Μ. Λεπέν- Ε. Μακρόν: Το νεοφιλελεύθερο ταγκό χρειάζεται δύο

 

του Μενέλαου Γκίβαλου(*)

Παρακολουθούμε, κατά την τελευταία ιδιαίτερα περίοδο, να εξελίσσεται στην Ευρώπη ένα πρωτόγνωρο ιστορικό «πείραμα». Το σύστημα συμφερόντων που συγκροτείται από τη χρηματοπιστωτική και επιχειρηματική ολιγαρχία, έχοντας ως πολιτικό εκφραστή τη γερμανική ελίτ επιχειρεί και επιτυγχάνει – σε ένα μεγάλο βαθμό- να αναπαράγει την ισχύ και τη «νομιμοποίησή» του σε κυβερνητικό – διαχειριστικό επίπεδο. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι πολιτικά συστήματα αποδιαρθρώνονται, κόμματα της διακυβέρνησης καταρρέουν, πολιτικές ηγεσίες απαξιώνονται και περιθωριοποιούνται.

Και όμως αυτό το πανίσχυρο πλέγμα συμφερόντων έχει τη δυνατότητα να ανασυνθέτει αυτά τα «υλικά κατεδαφίσεως» και να διαμορφώνει κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες, να καθορίζει ή ακόμα και να «εμφυτεύει» Πρωθυπουργούς και Προέδρους Δημοκρατίας…

Με μια σημαντική, ιστορικού χαρακτήρα «μετατόπιση»: Γιατί στην εποχή της νεοφιλελεύθερης μετα-δημοκρατίας το σύστημα συμφερόντων και οι πολιτικοί εκφραστές του δεν διεκδικούν την αποδοχή και την κοινωνική και πολιτική τους νομιμοποίηση από τον προγραμματικό τους λόγο και τις θέσεις τους, όπως συνέβαινε κατά την πρώτη φάση της νεοφιλελεύθερης επέλασης, έστω και προσχηματικά.

Σήμερα η αποδοχή, η «νομιμοποίηση» κυβερνήσεων και ηγετών συντελείται με εργαλειακούς όρους στους οποίους κυριαρχεί ο ανενδοίαστος πολιτικός κυνισμός. Ο πολιτικός εκβιασμός, ο ακραίος καταναγκασμός εκφέρονται από το σύστημα ως αναγκαίο δημοκρατικό καθήκον: «Προκειμένου να αποτραπεί η Ακροδεξιά, η ψήφος στον οποιοδήποτε εντολοδόχο του συστήματος είναι επιβεβλημένη, έστω και αν αυτός είναι ανίκανος ή και απεχθής»…

Με ενδιάμεσους «σταθμούς» την Αυστρία και την Ολλανδία το ιστορικό αυτό «πείραμα» κορυφώνεται στη Γαλλία. Μπροστά στο «φόβητρο» της Μαρίν Λεπέν ακόμα και ένας, διορισμένος κατ’ ουσίαν, τραπεζίτης αποτελεί «σωτήρια λύση»… Με την εκλογή του «κεντρώου- απολιτίκ» Εμμανουέλ Μακρόν στην Προεδρία της γαλλικής Δημοκρατίας, το σύστημα συμφερόντων διασφαλίζει την ομαλή αναπαραγωγή του, διατηρεί τις επαπειλούμενες ισορροπίες του… Η νεοφιλελεύθερη «δημοκρατία» επικράτησε και μάλιστα χωρίς σοβαρές αντιστάσεις.

Ακροδεξιά και ακραίο-νεοφιλελεύθερο κέντρο: Μια συμπληρωματική σχέση

Η Μαρίν Λεπέν και ο Εμμανουέλ Μακρόν αποτελούν αυθεντικούς εκπροσώπους (ιδεότυπους κατά M.Weber) δύο πολιτικο-ιδεολογικών εκφράσεων του νεοφιλελεύθερου προτύπου: Το ένα πρότυπο η εθνικιστική-ρατσιστική ακροδεξιά εκφέρει έναν αντισυστημικό λόγο, στρεφόμενο κατά της παγκοσμιοποίησης. Το έτερο πρότυπο, που εκπροσωπείται από τον Ε. Μακρόν είναι το «ακραίο κέντρο», πρόσφατο πολιτικο-ιδεολογικό δημιούργημα του νεοφιλελεύθερου κοσμοείδωλου, πρότυπο το οποίο προωθείται προκειμένου να αντικαταστήσει τις καταρρέουσες δομές των παραδοσιακών κομματικών οικογενειών και των πολιτικών συστημάτων.

Ακροδεξιά και νεοφιλελεύθερο ακραίο κέντρο δεν έχουν μεταξύ τους σχέσεις συγκρουσιακές, σχέσεις αντινομικές, αλλά συμπληρωματικές. Αποτελούν επί μέρους πολιτικο-ιδεολογικά «παράγωγα» και εκφράσεις του κοινού γεννήτορά τους, του σκληρού νεοφιλελεύθερου αντι-κοινωνικού και αντι-δημοκρατικού πυρήνα.
Το σύστημα συμφερόντων «χρειάζεται» τη Μ. Λεπέν, την Ακροδεξιά, για να την χρησιμοποιεί ως φόβητρο. Όπως από την πλευρά της η Μ. Λεπέν «χρειάζεται» τον Ε. Μακρόν ο οποίος επιβάλλεται ως «τέκνο» και κατασκεύασμα του συστήματος προκειμένου να νομιμοποιεί τον αντι-συστημικό της λόγο. Μ. Λεπέν και Ε. Μακρόν ετεροκαθορίζονται εξαιτίας του γεγονότος ότι ο καθένας από τους δύο επιβεβαιώνει την παρουσία και την ταυτότητά του ως «αντίπαλος» του άλλου. Στην πράξη διαδραματίζουν συμπληρωματικούς, παράπλευρους ρόλους, εκτοπίζοντας κάθε εναλλακτική πρόταση και συμβάλλοντας αποφασιστικά στην αναπαραγωγή της νεοφιλελεύθερη στρατηγικής και της γερμανικής κυριαρχίας στην Ευρώπη.

Το ακραίο νεοφιλελεύθερο κέντρο έχει αποδεσμευθεί από τους παραδοσιακούς δημοκρατικούς κανόνες της κοινωνικής εκπροσώπησης και της παραγωγής πολιτικών στελεχών και ηγεσιών. Οι εκφραστές του προτάσσουν την άχρωμη-τεχνοκρατική, αποδεσμευμένη από τις ιδεολογικές «δουλείες», υπόστασή τους και επιστρατεύουν ως πιστοποιητικό της πολιτικής τους επάρκειας τη νομιμοφροσύνη τους στην τραπεζική δομή, στο μεταρρυθμιστικό» νεοφιλελεύθερο πρότυπο και στη «δημοκρατία της Αγοράς» όπου τα κοινωνικά, πολιτικά και ατομικά δικαιώματα «σχετικοποιούνται» προκειμένου να ικανοποιηθεί η ακώλυτη ελευθερία των μηχανισμών της Αγοράς.

Η αναγνώριση της απόλυτης προτεραιότητας της στρατηγικής της λιτότητας και της κυριαρχίας της γερμανικής ελίτ αποτελούν τα αναγκαία «διαβατήρια» προκειμένου οι εκπρόσωποι του ακραίου νεοφιλελεύθερου κέντρου να περιληφθούν στη λίστα των εκλεκτών… Στη χώρα μας οι εκπρόσωποι του ακραίου νεοφιλελεύθερου κέντρου αποτελούνται από το σκληρό πυρήνα του σημιτικού εκσυγχρονισμού, ο οποίος υπηρέτησε και ενστερνίσθηκε με τον πιο ακραίο τρόπο τα μνημόνια, αποτελώντας σήμερα τον πλέον πιστό πολιτικο-ιδεολογικό σύμμαχο της νεοφιλελεύθερης ακροδεξιάς ηγετικής ομάδας της Ν.Δ.

Οι εκπρόσωποι του ακραίου νεοφιλελεύθερου κέντρου ανήκουν οργανικά στο τριγωνικό σύστημα σχέσεων που συγκροτούν οι τραπεζίτες, οι πολιτικοί και το «δίδυμο» επιχειρηματίες- καθηγητές πανεπιστημίων. Μέσα από την «περιστρεφόμενη θύρα» των σχέσεων αυτών Τραπεζίτες διορίζονται υπουργοί και πρωθυπουργοί- ακόμα και πρόεδροι Δημοκρατίας- οι πολιτικοί, όταν αποχωρήσουν, αναλαμβάνουν ύπατες θέσεις σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή κολοσσιαίες επιχειρήσεις, ενώ η ιδιότητα του επιτυχημένου επιχειρηματία και καθηγητή πανεπιστημίου συνιστά πιστοποιητικό «καταλληλότητας» για κάθε σημαντική σχέση στο κύκλωμα της διαπλοκής. Ο Ε.Μακρόν αποτελεί το πλέον πρόσφατο παράδειγμα, τον τελευταίο κρίκο μιας «αλυσίδας» επίλεκτων που συγκροτούν το κλειστό- ελεγχόμενο κύκλωμα των πλέον κρίσιμων- εξουσιαστικών δομών.

Ο νεοφιλελεύθερος «όφις» και το ακροδεξιό «αβγό» του

Τί σημαίνει όμως Ακροδεξιά; Τελικώς, ποιος είναι ο πιο ακροδεξιός; Ο μηχανισμός που παράγει οργανικά την αντικοινωνικότητα, διαμορφώνει τις έντονες ανισότητες, περιφρονεί τα δικαιώματα, φτωχοποιεί μαζικά τις κοινωνίες, καταπατά και ευτελίζει τους δημοκρατικούς θεσμούς; Ή μήπως τα πολιτικο-ιδεολογικά «παράγωγα» του μηχανισμού αυτού, ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, η εσωστρέφεια, η στοχοποίηση του «άλλου» ως στρατηγικού αντιπάλου;
Είναι απολύτως κατανοητό να καταγγέλλουμε και να απορρίπτουμε το εθνικιστικό, ακροδεξιό, νεοφασιστικό «αβγό του φιδιού». Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να «νομιμοποιούμε» το νεοφιλελεύθερο «φίδι» που γέννησε, εξέθρεψε, γιγάντωσε και χρησιμοποιεί τώρα το «αβγό» του ως φόβητρο, προκειμένου να αναπαραγάγει και να αναβαπτίσει την κυριαρχία του.

Η αντικοινωνική και αντιδημοκρατική ακροδεξιά, που εκφράζεται από τον σκληρό, νεοφιλελεύθερο πυρήνα των συστημικών συμφερόντων και τον γερμανικό απολυταρχισμό, δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από την εθνικιστική, ρατσιστική ακροδεξιά. Γι’ αυτό και σήμερα οι λαοί της Ευρώπης δοκιμάζονται σκληρά και από τις δύο αυτές ακραίες εκφράσεις του νεοφιλελεύθερου προτύπου της λιτότητας, οι οποίες δρουν παράλληλα, συντονισμένα, με πολλαπλασιαστικά-καταστροφικά- αποτελέσματα.

Είναι κατανοητό ότι το ακραίο νεοφιλελεύθερο κέντρο και η εθνικιστική- ρατσιστική ακροδεξιά, παρ’ ότι επικαθορίζονται από τον ίδιο νεοφιλελεύθερο, σκληρό πυρήνα, δεν μπορούν να εξισωθούν και να ταυτισθούν πλήρως. Όμως δεν επιτρέπεται να τρέφονται ψευδαισθήσεις ούτε να καλλιεργούνται αυταπάτες όσον αφορά στα συμφέροντα που εξυπηρετεί η εμφάνιση και «εμφύτευση» του Ε. Μακρόν στην Προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Ε. Μακρόν: Νεοφιλελευθερισμός και σαθρή νομιμοποίηση

Είναι προφανές ότι μετά και τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία ο Ε. Μακρόν θα στηριχθεί από μια πλειοψηφία που θα απεικονίζει την οργανική κρίση των παραδοσιακών κομματικών σχηματισμών. Μια πλειοψηφία που θα συγκροτείται από τη συντηρητική μερίδα των σοσιαλιστών (που ήδη βιώνουν τη διαδικασία της βίαιης «πασοκοποίησης») και από ένα τμήμα του ρεπουμπλικανικού κόμματος, που χρησιμοποιήθηκε στην πράξη ως εργαλείο επιβολής του Ε. Μακρόν. Μια πλειοψηφία μη συνεκτική, που θα στηρίζεται σε μια οιονεί ακολουθία συμβιβασμών κι συναλλαγών.

Από την άλλη πλευρά η «ατζέντα» του νεοφιλελεύθερου προγράμματος του Ε. Μακρόν (ακραίος ανταγωνισμός, νέες απολύσεις και δημοσιονομικές περιστολές) προδιαγράφει τις εντάσεις και τις αντιπαραθέσεις του με την κοινωνική-ταξική πλειοψηφία. Όσον αφορά στο κρίσιμο θέμα των σχέσεων της Γαλλίας με τη γερμανική κυριαρχία ο Ε. Μακρόν φρόντισε να διαφημίσει ήδη την αποδοχή του σχεδίου των «πολλών ταχυτήτων», επιβεβαιώνοντας ότι θα ακολουθήσει την υποτελή πολιτική στάση των προκατόχων του, Ν. Σαρκοζί και Φρ. Ολάντ.

Είναι φανερό ότι η πολιτική που θα ακολουθήσει ο Ε. Μακρόν τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικο-ιδεολογικό επίπεδο θα τον καταστήσει «πολιτικό χορηγό» της Μ. Λεπέν, όσο κι αν το «Εθνικό Μέτωπο» υπο-εκπροσωπηθεί σε κοινοβουλευτικό επίπεδο, λόγω του ισχύοντος εκλογικού συστήματος. Άλλωστε η σχέση μεταξύ της εθνικιστικής-ρατσιστικής ακροδεξιάς και του ακραίου νεοφιλελεύθερου κέντρου δεν είναι συγκυριακή, αλλά θα συνοδεύει την πολύπλευρη ευρωπαϊκή κρίση, συνιστώντας μείζονα ήττα για την Πολιτική και τη Δημοκρατία.

Θα μπορέσει άραγε η Αριστερά να διασπάσει αυτό το δήθεν αντινομικό, αλλά στην πράξη συμπληρωματικό «δίδυμο» που τείνει να κυριαρχήσει και όχι μόνο στη Γαλλία; Σ ΄αυτό το ιστορικό ερώτημα επιχειρεί να δώσει απάντηση στη Γαλλία ο Ζαν Λυκ Μελανσόν και το κοινωνικο- προοδευτικό κίνημα που συσπειρώθηκε στο πρόγραμμά του. Ένα πρόγραμμα με σαφή κοινωνικά χαρακτηριστικά, με πολιτικές ουσιαστικής αντιπαράθεσης και ρήξης με τις δομές των συστημικών συμφερόντων, ένα πρόγραμμα που προασπίζεται τις δημοκρατικές αρχές και αξίες και στηρίζεται στη συλλογική-κοινωνική έκφραση και δράση, συνιστώντας τη βάση μιας προοδευτικής αντι-συστημικής στρατηγικής.
Σε μια «πολυασθενή» και καταρρέουσα Ευρώπη, τέτοιου είδους θετικές απαντήσεις δεν συνιστούν απλή παρηγορία, αλλά διαμορφώνουν αντικειμενικά συνθήκες ευρύτερων συσχετισμών και συμμαχιών ικανών να αντισταθούν και να αποτρέψουν μια Ευρώπη της «γκρίζας δημοκρατίας» και της κοινωνικής εξαθλίωσης και εκμετάλλευσης.

(*) Ο Μενέλαος Γκίβαλος είναι αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών