και η κοινωνική συνοχή αναπαράγεται χωρίς τη συνδρομή μιας αυτονομημένης καταπιεστικής δύναμης. Ο Νόμος και η Δίκη αρκούν.
Έτσι έχουμε το πιο προωθημένο στην ιστορία πολιτειακό επίτευγμα, όπου δεν έχει θέση ο χωρισμός του ατόμου από την κοινωνική του ολότητα και τα συναφή παθολογικά φαινόμενα. Η προβληματική του Παπαϊωάννου εστιάζεται σε δύο σημεία: α) τη σύνδεση μάζας και τραγικού μύθου και β) τη μετάθεση από τον μύθο στον λόγο, μέσω της σύνδεσης του τραγικού και της Δίκης (κοσμικής δικαιοσύνης)».
Δημήτρης Ναπ.Γ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου