Τραγουδώντας τὸ ΄21

Μεγάλο μέρος τῆς ἑλληνικῆς παράδοσης εἶναι ἡ μουσική της καὶ τὰ τραγούδια της. Κάποιες φορὲς μάλιστα οἱ ρίζες αὐτῶν τῶν τραγουδιῶν εἶναι τόσο βαθιὲς καὶ μᾶς πᾶνε τόσο πίσω στὸν χρόνο, ποὺ δυστυχῶς δὲν μποροῦμε νὰ γνωρίζουμε τοὺς δημιουργούς τους. Αὐτὰ εἶναι τα ελληνικὰ παραδοσιακὰ δημοτικὰ τραγούδια.

Τὰ δημοτικὰ τραγούδια χωρίζονται σὲ πολλὲς κατηγορίες: γάμου, ξενιτιᾶς, νανουρίσματα κ.α. Ὅμως ὑπάρχει καὶ μία κατηγορία τραγουδιῶν ποὺ ἀναφέρεται στὴν περίοδο τῆς Μεγάλης Ἐπανάστασης τοῦ 1821: 
τα κλέφτικα τραγούδια. Αυτά τραγουδοῦν τὴν ἀγωνία καὶ τὶς κακουχίες τοῦ ἑλληνισμοῦ στὰ χρόνια της σκλαβιᾶς ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Οἱ κλέφτες ἦταν ἔνοπλες ὁμάδες τῶν βουνῶν, οἱ ὁποῖες ἀποτέλεσαν «τὴ μαγιὰ τῆς λευτεριᾶς», ὅπως ἔγραψε ὁ στρατηγὸς Γιάννης Μακρυγιάννης. Οἱ συνθῆκες διαβίωσης ἦταν πολὺ σκληρές, γιατί ἔπρεπε νὰ μετακινοῦνται πολὺ συχνὰ καὶ νὰ βρίσκονται συνεχῶς σὲ ἐπιφυλακή.

Ἕνα γνωστὸ κλέφτικο δημοτικὸ τραγούδι ἔχει τὸν τίτλο «Στὰ Τρίκορφα». Στούς στίχους..
του ἀναφέρονται δύο μεγάλοι ἥρωες τῆς ἐπανάστασης: ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης καὶ ὁ ἀνιψιὸς του Νικηταρᾶς.  Ἡ μάχη στὰ Τρίκορφα ἔγινε στὶς 24 Ἰουνίου 1825, κι ἐκεῖ οἱ Ἕλληνες ἀντιμετώπισαν τὰ αἰγυπτιακὰ στρατεύματα τοῦ Ἰμπραΐμ. Ὁ Κολοκοτρώνης καὶ οἱ ἄνδρες του ἀμύνθηκαν μὲ θάρρος, ὅμως ἡ μάχη ἔληξε μὲ νίκη τοῦ Ἰμπραΐμ. Ὁ Κολοκοτρώνης κατάφερε νὰ διαφύγει, ὅμως πολλοὶ Ἕλληνες χάθηκαν σὲ ἐκείνη τὴ μάχη. Ὅπως λέει τὸ τραγούδι «μὲς στὰ Τρίκορφα στὴ ράχη, πάει τὸ αἷμα σὰν αὐλάκι».

Ἄκουσε τὸ παρακάτω ἀπὸ τὴν ἐρευνήτρια καὶ ἑρμηνεύτρια δημοτικῶν τραγουδιών, 

Δόμνα Σαμίου:

Στὰ Τρίκορφα μὲς στὴν κορφὴ

Κολοκοτρώνης ρίχν’ ὀρδή,

μὲς στὰ Τρίκορφα στὴ ράχη

πάει τὸ αἷμα σὰν αὐλάκι.

***

Κολοκοτρώνης φώναξε

κι οὖλος ὁ κόσμος τρόμαξε,

γιεμ, ὁ Θοδωρὴς φωνάζει

καὶ τὸ στράτευμα διατάζει.

***

Ποῦ ‘σαὶ μωρὲ Νικηταρὰ

πὸ ‘χουν τὰ πόδια σου φτερά,

γιεμ, καὶ σὺ μωρὲ Γιατράκο

κάθε μέρα κάνεις τράκο.

Ἡ Δόμνα Σαμίου τραγούδησε ἀκόμα ἕνα κλέφτικο δημοτικὸ τραγούδι, τὸ ὁποῖο ἀναφέρεται στὸν ἥρωα τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821 Μάρκο Μπότσαρη καὶ ἔχει τὸν τίτλο «Θρῆνος μεγάλος ἔγινε».  Ὁ Μπότσαρης μὲ 350 Σουλιῶτες ἐπιτέθηκε στὸ Κεφαλόβρυσο στὶς 21 Αὐγούστου 1823 κατὰ τοῦ Μουσταφᾶ Πασᾶ καὶ τῶν χιλιάδων ἀντρῶν του. Οἱ Ἕλληνες μὲ ἐλάχιστες ἀπώλειες κατάφεραν νὰ κερδίσουν τὴ μάχη, ὅμως ὁ στρατηγὸς τους εἶχε τραυματιστεῖ ἀπὸ μία τουρκική σφαίρα. Τὸ τραῦμα ἦταν θανατηφόρο. Τὸ σῶμα τοῦ Σουλιώτη ἥρωα μεταφέρθηκε μὲ θριαμβικὴ πομπὴ στὸ Μεσολόγγι. Μέσα ἀπὸ τοὺς στίχους αὐτοῦ τοῦ δημοτικοῦ τραγουδιοῦ περιγράφεται ἡ κηδεία ἀλλὰ καὶ ὁ θρῆνος γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Μάρκου Μπότσαρη:

Θρῆνος μεγάλος ἔγινε μέσα στὸ Μεσολόγγι

τὸ Μάρκο πᾶν, παιδιὰ μ’, στὴν ἐκκλησιά.

Τὸ Μάρκο πᾶν στὴν ἐκκλησιά, τὸ Μάρκο πᾶν στὸν τάφο

’ξήντα παπάδες πᾶν μπροστά.

Ἀέρας τὰ φυσάει τὰ πλατανόφυλλα

Θεὸς νὰ τὰ φυλάει τὰ ἑλληνόπουλα.

Τὰ δημοτικὰ τραγούδια καὶ ποιήματα ποὺ ἀναφέρονται στὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 εἶναι πολλά. Εἶναι ἡ μουσική, ἡ παράδοση καὶ ἡ ἱστορία τοῦ τόπου μας. Ἂν συνεχίσουμε νὰ τὰ τιμᾶμε καὶ νὰ τὰ τραγουδᾶμε δὲ θὰ χαθοῦν ποτέ.

Ἀλέξανδρος Σαββόπουλος